Lingua kven: Diferenzas entre revisións

[[ImageFicheiro:Kven.jpg|thumb|largopx|Zonas de poboamento kven]]

O '''kven''' é unha variedade do conxunto dialectal [[dialectos peräpohjola|peräpohjola]] do [[Finlandia|finlandés]] que falan en [[Noruega]] os [[kvens]] e que está recoñecido como lingua, por razóns políticas e históricas <ref>Pia Lane "The birth of the Kven language in Norway: emancipation through state recognition"''International Journal of the Sociology of Language''.Volume 2011, Issue 209, Pages 57–74</ref>, minoritaria polo goberno noruegués desde o ano [[2005]] aplicándolle a parte II da [[Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias]] o que é visto como insuficiente por organizacións defensoras do kven <ref>[http://www.cilevics.eu/minelres/reports/norway/Kven%20report.pdf ''Alternative report from the Norwegian Kveni Association/Ruijan Kveeniliitto'' (2005)]</ref>. Estímase o número de falantes entre 2000 e 8000 malia todo pouca xente nova fálaa, considerándose unha lingua en perigo de extinción. O kven incorporou moitas palabras norueguesas e mantén formas arcaicas do finlandés.

No século XXI a maioría dos falantes de kven localízanse no norlestenordeste de Noruega, nas localidades de [[Bugøynes]], [[Neiden, Finnmark|Neiden]], [[Vestre Jakobselv]],[[Vadsø]] e [[Børselv]]. Hai uns poucos falantes de idade nos concellos de [[Nordreisa]] e [[Storfjord]].

Tradicionalmente en noruegués denominábase ás falas finesas do seu territorio ''kvænsk språk'' e era en orixe de carácter pexorativo <ref> Clive Archer e Pertti Joenniemi ''The Nordic Peace'' (2003) Ashgate Publishing, páx. 183</ref>, esas falas carecían de forma escrita pero a mediados da década de 1970 o lingüista kven [[Terje Aronsen]] comezou o proceso de recuperación e revitalización das falas kven como unha modalidade propia, relacionada pero diferente do finlandés estándar<ref> Carl A. Grant e Joy L. Le ''Global Constructions of Multicultural Education: Theories and Realities'' (2001) Routledge, páx. 145</ref>, que non se basea en ningún dialecto en particular senón que ten elementos de varios e mesmo regras gramaticais e léxico que non está presente en ningún dialecto, co nome de lingua kvena (''kväävin kielen''), que ao primeiro atopou oposición pero que adoptou a revista ''Ruijan Kaiku'' e que acabou popularizándose entre os kvens e finalmente o goberno noruegués recoñeceu en 2005 o kven como unha lingua independente pero aínda así permanece nunha situación precaria <ref>[http://www.regjeringen.no/upload/FAD/Vedlegg/SAMI/Nasjmin/Minoritetssprakpakten_ekspertkomiteens_rapp_2012.pdf European Charter for Regional or Minority Languages – b. Fifth report of the Committee of Experts in respect of Norway]</ref>.

[[ImageFicheiro:Talo6m.jpg|thumb|largopx|Instituto Kven]]

Desde 1860 o goberno noruegués intentou asimilar os kvens, prohibindo o uso da súa lingua nas escolas e na administración, e norueguizando os seus nomes e topónimos. A partir de 1969 permitiuse o ensino voluntario do finlandés, e nese marco comezou a se ensinar dentro da materia tamén a variedade kven no ensino primario, situación que se mantivo despois do recoñecemento do kven como lingua diferenciada. Desde o curso 2006 pódese estudar a lingua e cultura kven na [[Universidade de Tromsø]]e para a súa utilización polos alumnos Eira Söderholm escribiu a primeira gramática <ref>[http://www.uab.ro/jolie/2008/10_molnar_bodrogi_eniko.pdf Enikő Molnár Bodrogi: Strategies of language revitalization in Scandinavia. Journal of. Linguistic and Intercultural Education. 2008/1, 123-131]</ref> A Asociación Kven de Noruega ([[Ruijan Kveeniliitto]]) é moi activa na reivindicación e promoción do kven, e organiza cursos para adultos nos seus centros locais. Logo do seu recoñecemento oficial en 2005 estableceuse o [[Kainun institutti|Instituto Kven]] aínda que non estivo totalmente operativo ata 2007, e que é un centro nacional para a lingua e cultura Kven que ten a súa sede en [[Børselv]]. Forman parte do Instituto o [[Kainun kieliraati|Consello da Lingua Kven]], un órgano consultivo formado por lingüistas encargado de formular un estándar para o kven que ten que refrendar a [[Kielitinka|Asemblea da Lingua Kven]] no que están representados os falantes.

''[[Ruijan Kaiku]]'' é unha publicación que se edita desde 1995 dirixida á comunidade kven, a metade de cada número é en noruegués, un cuarto en finlandés e o outro cuarto en kven. Ao primeiro tiña carácter quincenal pero por problemas financeiros agora é mensual, de formato tabloide cada número conta con oito páxinas e tiña 530 subscritores en 2012. Existe un programa semanal de 12 minutos de radio na [[NRK]] en finlandés que inclúe irregularmente contido en kven. Tamén existe un anuario con artigos académicos, ''Arina''.

Hai unha rica literatura tradicional oral, que consiste en poesía popular, contos, lendas, cancións, ademais de aparecer en xornais, revistas e traballos etnográficos. A partir da década de 1980 aparecen antoloxías publicadas por autores kven, en 1987 [[Olav Beddari]] ''Niin saapi sanoa'' con textos tradicionais, en 1994 [[Reidun Mellem]] ''Ei hiva tøtta: Ei sam- ling kventekstar'' con textos de diversos autores, e en 1995 ''Ruijan laulukirja'' onde Bjørnar Seppola e Terje Aho recollen psalmos e cancións tradicionais pero é [[Alf Nilsen- Børsskog]] o que puxo os alicerces da literatura kven ao publicar en 2004 a novela ''Kuosuvaaran Takana'', escrita algúns anos antes, unha historia épica kven situada na [[Segunda Guerra Mundial]], seguíronlle ''Aittiruto'' e ''Rauha'' (2011) e os libros de poesía Muistoin maila (2008), ''Älä unheeta minnuu'' (2010), ''Poiminttoi'' (2010) e ''Korrui tien varrela'' (2010). No ano 2011 Agnes Eriksen publicou os dous primeiros libros infantís en kven.

* [http://www.kvenskinstitutt.no/ Kainun institutti]

* [http://www.ruijan-kaiku.no ''Ruijan Kaiku''], publicación mensual da comunidade kven, en noruegués, kven e finlandés

* [http://kvener.no/ Ruijan Kveeniliitto], asociación kven

* [http://www.finsk.no/?id=165 Lingua kven en finsk.no]

* [http://www.kvenskestedsnavn.no/ Base de datos dos topónimos en kven]