Nixeria: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
quito sección baleira e correccións |
||
Liña 47:
'''Nixeria'''<ref>{{DRAG|nixeriano}}</ref> ({{Audio|En-us-Nigeria.ogg| [n|aɪ|ˈ|dʒ|ɪər|i|ə]}}), oficialmente '''República Federal de Nixeria''', é unha [[república]] [[federación|federal]] que comprende [[Subdivisións de Nixeria|36 estados]] e máis o [[Territorio da Capital Federal de Nixeria|Territorio da Capital Federal]], [[Abuja]]. O país está localizado no Oeste de África, e comparte fronteiras terrestres coa República de [[Benin]] polo oeste, [[Chad]] e [[Camerún]] polo leste, e [[Níxer]] polo norte. No sur está a costa, co [[Golfo de Guinea]] no Océano Atlántico.
Ó longo da historia, a zona veu nacer varios reinos e imperios, mais o moderno estado de Nixeria ten a súa orixe na colonización británica da rexión dende finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX|XX]]. O país xurdiu da combinación de dous protectorados británicos veciños: o [[Protectorado do Sur de Nixeria]] e o [[Protectorado do Norte de Nixeria]]. Durante a era colonial, os británicos estableceron estruturas legais e administrativas ó tempo que se mantiveron as xefaturas tradicionais. Nixeria conseguiu a independencia en 1960, mais pouco despois sumiuse nunha [[Guerra Civil de Nixeria|guerra civil]] durante varios anos. Dende entón, o seu goberno alternouse entre
Nixeria é considerado como o "Xigante de África", por mor da súa grande poboación e economía.<ref name =giant>''Nigeria: Giant of Africa,'' by Peter Holmes 1987</ref> Con aproximadamente 174 millóns de habitantes, Nixeria é o máis populoso país de África e o [[Lista de países por poboación|
Atendendo á relixión, Nixeria está dividida en dúas metades, entre os [[cristianismo|cristiáns]] que viven na parte sur e central do país, e os [[Islam|musulmáns]], concentrados nas zonas norte e suroeste. Unha minoría da poboación practica as relixións indíxenas de Nixeria.
No 2014, a economía de Nixeria (PIB) converteuse na máis grande de África, valorada en máis de $500 billóns, e superou a [[Suráfrica]] para ser a 26ª economía máis grande do mundo.<ref>{{cita web|título=Nigeria becomes Africa's largest economy|url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2014/04/nigeria-becomes-africa-largest-economy-20144618190520102.html|dataacceso=5 de abril de 2014}}</ref><ref>{{cita web|título=Nigerian Economy Overtakes South Africa's on Rebased GDP|url=http://www.bloomberg.com/news/2014-04-06/nigerian-economy-overtakes-south-africa-s-on-rebased-gdp.html|dataacceso=20 de abril de 2014}}</ref> Ademais, a relación da débeda do seu PIB é de só o 11% (8% menos que a relación de 2012).<ref>{{cita web |url=http://www.reuters.com/article/2014/04/06/nigeria-gdp-idUSL6N0MY0LT20140406 |título=UPDATE 2-Nigeria surpasses South Africa as continent's biggest economy |dataacceso=26 de abril de 2014}}</ref> No 2050, as previsións din que Nixeria será unha das 20 principais economías do mundo.<ref name=NigeriaTradesmark/> As reservas de petróleo do país xogaron un papel moi importante no crecemento da súa riqueza e
== Etimoloxía ==
O nome ''[[Wikt:Nixeria|Nixeria]]'' foi tomado do [[Río Níxer]] que
== Historia ==
Liña 67:
A comezos do século XIX, [[Usman dan Fodio]] dirixiu unha ''[[xihad]]'' con éxito, e creou o centralizado [[Imperio Fulani]] (tamén coñecido como [[Califato de Sokoto]]). O territorio controlado comprendía a zona norte e central do estado moderno. O califato durou ata que en 1903 foi dividido en varias colonias europeas.
Os reinos [[iorubas]] de [[Ife]] e [[Imperio Oyo|Oyo]] no suroeste de Nixeria tiveron gran relevancia no século XII<ref name="Falola1">{{cita libro|título=A history of Nigeria| nome1=Toyin|apelido1=Falola|nome2=Matthew M.|apelido2=Heaton|páxina=23|publisher=[[Cambridge University Press]]|ano=2008|url=http://books.google.com/books?id=XygZjbNRap0C&pg=PA23 |isbn=0-521-68157-X}}</ref><ref>{{cita libro|título=Hegemony and culture: politics and religious change among the Yoruba|nome=David D.|apelido=Laitin|páxina=111| publisher=[[Universidade de Chicago]]|ano=1986|isbn=0-226-46790-2|url=http://books.google.com/books?id=dHbrDvGQEbUC&pg=PA111}}</ref> e [[século XIV|XIV]]<ref>{{cita libro|título= Peoples of Africa, Volume 1|nome1=Fiona|apelido1=MacDonald|nome2=Elizabeth|apelido2=Paren|nome3=Kevin|apelido3=Shillington|nome4=Gillian|apelido4=Stacey|nome5=Philip|apelido5= Steele|páxina=385|publisher=Marshall Cavendish|ano=2000|isbn=0-7614-7158-8|url=http://books.google.com/books?id=joh5yHfcF-8C&pg=PA385}}</ref> respectivamente. Segundo a [[mitoloxía ioruba]], Ile-Ifẹ é berce da raza humana e é anterior a calquera outra civilización. Os sinais de asentamentos humanos máis antigos de Ifẹ datan do século IX,<ref name="Falola1"/> e a súa cultura material inclúe figuras de [[bronce]] e terracota. Ọyọ, no seu apoxeo territorial de finais do século XVII e comezos do XVIII, abranguía dende o oeste de Nixeria ata o [[Togo]] actual. O antigo [[Reino de Benin]] estaba localizado no suroeste de Nixeria. O poder de Benin durou dende o século XV ata o XIX. O seu dominio chegou ata a cidade de Eko (un nome de orixe [[Lingua edo|edo]] cambiado posteriormente por [[Lagos, Nixeria|Lagos]] por [[Imperio Portugués|
O [[Reino de Nri]] do [[pobo igbo]], un dos máis antigos de Nixeria, consolidouse no século X, e continuou ata a colonización británica en 1911.<ref name="Juang">{{cita libro|título=Africa and the Americas: culture, politics, and history : a multidisciplinary encyclopedia, Volume 2|nome=Richard M.|apelido= Juang|páxina=597|publisher=ABC-CLIO|ano=2008|isbn=1-85109-441-5|url=http://books.google.com/books?id=wFrAOqfhuGYC&pg=PA597}}</ref><ref>{{cita libro|título=Africa from the seventh to the eleventh Century|nome=Ivan|apelido=Hrbek|páxina=254|publisher=James Currey Publishers|ano=1992|isbn=0-85255-093-6|url=http://books.google.com/books?id=qDFcD0BuekQC&pg=PA254}}</ref> Nri estivo gobernado polos Eze Nri, e a cidade de Nri está considerada como o centro da cultura Igbo. Nri e Aguleri, onde se sitúan os mitos igbo da creación, están no territorio do clan Umeuri. Os membros do clan din ser a liñaxe da figura patriarcal Eri, un rei divinizado.<ref>{{cita libro|apelido=Uzukwu|nome=E. Elochukwu|título=Worship as Body Language|ano=1997|isbn=0-8146-6151-3|páxina=93|publisher=Liturgical Press|url=http://books.google.com/?id=9hhmzVrYPHAC&printsec=frontcover}}</ref> En África occidental, os bronces máis antigos foron creados mediante a técnica da [[cera perdida]] en [[Igbo-Ukwu]], unha cidade baixo influencia Nri.<ref name="Juang"/>
Liña 79:
== Xeografía ==
{{Ver artigo principal|Xeografía de Nixeria}}
Nixeria localízase no [[Golfo da Guinea]]. As principais cidades sitúanse nas terras baixas do sur. A parte central do país componse de outeiros e planaltos. O norte consiste de terras baixas áridas. Os países limítrofes son o [[Benin]], o [[Níxer]], o [[Chad]] e mailo [[Camerún]]. As zonas boscosas atópanse principalmente no terzo sur do país, que se ve afectado por chuvias estacionais oriúndas do [[océano Atlántico]] entre xuño e setembro. Á medida que se segue cara o norte, o país vaise tornando mais seco e a vexetación máis semellante á da [[sabana]]. O terzo norte do país inclúese na rexión semiárida do [[Deserto do Sahel|Sahel]], que marca o límite sur do deserto do [[Sahara]]. Nixeria está dividida en tres polos rios Níxer e [[Río Benue|Benue]], que chegan ao país vidos de nordeste e noroeste e xúntanse máis ou menos no centro, preto da nova capital, Abuja. De aí, o [[río Níxer]] acrecentado con auga do Benue
== Demografía ==
Liña 93:
Un tema que se complicou polo caos político foi o esforzo da [[Organización Mundial da Saúde]] para erradicar a [[poliomielite]] do planeta. O norte de Nixeria foi a localización da metade de todos os casos de [[poliomielite]] rexistrados no ano [[2003]], pero os clérigos musulmáns protestaron repetidamente contra a vacina como un esforzo por parte dos [[Occidente|occidentais]] de esterilizar ás nenas musulmanas. O programa nacional de vacinación foi suspendido en varios estados en agosto do 2003, e a enfermidade case se quintuplicou (119 casos no primeiro cuarto do ano 2004 contra 24 casos no 2003). No maio de 2004, informábase que a poliomielite se propagara desde alí a moitas outras nacións africanas as cales previamente foran declaradas libres desa enfermidade. O 18 de maio, o estado de Kano aceptou retomar os programas de vacinación empregando vacinas creadas en [[Indonesia]].
No ano 2007 Nixeria conta cunha poboación de 135.000.000 de habitantes.
Liña 245:
=== Música ===
{{Ver artigo principal|Música de Nixeria}}
== Notas ==
Liña 271 ⟶ 257:
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.Nixeria.gov.ng/government/houseofreps.htn Goberno de Nixeria]
* [http://www.webjournal.unior.it
{{África}}
| |||