División territorial de España en 1833: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Jorges65 (conversa | contribucións)
mSen resumo de edición
m Bot: Cambio o modelo: Referencias; cambios estética
Liña 3:
A '''división territorial de España de 1833''' foi un proceso de reordenación administrativa do territorio do [[España|reino de España]] (excluíndo as colonias) nun estado centralizado dividido en 49 provincias.
 
== Historia ==
O [[29 de setembro]] de [[1833]], inmediatamente despois da morte de [[Fernando VII de España|Fernando VII]]<ref>''[http://www.cervantesvirtual.com/historia/monarquia/fernando7.shtml Fernando VII, La Monarquía Hispánica]''. Na Biblioteca Virtual Miguel Cervantes. <small>Acceso o 30 de decembro de 2000</small>. {{es}}.</ref>, a rexente [[María Cristina de Borbón]] tratou de chegar a un acordo cos partidarios de [[Carlos María Isidro de Borbón]] sen perder, por outra parte, o apoio dos liberais. Aínda que os esforzos por conciliar aos [[carlismo|carlistas]] foron vans, o goberno emprendeu unha reforma de grande envergadura que segue vixente na actualidade<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1954/10/06/019.html "Calle Cea Bermúdez"]; ''ABC'', 6 de xuño de 1954, p. 17. <small>Acceso 31 de decembro de 2009</small>. {{es}}.</ref><ref>Carlos Marichal: ''Spain, 1834-1844: A New Society'' (1970). Coleccion Tamesis Serie A Monografias, Volume 72, ISBN 07293005790-7293-0057-9, p. 52 ''et. seq.'' La fuente usa intercambiable los apellidos his surnames inconsistently as ''Cea Bermúdez'' o ''Zea Bermúdez''.</ref>
 
Confioulle a misión a [[Francisco Cea Bermúdez]], líder dun goberno que durou apenas tres meses.
Liña 12:
{{cita|''"Con todo a Don Javier de Burgos corresponde más el mérito de haber emprendido, dirigido y elaborado una nueva división provincial de España el valor y la voluntad política de haber puesto en vigencia una división anterior como la de 1822 con los retoques y modificaciones que creyó oportunas"''.|Martínez Díez, Gonzalo, ''Génesis histórica de la provincia de Burgos y sus divisiones administrativas'', Aldecoa, Burgos, 1983. ISBN 84-7009-214-6}}
 
== Organización territorial ==
A división provincial de Javier de Burgos de 1833 incluía 49 provincias agrupadas en rexións históricas, se ben non se pretendía crear ningún nivel administrativo superior ao provincial. Así, as rexións definidas non tiñan ningún tipo de competencia ou órgano administrativo ou xurisdicional común ás provincias que agrupaba, tendo a adscrición a rexións un carácter clasificatorio, sen pretensións de operatividade administrativa<ref>Mariano González Clavero: [http://descargas.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/hist/12706185436714839876657/012030.pdf ''Fuerzas políticas en el proceso autonómico de Castilla y León: 1975–1983''] (tese doutoral), p. 60. {{es}}.</ref>.
 
Liña 18:
}}
[[Ficheiro:Cuatro Reinos de Andalucía.svg|250px|miniatura||Os catro reinos de Andalucía.]]
* '''[[Andalucía]]''' comprendía os reinos de [[Reino de Córdoba|Córdoba]], [[Reino de Granada|Granada]], [[Reino de Xaén|Xaén]] e [[Reino de Sevilla|Sevilla]]; divídese en oito provincias: [[provincia de Almería|Almería]], [[provincia de Cádiz|Cádiz]], [[provincia de Córdoba|Córdoba]], [[provincia de Granada|Granada]], [[provincia de Huelva|Huelva]], [[provincia de Xaén|Xaén]], [[provincia de Málaga|Málaga]] e [[provincia de Sevilla|Sevilla]].
* O '''[[reino de Aragón]]''' divídese en tres provincias: [[provincia de Huesca|Huesca]], [[provincia de Teruel|Teruel]] e [[provincia de Zaragoza|Zaragoza]].
* O '''[[principado de Asturias]]''' estaba formado pola [[provincia de Oviedo]].
* [[Palma]] é a capital das '''[[Illas Baleares]]''' .
* [[Santa Cruz de Tenerife]] é a capital das '''[[Illas Canarias]]'''.
* '''[[Castela a Nova]]''' abranguía cinco provincias: [[provincia de Cidade Real|Cidade Real]], [[provincia de Cuenca|Cuenca]], [[provincia de Guadalaxara|Guadalaxara]], [[provincia de Madrid|Madrid]] e [[provincia de Toledo|Toledo]].
* '''[[Castela a Vella]]''' incluía oito provincias: [[provincia de Ávila|Ávila]], [[provincia de Burgos|Burgos]], [[provincia de Logroño|Logroño]], [[provincia de Palencia|Palencia]], [[Cantabria|Santander]], [[provincia de Segovia|Segovia]], [[provincia de Soria|Soria]] y [[provincia de Valladolid|Valladolid]].
* '''Cataluña''' inclúe as provincias de [[provincia de Barcelona|Barcelona]], [[provincia de Xirona|Xirona]], [[provincia de Lleida|Lleida]] e [[provincia de Tarragona|Tarragona]].
* '''Extremadura''' inclúe as provincias de [[provincia de Badaxoz|Badaxoz]] e [[provincia de Cáceres|Cáceres]].
* O '''[[reino de Galicia]]''' dividiuse nas provincias da [[provincia da Coruña|Coruña]], [[provincia de Lugo|Lugo]], [[provincia de Ourense|Ourense]] e [[provincia de Pontevedra|Pontevedra]].
* O '''[[reino de León]]''' dividiuse nas provincias de [[provincia de León|León]], [[provincia de Salamanca|Salamanca]] e [[provincia de Zamora|Zamora]].
* O '''[[reino de Murcia]]''' dividiuse nas provincias de [[provincia de Albacete|Albacete]] e [[rexión de Murcia|Murcia]].
* O '''[[reino de Valencia]]''' dividiuse nas provincias de [[provincia de Alacant|Alacant]], [[provincia de Castelló|Castelló de la Plana]], e [[provincia de Valencia|Valencia]].
* [[Pamplona]], [[Gasteiz]], [[Bilbao]] e [[Donostia]] son as capitais das provincias de '''[[Navarra]]''', '''[[Áraba]]''', '''[[Biscaia]]''' e '''[[Guipúscoa]]'''.
 
Amais do proposto de [[1822]], o modelo de Javier de Burgos eran os departamentos franceses<ref name=Moreno-12 /><ref name="pérez">{{cita libro | nombre=Joseph | apellidos=Pérez | enlaceautor=Joseph Pérez | título=Historia de España | editorial=Crítica | isbn=84-8432-091-X | año=1999 | ubicación=Barcelona | páginas=464}}</ref> e se ben moitas das decisións de límites e adscricións a provincias puideron parecer arbitrarias (de acordo a criterios históricos e xeográficos), non o foron tanto, posto que seguían certos criterios «racionais»: extensión (desde o punto máis afastado da provincia debería poder chegarse á capital nun día), poboación (as provincias deberían ter entre 100.000 e 400.000 habitantes) e coherencia xeográfica<ref name="pérez"/>. Á cabeza de cada provincia, o goberno do estado designaba un representante, que ostentaba o título de «xefe político»<ref name=jefe>[http://www.dipualba.es/archivo/Archivo/Gobierno/Gobernadores.%20Historia.htm "Jefes Políticos y Gobernadores Civiles"], Deputación de Albacete. Fecha de acceso 2000-12-30.</ref>.
Liña 41:
En [[1834]] dividíronse as provincias en [[partido xudicial|partidos xudiciais]], localizándose nas capitais dos mesmos os xulgados de primeira instancia e instrución, e máis tarde deron pé aos distritos electorais e a contribución<ref name=Pastrana />. En [[1868]] existían 463 partidos xudiciais e uns 8.000 municipios. Nas eleccións municipais de [[1999]] había 8.037 concellos, algúns deles de recente creación<ref name=Pastrana />.
 
== Modificacións posteriores ==
Esta división sufriu leves modificacións dos límites e da nomenclatura<ref name=jefe />.
* En [[1836]] ampliouse Valencia á custa de Alacant, e esta última á custa de Albacete (Villena) e Murcia (Sax)<ref name=Alicante>[http://www.jarique.com/evolucion_1833.htm "División provincial de Javier de Burgos de 1833"], na web de Jarique. Acceso 31 de decembro de 2009. {{es}}.</ref>.
* En [[1841]] ampliouse temporalmente a [[provincia de Logroño]]<ref>[http://www.bermemar.com/politica/reinisa/provrest.htm 1833. "Restablecimiento de la provincia de Logroño"], www.bermemar.com. Acceso 31 de decembro de 2009.</ref>.
* Entre [[1844]] e [[1854]] a capital de Guipúscoa pasou de Donostia a [[Tolosa, Guipúscoa|Tolosa]]<ref>[http://www.tolosakoudala.net/es/html/1/1149.shtml "Historia"], web do concello de Tolosa. Acceso 31 de decembro de 2009 {{es}}.</ref>.
* En [[1846]] rectificáronse os límites entre Cidade Real e Albacete, coa incorporación de [[Villarrobledo]] a esta última.<ref name=Alicante />
* En [[1851]] [[Requena]] e [[Utiel]] pasan de Cuenca a Valencia.<ref>Ignacio Latorre Zacarés: [http://www.bibliotecaspublicas.es/requena/imagenes/contenido16882.pdf "El Archivo Municipal de Requena Abre sus Puertas"], web da biblioteca pública de Requena. Acceso 31 de decembro de 2009. {{es}}.</ref>.
* En [[1927]] dividíronse as [[illas Canarias]] nas dúas provincias actuais. (R.D. nº 1586 de 21 de setembro), [[provincia das Palmas|As Palmas]] e [[provincia de Santa Cruz de Tenerife|Santa Cruz de Tenerife]], aumentándose así o número de provincias de 49 a 50.
* En [[1980]] mudou a denominación da provincia de Logroño pola de provincia de La Rioja<ref name="La Rioja">[http://www.sispain.org/english/politics/autonomo/rioja/rioaut.html "The Autonomy Process of La Rioja"], SiSpain.org. Acceso 2009-12-31. {{en}}.</ref><ref>[http://www.typicallyspanish.com/news/publish/article_13274.shtml "La Rioja: the Autonomous Community"], TypicallySpanish.com. Acceso 2009-12-31. {{en}}.</ref>
* En [[1982]], como parte da transformación en comunidade autónoma, modificouse a denominación da provincia de Santander pola de provincia de [[Cantabria]]<ref>[http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-1982-635 Ley Orgánica 8/1981, de 30 de diciembre, de Estatuto de Autonomía para Cantabria], ''[[BOE]]'', 11 de xaneiro de 1982. (BOE-A-1982-635). Aínda que a lei foi aprobada en decembro de 1981, publicouse e entrou en vigor en 1982</ref>.
* En [[1983]] mudou a denominación da provincia de Oviedo pola de provincia de [[Asturias]]<ref name=Asturias>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l1-1983.html Ley 1/1983, de 5 de abril, sobre cambio de denominación de la actual provincia de Oviedo por la de provincia de Asturias].</ref>.
* En [[1986]] aprobouse a lei que permite o cambio de denominación das provincias.
* Até [[1992]] as provincias de Girona e Lleida tiñan o exopónimo castelán de "Gerona" e "Lérida"<ref>[http://www.derecho.com/l/boe/ley-2-1992-pasan-denominarse-oficialmente-girona-lleida-provincias-gerona-lerida/ Ley 2/1992, de 28 de febrero, por la que pasan a denominarse oficialmente Girona y Lleida las provincias de Gerona y Lérida].</ref>. Isto implicou o cambio das letras identificativas da placa de matrícula en Girona, pasando de ser GE a GI<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/rd567-1992.html Real Decreto 567/1992, de 29 de mayo, por el que se cambian las siglas de los permisos de circulación y de las placas oficiales de matricula de los automóviles de la provincia de Girona, modificando el artículo 233 del Código de la Circulación].</ref>.
* En [[1995]] o municipio de [[Gátova]] pasou da [[provincia de Castelló]] á de [[Provincia de Valencia|Valencia]]<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/lo15-1995.html Ley Orgánica 15/1995, de 27 de diciembre, sobre alteración de los límites provinciales consistente en la segregación del municipio de Gátova de la provincia de Castellón y su agregación a la de Valencia].</ref>
* En [[1997]] a provincia de Palma de Mallorca pasou a chamarse provincia de Illes Balears<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l13-1997.html Ley 13/1997, de 25 de abril, por la que pasa a denominarse oficialmente Illes Balears la provincia de Baleares].</ref>. Do mesmo modo a placa de matrícula quedou modificada cambiando as siglas PM por IB<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/rd1209-1997.html Real Decreto 1209/1997, de 18 de julio por el que se modifican las siglas de los permisos de circulación y de las placas oficiales de matrícula de los vehículos de la provincia de Illes Balears, modificando el artículo 233 del Código de la Circulación].</ref>.
* En [[1998]] mudou a denominación oficial das provincias da Coruña e Ourense, que até entón conservaban o exónimo castelán de "La Coruña" e "Orense"<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l2-1998.html Ley 2/1998, de 3 de marzo, sobre el cambio de denominación de las provincias de La Coruña y Orense].</ref>. A matrícula da provincia de Ourense cambiou de OR a OU<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/rd1735-1998.html Real Decreto 1735/1998, de 31 de julio, por el que se modifica el artículo 233 del Código de la Circulación, para cambiar las siglas de los permisos de circulación y de las placas oficiales de matrícula de los vehículos de la provincia de Ourense].</ref>.
* En [[2011]] modificouse a denominación oficial das provincias de "Álava", "Guipúzcoa" e "Vizcaya" polas de Álava/Araba, Gipuzkoa e Bizkaia.<ref>[http://www.elcorreo.com/vizcaya/20110215/mas-actualidad/politica/congreso-avala-cambiar-euskera-201102151806.html]</ref>
 
== Vixencia ==
As provincias definidas en 1833 seguen sendo, de acordo coa [[Constitución Española de 1978]], pezas básicas da organización territorial de España (artigo 141), base das circunscricións electorais (artigo 68) e as unidades das que se compoñen as comunidades autónomas (artigo 143).
 
O [[Estatuto de Autonomía de Cataluña]], que entrou en vigor en agosto de 2006, obvia a división provincial, considerando a división tradicional en sete [[vigairía]]s.<ref>Esther Celma Reus: [http://www.elperiodico.com/default.asp?idpublicacio_PK=46&idioma=CAT&idtipusrecurs_PK=7&idnoticia_PK=378384 "El Govern confirma que la llei territorial queda aparcada"], ''El Periódico'', 9 de febreiro de 2007 {{ca}}.</ref>, pero non se prevé que tal división modifique a división provincial vixente para os cometidos do Estado, para non alterar asuntos como o número de senadores ou deputados de Cataluña nas Cortes Xerais.
 
== Notas ==
{{referenciasListaref}}
 
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Provincias de España]]
 
=== Ligazóns externas ===
* [[:s:es:Real_Decreto_de_30_de_noviembre_de_1833|''Real Decreto de 30 de noviembre de 1833'']] {{es}}
* Santiago Pastrana: [http://club.telepolis.com/geografo/regional/espa/revli.htm "La división provincial de Javier de Burgos de 1833"], en ''Páginas didácticas sobre geografía''.
 
[[Categoría:Historia contemporánea de España]]