Natureza: Diferenzas entre revisións

 

== A Terra ==

[[Ficheiro:The Earth seen from Apollo 17.jpg|miniatura|250px|<center> A Terra, vista o [[1972]] dende o [[programa Apollo|Apollo]] 17, no que se ve un hemisferio completamente alumeado polo [[Sol]].]]

 

 

=== Perspectiva histórica ===

[[Ficheiro:Hyperia.jpg|miniatura|dereita|250px|<center>O [[plancto]] existe polo menos fai 2.000 millóns de anos.<ref>{{Cita libro|apelidos=Margulis |nome=Lynn |coautores=Dorian Sagan |ano=1995 |título=What is Life?|publicación=Simon & Schuster |ubicación=New York |id=ISBN 0-684-81326-2}}</ref>]]

Os científicos recolleron información polo miúdo sobre o pasado do planeta baseándose nas probas dispoñibles. Crese que a [[Terra]] formouse hai uns 4.550 millóns de anos a partir da [[nebulosa protosolar]], ao mesmo tempo que o [[Sol]] e os outros planetas<ref>{{Cita libro|nome=G. Brent |apelido=Dalrymple |ano=1991 |título=The Age of the Earth |publicación=Stanford University Press |ubicación=Stanford |id=ISBN 0-8047-1569-6}}</ref>. A [[Lúa]] formouse relativamente pouco despois, aproximadamente 20 millóns de anos máis tarde, é dicir, hai uns 4.530 millóns de anos, moi probablemente [[Teoría do Gran Choque|a súa creación]] débese a unha colisión entre a Terra e outro planeta da mesma medida ou máis grande que [[Marte]].

 

== Auga na terra ==

[[Ficheiro:Fervenza Toxosoutos-lousame-A coruña.jpg|miniatura|<center>Fervenza de Toxosoutos, [[Lousame]]</center>]]

A '''agua''' é unha [[substancia química]] que está composta de hidróxeno e osíxeno e é vital para todas a formas coñecidas de [[vida]].<ref>[http://www.un.org/waterforlifedecade/background.html United Nations] Introducida o 02/01/2011</ref> Popularmente emprégase o termo ''auga'' para referirse ao seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], existindo tamén en forma [[sólido|sólida]] como [[xeo]], e [[gas]]osa como [[vapor de auga]]. A auga cobre o 71% da superficie da [[terra]].<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo CIA- The world fact book] CIA. Introducida o 02/01/2011</ref> Na terra, atópase principalmente nos océanos e outros grandes corpos acuáticos, cun 1,6% baixo a codia en forma de [[acuífero]]s e un 0,001% no [[atmosfera|ar]] como [[vapor]] e [[nube]]s (formadas a partir de partículas sólidas e líquidas suspendidas no aire).<ref>[http://www.agu.org/sci_soc/mockler.html Water Vapor in the Climate System] {{Ligazón morta}}, Special Report, [AGU], Decembro 1995 (02/01/2011). [http://www.unep.org/dewa/assessments/ecosystems/water/vitalwater/ Vital Water] {{Ligazón morta}} [[UNEP]].</ref> Os [[océano]]s abranguen o 97% da auga da terra, os [[glaciar]]es e [[campos de xeo]]s abranguen o 2,4%, e outras masas de auga da superficie como [[río]]s, [[lago]]s e [[poza]]s o 0,6%. Adicionalmente, unha minúscula proporción da auga terrestre atópase contida en corpos biolóxicos e produtos manufacturados.

=== Lagos ===

[[Ficheiro:Lake mapourika NZ.jpeg|miniatura|250px|<center>[[Lago Mapourika]], Nova Zelandia</center>]]

 

Un [[lago]] (do Latín ''lacus'') é un [[accidente xeográfico]], un corpo [[líquido]] que ocupa [[depresión (xeoloxía)|depresións]] da superficie terrestre. Na terra, considérase lago a aqueles corpos líquidos que se atopan terra adentro, separados dos [[océano]]s, e que son meirandes cás [[lagoa]]s, e son alimentados por un río.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/328083/lake Lake (physical feature)] Brittanica online. Introducido o 02/01/2011</ref><ref>[http://dictionary.reference.com/browse/lake Lake definition] Introducido o 02/01/2011</ref> Ademais da terra, o único planeta coñecido que alberga lagos é [[Titán (lúa)|Titán]], a meirande [[lúa]] de [[Saturno]], que alberga lagos de [[etano]], probablemente mesturados con [[metano]]. Non se sabe se os lagos de Titán aliméntanse de río, sen embargo sábese que a superficie de Titán está cuberta de leitos de ríos. Os lagos naturais da terra adóitanse atopar xeralmente en áreas montañosas, fendas producidas na superficie, e áreas de recente [[glaciar|glaciación]]. Outros lagos atópanse en [[cunca endorreica|cuncas endorreicas]] ou ao longo dos cursos de ríos maduros. Nalgunhas partes do mundo, existen moitos lagos debido aos restos dos caóticos patróns de drenaxe deixados trala derradeira [[Idade do xeo]]. Tódolos lagos son temporais baixo as escalas de tempo xeolóxicas, xa que co tempo rematan enchéndose de sedimentos ou rematan por sair das cuncas que os conteñen.

=== Lagoas ===

[[Ficheiro:Lagoa de Vixan.jpg|250px|miniatura|<center>[[Dunas de Corrubedo|Lagoa de Vixán]], [[Ribeira]]</center>]]

Unha '''lagoa''' é un [[corpo de auga]] estancada, natural ou artificial, que adoita ser máis pequena ca un [[lago]]. Existen unha grande variedade de lagoas feitas de xeito artificial, incluíndo os [[estanque]]s deseñados con fins ornamentais, [[viveiro de peixes|viveiros de peixes]] deseñados para a cría comercial de peixes, e [[estanque solar|estanques solares]] deseñados para almacenar enerxía termal. Os lagos e lagoas distínguense dos [[regato]]s pola velocidade das correntes. Mentres as correntes dos regatos son doadamente observables, os lagos e lagoas posúen microcorrentes conducidas termalmente e correntes moderadas levadas polo vento. Estas características distingues as lagoas de moitos outros corpos acuáticos como as [[poza]]s e [[poza de marea|pozas mareais]].

 

=== Ríos ===

[[Ficheiro:Guarda desembocadura Miño 01-04b.JPG|250px|miniatura|<center>Desembocadura do [[río Miño|Miño]] na [[A Guarda|Guarda]]</center>]]

 

Un [[río]] é un [[curso de auga]],<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/river River Definición] Merriam-Webster Introducido o 03/01/2011</ref> normalmente de [[auga doce]], que flúe cara un [[océano]], [[lago]], [[mar]] ou otro río. Nalgúns casos, o río flúe pola superficie ata desaparecer na terra antes de chegar a outro corpo acuático. Os ríos pequenos coñécense popularmente como regatos, riachos, ribeiros, e córregos; non existe regra xeral que defina o que se pode chamar río. Os ríos forman parte do [[ciclo hidrolóxico]]. A auga que flúe nos ríos é xeralmente recollida das [[precipitación (meteoroloxía)|precipitacións]] a través das [[escorras]], recarga dos [[acuífero]]s e [[manancial|mananciais]], e a liberación de augas contidas no xeo e neve (ex. [[glaciar]]es).