Europa: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Imxavitooh (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Liña 1:
{{Sen referencias|data=decembro de 2014}}
{{1000}}
{{Sen imaxe}}
{{Outroshomónimos}}
As zonas de '''vexetación''' de [[Europa]] espállanse polo continente (dun xeito aproximado), en faixas paralelas que van dende o [[Océano Atlántico]] ata os [[Montes Urales]]. É un cinto de árbores de folla caduca e [[conífera|coníferas]]: [[carballo|carballos]], [[arce|arces]], [[olmo|olmos]] mesturados con [[piñeiro]]s e [[abeto|abetos]].
[[Ficheiro:Europa.svg|miniatura|dereita|Mapa físico-político|300px]]
[[Ficheiro:Europe satellite globe.jpg|miniatura|dereita|300px|Imaxe de satélite da NASA do continente europeo.]]
 
* As rexións '''árticas''' da Europa [[setentrional]] e as vertentes superiores das súas montañas caracterízanse por unha vexetación de [[tundra]], constituída a base de [[lique|liques]], [[arbusto]]s e flores salvaxes.
'''Europa''' é unha das grandes penínsulas de [[Eurasia]] (segundo como se considere, a maior delas), á que de forma convencional e por motivos históricos considérase un [[continente]] propio. Europa esténdese pola metade oriental do Hemisferio Norte, dende o [[Océano Glacial Ártico]] polo norte ata o [[Mar Mediterráneo]] polo sur. Polo leste, chega ata o [[Océano Atlántico]], admitíndose que polo leste limita con [[Asia]] nos [[Montes Urais]] e o [[Cáucaso]], compartindo entre ámbolos continentes o [[Mar Caspio]].
* As temperaturas do '''interior''' desta parte de Europa, máis suaves pero aínda frías, crean un ambiente favorábel para o desenvolvemento de coníferas como o piñeiro, aínda que tamén hai [[abidueira|abidueiras]] e [[Lamigueiro|chopos]].
* No centro de [[Europa]], a maior parte da gran terra cha europea está cuberta de prados. [[Ucraína]] caracterízase pola [[estepa]], unha rexión cha e seca de herba curta.
* As zonas próximas ó [[Mar Mediterráneo]] destacan polos [[froito]]s dalgunhas das súas árbores e arbustos, especialmente as [[oliva|olivas]], os [[cítrico|cítricos]], os [[figo|figos]] e a [[uva]].
 
[[Categoría:Ecosistemas]]
En Europa naceu a cultura occidental, os países europeos xogaron un papel predominante desde o século XVI, especialmente despois do comezo da colonización doutros continentes polos europeos. Entre os séculos XVII e XIX os europeos controlaban a maior parte de [[África]], [[América]], [[Oceanía]] e unha parte substancial de [[Asia]]. A [[Primeira Guerra Mundial]] e a [[Segunda Guerra Mundial]] levaron a un devalo do dominio europeo nos asuntos mundiais e os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e a [[Unión Soviética]] ocuparon esa preminencia. A Guerra Fría entre esas dúas superpotencias dividiu Europa ata o colapso da URSS.
[[Categoría:Botánica]]
[[Categoría:Europa]]
 
{{Seniw}}
== Xeografía ==
{{AP|Xeografía de Europa}}
Europa é o segundo continente máis pequeno da Terra tras Oceanía, ten unha extensión de 10.530.751 [[km²]], representando o 7 % das terras emerxidas. Pódese definir a Europa como unha macro unidade xeográfica, como pode ser [[América do Norte]] e [[América do Sur]]. De feito, tamén é definido coma un subcontinente da [[Eurasia]].
 
== Historia ==
{{AP|Historia de Europa}}
[[Ficheiro:AtHistEur1360.jpg|miniatura|300px|Europa en 1360, durante a Guerra dos Cen Anos.]]
 
A historia de Europa é o conxunto de sucesos relativos ás poboacións do [[continente europeo]], desde que foi habitado polos primeiros [[ser humano|seres humanos]] até a actualidade.
 
O ''[[Homo sapiens]]'', segundo algunhas teorías, apareceu hai uns 130.000 anos en [[África]].<ref>{{cita publicación |autor=Goodman, M., Tagle, D., Fitch, D., Bailey, W., Czelusniak, J., Koop, B., Benson, P., Slightom, J. |título=Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids |revista=J Mol Evol |volume = 30 |número=3 |páxs.=260–6 |ano=1990 |pmid=2109087 |doi=10.1007/BF02099995}}</ref> <ref>{{Cita web|título=Hominidae Classification |obra=Animal Diversity Web @ UMich |url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Hominidae.html |dataacceso=312012}}</ref> Porén, tamén algúns destes humanos puideron chegar desde [[Asia]] e o [[Oriente Medio]] a Europa, onde se asentaron entre 40.000 e 25.000 a.C. ([[Paleolítico superior]]).<ref>{{Cita web| url = http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2727720,00.html | título = Homo Sapiens: más influencia de Asia que de África | ano = 2007 | obra = Deutsche Welle 14.08.2007 | dataacceso = 3/1/2012. | idioma = español}}</ref>
 
A [[Antigüidade clásica]] estivo dominada polo influxo da civilización greco-latina sobre o resto de Europa. A fragmentación política de Europa e os sucesivos intentos forzados de unificación sumiron ao continente en numerosos conflitos e guerras durante a [[Idade Media]], como a [[Guerra dos Cen Anos]] (que, pese ao nome, durou máis de un século).
 
A [[Idade Moderna]] marca para Europa o inicio de procesos que moito despois darían lugar á globalización, e foi o tempo no que os conflitos bélicos se fixeron cada vez máis desastrosos, como na chamada [[Guerra dos Trinta Anos]]. Os progresos económicos e o desenvolvemento científico-tecnolóxico aceleráronse en desmedro dos doutros continentes e, de maneira moito máis notoria, durante a [[Idade Contemporánea]], producindo tensións por competencias que desencadearon máis guerras (como as [[guerras napoleónicas]] e as [[Guerra mundial|guerras mundiais]]).
 
Hoxe en día os procesos tendentes á unificación procúranse pacificamente, como no caso da formación da [[Unión Europea]], aínda que non exenta de avances e retrocesos.
 
{|
|
* [[Grecia Antiga]]
* [[Roma Antiga]]
* [[Carlomagno|Imperio Carolinxio]]
|
* [[Feudalismo]]
* [[Sacro Imperio Romano Xermánico]]
* [[As Cruzadas]]
|
* [[Renacemento]]
* [[Ilustración]]
* [[Imperio Austrohúngaro]]
|
* [[Guerras napoleónicas]]
* [[Guerra Mundial|Guerras Mundiais]]
* [[Historia da Unión Europea]]
|}
 
== Etnografía ==
A poboación europea é maioritariamente de tipoloxía racial branca ou caucásica, dividida en dous grandes grupos subétnicos: os nórdicos, que acostuman ter unha pigmentación de pel branca clara e rosada, cabelo loiro, ollos entre azuis, verdes e castaños claros, e os mediterráneos que poden ter a pel branca clara ata a pel morena escura, a maioría con cabelo castaño escuro ou negro, cos ollos que varían moito pero na maior parte son de cor castaña escura ou pardenta. Ámbolos dous grupos posúen individuos de cabelo ondulado.
 
== Linguas ==
[[Ficheiro:Image-Languages-Europe.png|dereita|miniatura|300px|Distribución aproximada das linguas actualmente faladas en Europa.]]
Existen moitas linguas no continente europeo como consecuencia da diversificación das súas raíces ancestrais en diferentes dialectos. Así,
 
* do '''[[latín]]''' proceden as linguas romances ([[lingua castelá|castelán]], [[lingua francesa|francés]], [[lingua occitana|occitano]], [[lingua sarda|sardo]], [[lingua italiana|italiano]], [[lingua romanesa|romanés]], [[lingua portuguesa|portugués]], [[lingua galega|galego]], [[lingua catalá|catalán]], [[lingua retorrománica|romanche]], [[francoprovenzal]] etc.);
* do '''[[linguas xermánicas|xermano]]''' ([[lingua inglesa|inglés]], [[lingua holandesa|holandés]], [[lingua alemá|alemán]], [[frisón]], [[lingua sueca|sueco]], [[lingua dinamarquesa|dinamarqués]], [[lingua norueguesa|noruegués]], [[lingua islandesa|islandés]], [[lingua feroesa|feroés]];
* do '''[[linguas eslavas|eslavo]]''' ([[lingua rusa|ruso]], [[lingua polaca|polaco]], [[lingua checa|checo]], [[lingua búlgara|búlgaro]], [[lingua bielorrusa|bielorruso]], [[lingua ucraína|ucraíno]], [[lingua soraba|sorabo]], [[lingua serbocroata|serbio-croata]], [[lingua eslovena|esloveno]], [[lingua eslovaca|eslovaco]]) e de raíces eslavo macedónicas,
* do grupo '''[[Linguas ugrofinesas|ugro-finés]]''' ([[lingua finesa|finés]], [[estoniano]], [[lingua húngara|húngaro]], etc.),
* do '''[[linguas célticas|céltico]]''' ([[lingua irlandesa|irlandés]], [[lingua gaélica|gaélico]], [[lingua bretoa|bretón]] , [[Lingua manx|manx]] ,[[lingua escocesa|escocés]]),
* do '''[[lingua grega|helénico]]''' ([[lingua grega|grego]]).
* grupo '''[[linguas bálticas|báltico]]''' ([[lingua letoa|letón]], [[lingua lituana|lituano]]),
* o [[Lingua albanesa|albanés]] etc.
* o [[éuscaro]] ou [[lingua vasca|vasco]] ten unha orixe aínda non determinada con seguridade.
 
Outras:
* [[Sami|Lapón]], [[lingua turca|Turco]]
 
== Relixión ==
As relixións maioritarias de Europa son as [[cristianismo|cristiás]]. Nos países mediterráneos profésase a [[Catolicismo|relixión católica]], que tamén é practicada nalgúns países do norte e balcánicos, o [[protestantismo]] no norte e centro de Europa, e ortodoxa, comandada polas diversas [[igrexa ortodoxa|igrexas gregas ou ortodoxas]] nos [[Balcáns]] e [[Rusia]].
 
Existe tamén unha minoría de persoas que profesan o [[xudaísmo]] e o [[islamismo]] (con forte crecemento debido á inmigración), e outras relixións minoritarias. Unha boa parte recoñece non profesar ningunha ou non practicar.
 
== Demografía ==
{{AP|Demografía de Europa}}
{{VT|Migración en Europa|Cultura europea}}
En 2005 estimábase a poboación de Europa en 728 millóns de persoas segundo a [[ONU]], o que representa a novena parte da poboación mundial. Hai un século Europa contaba co 25 % da poboación mundial. Despois dunha fase de medre cero, desde o 2000 a poboación europea comezou un novo declino demográfico a causa da diminución da natalidade, só en parte compensado pola inmigración. E segundo as estimacións da ONU para o ano 2050 en Europa vivirá o 7% da poboación mundial, uns 653 millóns de persoas.
 
== División política ==
{{Véxase tamén|Entorno natural da Unión Europea}}
Dende comezos da década de [[1990]], Europa viu cambiar a súa división política de xeito considerable coma consecuencia da caída da [[URSS]] e o desmembramento de [[Iugoslavia]] e [[Checoslovaquia]] ([[Revolución de Veludo]], [[1993]]).
 
Países que constitúen Europa na actualidade:
{| border="0" cellpadding="2"
|
* [[Albania]]
* [[Alemaña]]
* [[Andorra]]
* [[Austria]]
* [[Bélxica]]
* [[Bielorrusia]]
* [[Bosnia e Hercegovina]]
* [[Bulgaria]]
* [[República Checa]]
|
* [[Chipre]]
* [[Croacia]]
* [[Dinamarca]]
* [[Eslovaquia]]
* [[Eslovenia]]
* [[España]]
* [[Estonia]]
* [[Finlandia]]
* [[Francia]]
|
* [[Grecia]]
* [[Hungría]]
* [[Irlanda]]
* [[Islandia]]
* [[Italia]]
* [[Letonia]]
* [[Liechtenstein]]
* [[Lituania]]
* [[Luxemburgo]]
|
* [[Antiga República Iugoslava de Macedonia]] <ref>en conflito actualmente polo non recoñecemento do nome de 'República de Macedonia' ó ter Grecia unha rexión co nome de '[[Macedonia, Grecia|Macedonia]]'</ref>
* [[Malta]]
* [[Moldavia]]
* [[Mónaco]]
* [[Montenegro]]
* [[Noruega]]
* [[Países Baixos]]
* [[Polonia]]
* [[Portugal]]
|
* [[Reino Unido]]
* [[Romanía]]
* [[San Marino]]
* [[Serbia]]
* [[Suecia]]
* [[Suíza]]
* [[Ucraína]]
* [[Cidade do Vaticano]]
|}
 
Países con parte do seu territorio en Europa:
* [[Rusia]]
* [[Turquía]]
 
Por outra banda, a liña divisoria entre Europa e [[Asia]] é obxecto de discusión e, por convención, establécese nos [[Montes Urais]] e mailo [[río Ural]], así como tamén o [[Cáucaso]]. Hai quen considera, polo tanto, que [[Casaquistán]] -no límite dos Montes Urais- e [[Xeorxia]], [[Armenia]] e [[Acerbaixán]] -no límite do Cáucaso- forman parte de Europa (''mesmo nas distintas wikipedias non hai acordo sobre a lista de países que forman parte de Europa'').
 
Algúns datos para aclarar esta afirmación:
 
* No caso de [[Casaquistán]] a [[UNESCO]] clasifícao tanto en Europa como en [[Asia]]<ref>[http://erc.unesco.org/cp/Mslist.asp?lg=E&&type=1&%AE=1 Europe] e [http://erc.unesco.org/cp/Mslist.asp?lg=S&&type=1&%AE=1 Asia and the Pacific]</ref>.
 
* En canto a [[Xeorxia]], forma parte do ''Consello de Europa'' o mesmo que [[Armenia]] e [[Acerbaixán]] -aínda que estean ao sur do Caúcaso e polo tanto xeograficamente fóra de Europa-<ref>[http://web.archive.org/web/20040824190119/http://www.coe.int/T/ES/Com/About_Coe/Member_states/default.asp Estado membros do Consello de Europa]</ref>.
 
== Economía ==
{{AP|Economía da Unión Europea}}
 
== Mapas ==
<center><gallery>
Ficheiro:Relixións de europa lg.jpg|As [[relixión]]s en Europa
Ficheiro:Linguas de europa lg.jpg|As [[lingua]]s de Europa
Ficheiro:Problemas ambientais lg.jpg|[[:Category:Ecoloxía|Problemas ambientais]] en Europa
Ficheiro:Time zones of Europe.svg|Zonas horarias en Europa.
Ficheiro:Europe time zones map multilingüe.jpg|Fusos horarios de Europa
Ficheiro:Rectified Languages of Europe map.png|Europa lingüística
Ficheiro:Grossgliederung Europas.png|Cultura rexional de Europa
Ficheiro:First.Crusade.Map.jpg|Europa no ano [[1000]].
</gallery></center>
 
== Notas ==
{{Listaref}}
 
== Véxase tamén ==
{{commons|Category:Europe}}
=== Outros artigos ===
* [[Eurozona]]
* [[Consello de Europa]]
* [[Capitais de Europa]]
* [[Historia da Unión Europea]]
* [[Himno Europeo]]
* [[Unión Europea]]
* [[Clima de Europa]]
* [[Literatura europea]]
 
{{Europa}}
{{Continentes}}
 
[[Categoría:Europa| ]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Historia e xeografía)]]