Xudaísmo: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Máis normativización
Liña 3:
O asunto do [[Tanakh]] (o Vello Testamento) é un suposto relato da relación dos [[israelitas]] (tamén coñecidos como hebreus) con [[Deus]], segundo os reflexos desa relación na súa historia desde o principio dos tempos e a construción do segundo templo (preto do 350 A.d.C.).
 
Para os xudeus, a [[Torá]] (o PentateucoPentateoco) foi transmitida a [[Moisés]], directamente de Deus. O seu contido foi compilado para que xamais fose esquecido e permanecese inmutable, mesmo co paso dos sabios que a transmitiron, de xeración a xeración.
 
Se ben que o xudaísmo teña sempre recoñecido un certo número doutros [[principios de fe xudaicos]], nunca desenvolveu un catecismo obrigatorio. Surxiron variadas formulacións das crenzas xudaicas, a maioría das cales teñen moito en común, mais diverxen en varios aspectos. Nos últimos dous séculos, a comunidade xudaica dividiuse en varios [[movementos xudaicos]]. Cada un deles ten unha abordaxe diferente no estilo de vida, cada movemento cumpre máis ou menos leis. A maior parte das formas de xudaísmo ortodoxo xeralmente cumpren moitos preceptos, ao paso que as formas non-ortodoxas de xudaísmo xeralmente defenden que os principios foron evoluíndo co tempo e adaptan o xudaísmo aos costumes locais. Estes tópicos son discutidos con maior profundidade no artigo sobre os [[principios de fe xudaicos]].
Liña 17:
* Xudaísmo da reformista (fora dos Estados Unidos tamén é coñecido como Xudaísmo progresista e, no [[Reino Unido]], ''Xudaísmo liberal'')
 
O xudaísmo laico non é propiamente un movemento, mais unha visión dunha parte do pobo xudeoxudeu de que é posible vivir o xudaísmo desvinculado da relixión.
 
O chamado Xudaísmo Mesiánico, que cré que Yeshua ben Yosef (Xesús fillo de Xosé) é Ha Mashiach (O Mesias)prometido polos profetas do Tanach (Antigo Testamento)non é considerado un movemento no seo da comunidade xudaica, non sendo recoñecido por nengunha das outras correntes, sendo efetivamente unha seita cristá que prega a conversión de xudeosxudeus a unha especie de cristianismo primitivo.
 
== Textos xudaicos clásicos ==
Liña 51:
* Monoteísmo - O xudaísmo baseiase nun [[monoteísmo]] unitario estrito, a crenza nun único [[Deus]]. Deus é visto como eterno, o criador do universo e a fonta da moralidade.
 
* Deus é unico - A idea de Deus como unha [[dualismo|dualidade]] ou [[trindade (Relixión)|trindade]] é herética para os xudeosxudeus. É encarada como próxima do [[politeísmo]]. Curiosamente, encanto que os xudeosxudeus defenden que tales concepcións de Deus están incorrectas, son xeralmente de opinión que os xentios que teñen tales crenzas non son culpados.
 
* Deus é omnipotente (todo-poderoso) e omnisciente (todo sabe) e onipresente (está en todo lugar). Os diversos nomes de Deus son maneiras de expresar diferentes aspectos da presenza de Deus no mundo. Ver a entrada acerca do [[nome de Deus no xudaísmo]].
Liña 59:
* Só a Deus se pode ofrecer preces. Todas as crenzas de que pode ser usado un intermediario entre o home e Deus, sexa el necesario, sexa apenas opcional, teñen sido consideradas heréticas.
 
* A [[Bíblia hebraica]] e moitas das crenzas descritas na [[Mishná]] e no [[Talmud]] son tidas como produto de [[Revelación]] divina. O modo como funciona a revelación, o que se quer dicir, exactamente, cando se di que un libro é "divino", ten sido desde sempre materia de algunha disputa. Existen entre os xudeosxudeus diferentes perspectivas sobre este asunto.
 
* As palabras dos [[profeta]]s son verdadeiras.
 
* [[Moisés]] foi o maior de todos os profetas e tamén o máis humilde. Como un grande profesor para o pobo xudeoxudeu.
 
* A [[Torá]] (os cinco libros de Moisés) é o texto principal do xudaísmo. O xudaísmo rabínico defende que a Torá é idéntica á que foi entregue por Deus a Moisés no [[Monte Sinai]]. Os xudeosxudeus ortodoxos consideran que a Torá que existe hoxe é exactamente aquela que foi entregue por Deus a Moisés, cun número reducido de dubidas de copia. Debido aos avanzos nos [[hipóteses documentais|estudos bíblicos]] e na investigación arqueolóxica e linguística, a maioría dos xudeosxudeus non-ortodoxos rexeita este principio. En vez diso, aceitan que o núcleo da Torá Oral e Escrita pode provir de Moisés, mais afirman que a Torá escrita que existe hoxe foi amalgamada a partir de varios documentos.
 
* [[Deus]] escolleu o pobo xudeoxudeu para participar nunha alianza única con Deus; a descrición desta alianza é a propia [[Torá]]. Ao contrario do que xeralmente se pensa, o pobo xudeoxudeu non di simplemente que "Deus escolleu os xudeosxudeus". Os xudeosxudeus consideran que foron escollidos para desempeñar unha misión específica: para servir de luz para as nacións e para ter unha alianza con Deus tal como descrito na [[Torá]]. Esta idea é discutida en maior profundidade na entrada sobre o [[pobo escollido]]. O [[xudaísmo reconstrucionista]] rexeita o conceito da escolla como moralmente defunto.
 
* A era mesiánica. Haberá un [[Mashíach]] ([[Mesias]]), e unha era mesiánica.
Liña 75:
* As persoas poden expiar os seus pecados. A liturxía dos Días de Temor ([[Rosh Hashaná]] e [[Yon Kippur]]) declara que a [[prece]], o arrependimento e o [http://www.xewfaq.org/tcedakah.htm sedacá] (doazón espontánea para caridade) expian os pecados. Unha discusión máis detallada da visión xudaica do pecado pode atoparse na entrada sobre o [[pecado]].
 
A "profesión de fe" dun xudeu é: "Shemá‘ Yisraél Adonay Elohénu Adonay echad" Tradución: "Ouve Yisrael, o Eterno é noso Deus, o Eterno é un" (Notase que moitos xudeosxudeus asquenasí usan aquí a palabra hebraica 'Hashem' en lugar de 'Adonay', literalmente "o nome", como unha alusión a O seu Santo Nome que non pode ser pronunciado ou escrito.)
 
== Que fai de alguén xudeu? ==
A Lei Xudaica considera xudeu todo aquel que naceu de nai xudía ou se converteu de acordo coa Lei Xudaica. (Recentemente, os seguidores da [[Xudaísmo reformador|Reforma]] Americana e do [[Xudaísmo Reconstrucionista|Reconstrucionismo]] teñen incluído tamén as crianzas nacidas de pai xudeu e nai xentia, pois foron educadas de acordo coa relixión xudaica.)
 
Un xudeu que deixe de practicar o Xudaísmo e se transforme nun xudeoxudeu non-practicante continúa a ser considerado xudeu. Un xudeu que non acepte os [[principios de fe xudaicos]] e se torne agnóstico ou ateo tamén continúa a ser considerado xudeu.
 
No entanto, se un xudeu se converte a outra relixión, como o Budismo ou o Cristianismo, perde o lugar como membro da comunidade xudaica e transformase nun apóstata. Segundo a tradición, a súa familia e amigos toman luto por el, pois para un xudeoxudeu abandonar a relixión é como se morrese. No entanto, aínda que a persoa estea fóra da comunidade xudaica e teña ideas non-xudaicas, esa persoa aínda é xudaica de acordo coa maior parte das autoridades en [[lei xudaica]].
 
== Filosofía xudaica ==
Liña 94:
A base da [[halakhá|lei e tradición xudaica]] é a [[Torá]] (os cinco libros de [[Moisés]]). De acordo coa tradición rabínica, existen 613 [[misvot]] (mandamentos) na Torá. Algunhas destas leis dirixense apenas aos homes ou ás mulleres, alguns apenas aos [[Kohen|Kohanín]] e aos Leviín (membros da tribo clérica), outras apenas a aqueles que constroen dentro da terra de [[Israel]], e moitas outras eran aplicables apenas na época en que existía o [[Templo en Xerusalén]]. San menos de 300 os mandamentos aínda aplicables hoxe en día.
 
A pesar de teren existido grupos xudaicos que se baseaban apenas no texto escrito da [[Torá]] (os [[Saduceus]] e os [[Caraísmo|Caraítas]]), a maior parte dos xudeosxudeus consideraban naquilo a que chamaban a [[lei oral]]. Estas tradicións orais orixinaranse no sector Fariseu do xudaísmo antigo, e foron máis tarde pasadas a escrito e expandidas polos rabinos.
 
O xudaísmo rabínico sempre defendeu que os libros do [[Tanakh]] (chamados de lei escrita) foron desde sempre transmitidos en paralelo coa [[lei oral|tradición oral]]. Apontase para o texto da [[Torá]], onde moitas palabras non teñen definición e moitos procedimentos son mencionados sen explicación ou instrucións; isto, afirmase, significa que é suporto que o leitor estexaestea familiarizado cos detalles a partir doutras fontes, orais. Este conxunto paralelo de material foi orixinalmente transmitido de forma oral e ficou coñecido como "a [[lei oral]]". Alguns dos métodos de onde é derivado poden ser consultados no [[Midrash]] halakhico. No entanto, ao tempo do rabino [[Yehudá Ha-Nasí]] (200 CE)
a maior parte deste material foi editado en conxunto no [[Mishná]]. Ao longo dos catro séculos seguintes, esta lei sofreu discusión e debate en ambas as maiores comunidades xudaicas do mundo (en Israel e na Babilonia), e os comentarios ao [[Mishná]] producidos por cada unha das dúas comunidades acabaron por ser editados en compilacións coñecidas como os dous [[Talmud|Talmudes]]. Estes foron interpretados polos comentarios de varios estudiosos da Torá ao longo dos séculos.
 
Liña 105:
== Excomuñón ==
 
O [[Chéren]] é a máis alta censura eclesiástica na comunidade [[xudeoxudeu|xudaica]]. É a exclusión total da persoa da comunidade xudaica. Excepto en casos raros que tiveran lugar entre os xudeosxudeus ultra-ortodoxos, o cheren deixou de se practicar despois do iluminismo, cando as comunidades xudaicas locais perderan a autonomía de que dispuñan anteriormente e os xudeosxudeus foron integrados nas nacións xentias en que vivian. Unha discusión máis aprofundada deste asunto pode ser atopada no artigo sobre o [[chéren]].
 
== Calendario Xudaico ==
Liña 117:
== Acontecimentos do ciclo de vida ==
 
Existen acontecimentos do ciclo da vida dun xudeoxudeu que o/a unen a toda a comunidade.
 
: ''Berit milá'' - As boas-vindas dos bebés do sexo masculino á alianza a través do ritual da circuncisión.
Liña 131:
== Sectas e faccións xudaicas anteriores ao Iluminismo ==
O xudaísmo rabínico foi, en tempos, relacionado co [[samaritanismo]]. Os samaritanos, porén, xa non se consideran xudeosxudeus, e ambos os grupos se consideran relixións separadas.
 
Por volta do [[Século I|primeiro século D.C.]] había varias grandes seitas en disputa da lideranza entre os xudeus, e en xeral todas elas procuraban, de forma diversa, unha salvación mesiánica en termos de autonomía nacional dentro do Imperio Romano: os [[fariseusfariseos]], os [[saduceus]], os [[celotas]] e os [[esenos]]. Entre estes grupos, apenas o dos fariseusfariseos sobreviveu ideoloxicamente; a súa descendencia ideolóxica, os rabinos, rapidamente tomou o control da relixión, e vieran a orixinar todas as seitas modernas. O [[cristianismo]], a certa altura, relacionouse cunha facción xudaica que consideraba que Xesús era o Mesias, mais esta seita de cristáns xudeosxudeus, rexeitada tanto polos xudeosxudeus como polos cristáns, acabou por desaparecer.
 
Algúns xudeus no [[século VIII]] adoptaron o rexeitamento dos [[saduceos]] pola [[lei oral]] dos fariseos / rabinos rexistada na [[Mishná]] (e desenvolvida por rabinos máis recentes nos dous [[Talmud]]es), pretendendo confiar apenas no [[Tanakh]]. Curiosamente, este grupo en breve desenvolviadesenvolvía as súas propias tradicións orais, diferentes das rabínicas. Estes xudeosxudeus criaron a seita [[Karaismo|Karaita]], que aínda existe hoxe en día, se ben que os seus seguidores sexan en moito menor número que o resto dos xudeosxudeus. Os xudeosxudeus rabínicos defenden que os Karaitas son xudeosxudeus, mais que a súa relixión é unha forma de xudaísmo incompleta e errónea.
 
Ao longo do tempo, os xudeus fóronse diferenciando en grupos étnicos distintos: os [[Asquenazi]] (da Europa de Leste e da Rusia), os [[Sefardita]]s (de España, Portugal e do Norte de África) e os [[Xudeos Iemenitas]], da extremidade sur da península Arábica. Esta división é cultural e non se basea en calquera disputa doutrinaria.
Liña 143:
O [[xudaísmo hasídico]] fundouno [[Israel ben Eliecer]] ([[1700]]-[[1760]]), tamén coñecido por Ba'al Shen Tov, ou polo Besht. Os seus discípulos atraeron moitos seguidores, e eles propios estableceron numerosas seitas hasídicas na [[Europa]]. O xudaísmo hasídico acabou por se transformar no modo de vida de moitos xudeus en Europa, e chegou aos [[Estados Unidos da América|Estados Unidos]] durante as grandes vagas de emigración xudaica na década de 1880.
 
Algún tempo antes, houbera un serio cisma entre os xudeus hasídicos e non-hasídicos. Os hasidín denominaban [[mitnagdín]] (lit. "oponentes") os xudeus europeos que rexeitaban o seu movemento. Algúns dos motivos para o rexeitamento do xudaísmo hasídico eran a exuberancia opresiva da pregaria hasídica - nas súas imputacións non-tradicionais de que os seus líderes eran infalibles e alegadamente operaban milagres, e na preocupación da posibilidade de se transformar nunha seita mesiánica. Desde entón, todas as seitas do xudaísmo hasídico foron absorvidasabsorbidas pola corrente principal do xudaísmo ortodoxo, e en particular polo [[xudaísmo ultra-ortodoxo]].
 
Vexa os artigos sobre o [[xudaísmo hasídico]] e os [[mitnagdín]] para obter información máis detallada.