Cirurxía: Diferenzas entre revisións

Denomínase '''cirurxía''', do [[lingua grega|grego antigo]] χείρ (''cheír'', 'man') e ἔργον (''érgon'', 'traballo'), de onde χειρουργεία (''cheirourgéia'', 'traballo manual'), á práctica que implica a manipulación mecánica, manual ou coa axuda instrumental, nas estruturas anatómicas do paciente con finanalidadefinalidade médica, ben sexa diagnóstica, terapéutica ou prognóstica.

* [[exérese]]: <ref>Do latín científico ''exeresis'', e este do grego εξαίρεσις (''exsaíresis'', 'extirpación das vísceras das víctimasvítimas', 'extracción dun dente'); de εξαιρέω (''exaíreo'', 'sacar', 'quitar', 'eviscerar').</ref> separación dunha parte, natural ou patolóxica, do corpo, e

O cirurxián xeral realiza a maior parte das cirurxías e asume a dirección do tratamento do paciente politraumatizado grave, indicando cando e onde cada especialista debe actuar cada especialista.

A cirurxía do [[traumatismo|trauma]] (entendéndose aquí por ''trauma'' toda lesión corporal causada por caída, colisión ou feridas por armas brancas ou de fogo) é unha das principais áreas de actuación do cirurxián xeral. Noutros casos, como veremos máis abaixo, interveñen cirurxiáns especialistas.

O desenvolvemento e o progreso da cirurxía en occidente estivo moi influído por numerosos acontecementos, e durante moi longo tempo os cirurxiáns foron relegados nunha caste inferior entre os sanadoressandadores. Non foi até o [[século XIX]] cando os grandes [[progreso]]s no contexto político, relixioso e tecolóxicotecnolóxico, permitiron a dignificación e a consideración social da cirurxía e dos cirurxiáns. Até finais do [[século XVIII]] (en Francia e Alemaña), ou mediados do [[século XIX|XIX]] (en España), as profesións de cirurxián e de [[médico]] eran diferentes, incluso con distintas consideracións sociais.<ref>A profesión médica considrábaseconsiderábase superior, mentres que o cirurxíáncirurxián era unha especie de simple artesán.</ref>

En occidente, na [[Idade Media]], os médicos son clérigos, e non laicos. Algúns ocupaban mesmo altas funcións eclesiásticas. O seu casamento estaba (e está) prohibido pola Igrexa católica, e por iso non podían dar os seus coidados ás mulleres (daíde aí a necesidade de [[comadroa]]s e [[parteira]]s). Aínda por riba, non podían exercer a cirurxía porque ''"Ecclesia abhorret a sanguine"'' (a Igrexa ten horror ao sangue).<ref>En [[1163]], no [[concilio de Tours]], A Igrexa decreta: ''Ecclesia abhorret a sanguine'' [http://www.web.ordre.medecin.fr/rapport/identiteculturelle.pdf Pratique médicale et identité culturelle], Informe da Comisión Nacional Permanente adoptada con ocasión da Reunión do Consello Nacional dos Colexios médicos de Francia de 18 de xuño de 2005.</ref> Finalmente, un médico non tiña o dereito de exercer unha profesión manual. Por esta razón, os actos cirúrxicos lles estaban tamén prohibidos. Estes encoméndanse aos [[barbeiro]]s que, ademais de cortar o pelo e barbear, tiraban os dentes, trataban as feridas e as úlceras, practicaban as incisións dos abscesos, as sangrías, etc..., despois do diagnóstico dun médico. De aí a denominación de ''cirurxián-barbeiro''.

É famoso o caso de [[María Tereixa de Austria]] ([[1638]] - [[1683]]), filla de [[Filipe IV de España]] e esposa de [[Luís XIV de Francia]] que, tendotiña un absceso na axila,; Antoine Daquin, médico do rei, oponseopúxose a que Dionis, o cirurxián, lle practiquepracticase unha incisión; e a raíña morreu.<ref>María Teresa morreu bruscamente, o 30 de xullo de 1683, en [[Versalles]], a consecuencia dun tumor benigno na axila do brazo esquerdo mal coidado. O absceso, violáceo e purulento, foi combatido vanementeinutilmente con unhacunha sangría e un emplasto húmido, e derivou en septicemia. Véxase: Rorive, Jean Pierre (2005): ''Petites histoires des grands de France''. Jourdan Editeur.</ref>.

Máis tarde, en [[1686]], Luís XIV, aqueixadoafectado dunha [[fístula]] anal, vendo que os tratamentos médicos non daban ningún resultado, fixo chamar ao seu cirurxián, un tal Félix Tassy, que o curou, o que permitiu darlle un certo crédito aos cirurxiáns entre os médicos.

Na Francia da época, Jean Pitard, un barbeiro famoso, obténobtivo do ''prévôt royal'' <ref>Oficial de xustiza.</ref> de París, Etienne Boileau, a autorización depara constituír unha corporación independente, baixo a dirección de seis xurados, para examinar aos barbeiros que desexarandesexasen practicar a ''"cyrurgie"'' (cirurxía, no francés da época). Isto provocaprovocou un enfrentamentoenfrontamento entre a corporación dos barbeiros e a Facultade de Medicina, que se resolveresolveu cun decreto de [[1660]] que anulaanulaba a creación da corporación dos cirurxiáns,. os queEstes pidenpediron o seu restablecemento e someterse ao primeiro barbeiro do rei, Retz de Villeneuve.; Peropero Luís XIV oponseopúxose e exixeexixiu que sexafose Félix Tassy, que foi o quequen obténobtivo o posto.

CréaseCreouse unha cátedra de cirurxía no ''Jardin des plantes'' de París, da que se encargaencargou Dionis. Co apoio do rei, os primeiros cirurxiáns (Mareschal, Lapeyronie, Lamartinière) obteñen cinco prazas de profesores nomeados polo primeiro cirurxián.

Isto provoca a cólera da FaculadeFacultade de Medicina, que se manifesta nas rúas de París exixindo nomear ela aos profesores. Pero as turbas acoden en apoio da FacultdeFacultade de Cirurxía e os médicos débense poñer a salvo, despois de seren batidos e humillados.

A partir dese momento, os cirurxiáns obteñen incluso que se lles provea dos cadáveres necesarios para os seus estudos sen os ter que reclamalosreclamar á Facultade de Medicina.

A pesar diso, o número de cadáveres éera insuficiente e algúns teñenforon que roubarseroubados nos cemiterios ou comprarsecomprados directamente aos verdugos, o que provoca deprovocou novas batallas coa Facultade de Medicina, que non vacilavacilou en facer intervir aos bedeis para recuperar os corpos ou a provocar sanguinarias batallas.

Coa [[Revolución francesa]], a diferenza entre cirurxián e médico éfoi abolida. None non haihoubo máis que un ensino único que comprendecomprendía a medicina, a cirurxía e os partos.

Da época [[Prehistoria|prehistórica]] algunhas pezas esqueléticas fósiles atestiguanatestan feitos cirúrxicos tales comocoma [[craniotomía]]s (numerosos casos de [[trepanación]]s) e de [[amputación]]s de membros (máis raros) a partir do [[Mesolítico]].<ref>Agelarakis, A. (2006): "Early Evidence of Cranial Surgical Intervention in Abdera, Greece, A Nexus to ''On Head Wounds of the Hippocratic Corpus''". ''Mediterranean Archaeology & Archaeometry'', Vol.6, Nº 1, páxs. 5-18.</ref> <ref> Agelarakis, A. (2006): "Artful Surgery: Greek Archaeologists Discover Evidence of a Skilled Surgeon Who Practiced Centuries Before Hippocrates", ''Archaeology'', Vol. 59/2, páxs. 26-29.</ref> Tamén se encontraron evidencias en restos humanos prehistóricos do [[Protoneolítico]] <ref>Ralph Solecki, Rose Solecki and Anagnostis Agelarakis (2004): ''The Proto-Neolithic Cemetery in Shanidar Cave. Texas''. A&M University Press, College Station.</ref> e do [[Neolítico]], en [[Prehistoria|pinturas rupestres]]. Encontráronse máis de 120 cranios prehistóricos en [[Francia]], datados en 6500 anos &nbsp;a.C., 40 deles con furados de trepanación.

Folke Henschen, médico e historiador sueco expón que en excavaciónsescavacións relaizadasrealizadas en [[1970]], enos sedimentos do [[río Dniéper]] amosan a existencia da trepanación no [[Mesolítico]], hai aproximadamente 1400014.000 anos.<ref>Henschen, Folke (1995): ''The human skull. A cultural history''. New York: Praeger</ref> Suxírese que as trepanacións facíanse para curar [[epilepsia]]s, [[migrañaHemicrania|hemicrania]] s, e doenzas [[mente|mentaiscefalalxia]]s.<ref>Brothwell, D. R. (1963): ''Digging up Bones''.</ref> Os sinais de [[cicatriz|cicatrización]] nos bordos das [[resección]]s permiten pensar que a craniotomía non era fatal, e que o operado supervivíasobrevivía despois da operación. O estudo das técnicas utilizadas por pobos primitivos de [[Sudamérica]] e da illa de [[Borneo]], permiten facerse unha idea do que puiderase podería utilizarseutilizar na época prehistórica. A preparaxiónpreparación do doente, é dicir, o seu adormecemento, puiderapodería realizarse con derivados da [[durmideira]].<ref>Cruzeby, E. (1996): "Surgery at the origins of agriculture: the case of central Europe", in ''Anthropologie''.</ref>

Aínda que menos frecuentes, coñécense polo menos tres casos de amputación no [[Neolítico]] antigo en Europa occidental: [[Sondershausen]], en [[Alemaña]] (amputación dun brazo), [[Vedrovice]], en [[Moravia]] (amputación da man) e [[Buthiers-Boulancourt]], [[Francia]], que, grazas as modernas técnicas, revelan unha amputación do antebrazo esquerdo praticadapracticada hai 6900 anos a un home de certa idade.<ref>Buquet-Marcon & al. (2009): "A possible Early Neolithic amputation at Buthiers-Boulancourt (Seine-et-Marne), France", in ''Antiquity''.</ref>

Os primeiros trazos de actividades científicas datan das civilizacións humanas do [[neolítico]], onde se desenvolven o comercio e a urbanización <ref>Russell M. Lawson, (director), ''Science in the ancient world - An Encyclopedia'', ABC-CLIO, 2004, páx. 149. {{en}}</ref>. Así, para [[André Pichot]], en ''La Naissance de la science'',<ref>André Pichot (1991): ''La Naissance de la science. Tome 1 : Mésopotamie, Égypte''. París: Gallimard.</ref> a ciencia nace en [[Mesopotamia]] (entre os ríos [[Tigris]] e [[Éufrates]]), contra os anos 4000 - 3500 &nbsp;a.C., ana civilización [[Sumer|sumeria]], principalmente nas cidades de [[Sumer]] e [[Elam]].

[[Ficheiro:Codex Hammurapi Stela top.jpg|miniatura|200px|dereita|No [[código de Hammurabi]] inclúense algunhas leis referidas específicamenteespecificamente á cirurxía.]]

Nesta civilización, a innovación máis importante é a invención da [[escritura cuneiforme]] (en forma de cuñas ou cravos) que, mediante [[pictograma]]s, permite a reprodución de textos, e a elaboración abstracta de conceptos.

A civilización mesopotámica levou á constitución das primeiras ciencias, tales comocoma a [[metroloxía]],<ref>André Pichot, ''Op. cit.'' páx.75: Sería necesaria a invención do sistema métrico para encontrar algo equivalente.</ref>, a [[álxebra]], a [[astronomía]] (cálculos de mecánica celeste, previsións dos [[equinoccio]]s, describirondescríbense [[constelación]]s).<ref> Foron os que describiron e nomearon as que constitúen o Zodíaco.</ref> e a [[medicina]].

A medicina ten un estatuto particular; é a primeira ciencia práctica herdeira dun ''savoir-faire''coñecemento a tentasintuitivo. <ref>André Pichot, ''Op. cit.'', páx. 169: Comparativamente ás disciplinas expostas antes, a medicina ten aquí de particular que xorde máis da técnica (é dicir, da arte) que a ciencia propiamente dita, polo menos no que concerneconcirne ás súas formas primitivas.</ref> Das 30.000 táboas cuneiformes descubertas, unhas 800 tratan algún tema médico (unha delas, a primeira receita coñecida). O nome do primeiro cirurxián coñecido é [[Urlugaledin]], do 4000 &nbsp;a.C., cuxo carimbocruño persoal, mostraque dousse coitelosacha rodeados deno [[Planta|plantasMuseo medicinaisdo Louvre]]. Este carímbo áchase node [[Museo do LouvreParís]], mostra dous coitelos rodeados de [[ParísPlanta|plantas medicinais]]. O modelo de saúde-enfermidade entre os sumerios baseábase nunha concepción sobrenatural da enfermidade: esta era un castigo divino imposto por diferentes [[demo]]s tras a ruptura dalgún [[tabú]]. Por tanto a medicina estaba intimamente ligada ao sacerdocio, quedando a cirurxía relegada a especialidade médica de segunda categoría.<ref>Kramer, Samuel Noah (1975): ''La historia empieza en Sumer''. Círculo de lectores.</ref> Non obstante, o desenvolvemento das técnicas cirúrxicas é notabelnotábel: en [[Nínive]] encontráronse instrumentos de bronce e obsidiana de elegante factura: [[bisturí]]s, [[serra]]s, [[trépano]]s, etc.

Os arqueólogos descubriron que os pobos da [[Civilización do Val do Indo]], desde o antigo período [[Harappan]] (ca. 3300 &nbsp;a.C.), coñecían a medicina e a odontoloxía. O antropólogo físicondental Andrea Cucina, da universidade de Missouri-Columbia, descubriu que aqueles homes xa limpaban os dentes. Posteriores investigacións na mesma zona evidenciaron que perforaban os dentes entre os anos 9000 e 7000 &nbsp;a.C.<ref> [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4882968.stm Stone age man used dentist drill. BBC News] {{en}}</ref>

A civilización [[India|hindú]], por outra parte, describe no [[Atharvaveda]] algúns procedementos médicos, ampliados parcialmente no [[Ayurveda]], dous dos seus libros sagrados. O último, datado no ano 800 &nbsp;a.C., é o precursor dun tratado de cirurxía hindú coñecido como ''Susruta Samhita'' (600 &nbsp;a.C.). Susruta é o suposto autor (aínda que non se coñece nada deste individuo ou colectivo). Neste tratado descríbense técnicas cirúrxicas inxeniosasenxeñosas, posteriormente reinventadas pola medicina contemporánea: a redución de fracturas mediante férulas, a sutura das heridasferidas, fístulas cauterizadas ou a drenaxe de abscesos. Este manual contén un anexo que relaciona e representa graficamente 121 instrumentos cirúrxicos diferentes.

Contra o ano 3100 a.C. comenzacomeza o período de esplendor da civilización exipcia, cando [[Narmer]], o primeiro [[faraón]], establece a capital en [[Menfis]]. Ao igual que ocurreocorre coa civilización sumeria e a escritura cuneiforme consérvase unha ampla serie de documentos sobre esta civilización grazas ao emprego da escritura [[xeroglífica]].

Da primeira época monárquica (2700 a.C.) data o primeiro tratado de cirurxía, escrito por [[Imhotep]], visir do faraón '''Netjerikhet''' ou [[Zoser]] (2667 - 2648 a.C.), que foi sacerdote, astrónomo, médico e o primeiro arquitecto do que se ten noticia. Tal foi a súa fama como sanadorsandador que acabou deificado, considerándose o deus exipcio da medicina.<ref>Laín Entralgo, P (1982): ''Historia de la Medicina''. Barcelona: Salvat.</ref> Nunha das [[xamba]]s da entrada do templo de Menfis encóntrase o gravado máis antigo dunha intervención cirúrxica: unha [[circuncisión]]. Dos moitos papiros que se conservan coñécese nove sobre materias médicas, dos que o máis coñecido e importante é o [[papiro de Ebers]], batizadobautizado co nome do seu descubridor [[Georg Ebers]]. Este papiro Ebers está considerado como o tratado de medicina máis antigo coñecido. A súa elaborcónelaboración dátase en torno ao ano 1550 antes da nosa era; inclúe receitas, unha farmacopea e a descrición de numerosas enfermidades, así como algúns tratamentos cosméticos. Sobre cirurxía existen algunhas mencións sobre o tratamientotratamento das trabadas de [[crocodilo]] ou das queimaduras. O [[papiro Edwin Smith]] é un documento, algo menos coñeridocoñecido, datado no ano 1600 a.C., que é un manual de cirurxía traumática de sorprendente calidade para a época.

O ''Neio Chin'' desenvolve moitos conceptos médicos interesantes para a época. Sen embargo, o tabú de respectar os cadáveres humanos parece que restou coñecementos de anatomía cirúrxica, sendo os seus principais tratamientostratamentos superficiais ou de menor importancia (cauterización de feridas, masaxes en patoloxías traumatolóxicas, etc.). A medicina chinesa desenvolveu, en cambio, unha disciplina a cabalo entre a medicina e a cirurxía denominada [[acupuntura]]: segundo esta disciplina a aplicación de agullas sobre algún dos 365 puntos de inserción (ou até 600, segundo as escolas) restauraría equilibrio perdido entre o Yin e o Yan.

[[Bian Que]] (Pien Ch'iao) foi o "doutor milagromilagre" descrito polo historiador chinés Qima Nan en [[Shi Ji]] o cal pondera a súa gran habilidade. Noutro libro, [[Liezi]] (Lieh Tzu) describe que Bian Que explica dúas vías de intercambio de corazóns en humanos.<ref>Kahan B. D. (1988): "Pien Ch'iao, the legendary exchange of hearts, traditional Chinese medicine, and the modern era of cyclosporine". In ''Transplant Proc''. Apr; 20 (2 Suppl 2), páxs.2-12.</ref> Queda así establecido o concepto de transplante de corazón ao redor do ano 300 a.C.

Os coñecementos de anatomía (baseados na experiencia achegada por guerras e sacrificios rituais) avalan unha técnica cirúrxica e traumatolóxica notabelmente avanzada, sendo común a utilización de férulas e dun variado instrumental cirúrxico. As ferramientasferramentas cirúrgicascirúrxicas varían moito entre as diferentes tribos americanas, desde pequenos punzóns de óso a auténticos bisturís con mango, como os atestiguadosatestados entre os [[Karimé]], ou o ''tumi'', de manufactura [[Moche]] e símbolo da medicina [[Perú|peruana]].

[[Ficheiro:Sites mycéniens.png|miniatura|200px|Situación dos principais xacementossitios arqueolóxicos micénicos en Grecia.]]

En torno ao [[mar Exeo]] desenvolveuse entre os anos 2500 e 1500 a.C. a cultura [[minoica]] na [[illa de Creta]], que foi, ao final da prehistoria, a precursora da civilización grega. En [[1971]], durante unha excavaciónescavación arqueolóxica en [[Nauplia]], encontráronse nunha tumba [[micénica]] <ref>Cultura posterior á minoica, sucesora dela e precursora da grega.</ref> numerosos instrumentos médicos, datados nuns 1500 anos antes da nosa era (coitelos, tesourastesoiras, pinzas, algunhas sondas) atribuídos por algúns autores ao mítico médico (entre os gregos) [[Palamedes]].

O texto grego máis antigo que inclúe coñecementos sobre medicina son os poemas [[Homero|homéricos]]: A [[Ilíada]] e A [[Odisea]]. Na primeira descríbese, por exemplo, o tratamento que recibe o rei [[Menelao]] tras ser alcanzado por una frecha no pulso durante o asedio a [[Troia]]: o cirurxián resultou ser [[Asclepio]], elevado a deus da medicina grega, educado na ciencia médica polo centauro [[Quirón]]. Do seu nombrenome deriva ''esculapio'' <ref>'''Esculapio''', en [[Lingua latina|latín]] ''Aesculapius'', é a adaptación a esta lingua do '''Asclepio''' [[Lingua grega|grego]] Ασκληπιός (''Asklēpiós''), o [[deus]] da [[medicina]] e da curación da [[mitoloxiamitoloxía]] greco-romana. Non formaba parte do [[Panteón (mitoloxía)|panteón]] das divindades [[Monte Olimpo, Grecia|olímpicas]], pero acabou por converterse nun dos deuses máis populares do mundo antigo, tanto que [[Apuleio]] dixo del: ''Aesculapius ubique'' (Esculapio por todas partes).</ref>, un antigo sinónimo de médico, e o nome de [[Hixía (mitoloxía)|Hygieia]], súa filla, serviu de inspiración para a actual rama da medicina preventiva denominada [[Hixiene]].<ref>Díaz Gonzáles, Joaquín (1974): "Historia de la medicina en la antigüedad". Mérida: ULA. Ediciones del rectorado, 3ª ed.</ref> A Asclepio atribúese tamén a orixe do [[caduceo]] ou [[vara de Esculapio]], símbolo médico universal na actualidade.<ref>Hart, Gerald David (2000): [http://books.google.com/books?id=iHK-k71KEL8C&pg=PP1&dq=Asclepius&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt-BR&cd=2#v=onepage&q=&f=false ''Asclepius: the god of medicine'']. History of Medicine Series. London: Royal Society of Medicine Press.</ref>

Polo tanto, na chamada ''antigüidade clásica'' a medicina e, sobre todo, a cirurxía, estaba moi pouco desenvolvida. Como quedou dito, as tarefas manuais eran despreciadasdesprezadas polos científicos (filósofos) da saúde, entendiendoentendendo a cirurxía como unha aberración do verdaideroverdadeiro tratamento das enfermidades, que viña dado por unha simple axuda á natureza curadora (coa [[dieta]] e a [[fitoterapia]]). Sen embargo, os filósofos denominados [[presocráticos]] son os primeiros en interrogarse sobre os fenómenos naturais. Chamados φυσιολογοι (''physiologoi'', 'fisiólogos')<ref>Do [[lingua grega|grego clásico]] φύσισ (''phýsis'', 'natureza'), e λόγος (''lógos'', 'palabra', 'expresión', 'razoamento').</ref> por Aristóteles porque tiñan un discurso racional sobre a natureza, investigan sobre as causas naturais dos fenómenos que chegaron a ser os primeiros obxectos do método.

Tras Hipócrates a seguinte figura médica grega de interese é [[Aristóteles]]. Este pensador polifacético aprendeu medicina con seu pai, pero non consta que exercera esta disciplina. Aristóteles funda a [[física]] e a [[zooloxía]], cando a ciencia adquire un método, baseado na [[dedución]]. A el débese tamén a primeira formulación do [[filosofía|siloxismo]] e da [[Razoamento indutivo|indución]].<ref> Raymond Chevallier (1993): ''Sciences et techniques à Rome''. PUF, col. "Que sais-je?": ParisParís, páx. 75</ref> As nocións de "materia", "forma", "potencia" e "acto" foron os primeiros conceptos de elaboración abstracta.<ref>Véxase L. Couloubaritsis (2000): ''La Physique d'Aristote: l'avènement de la science physique''. París: Vrin, 2ª ed.</ref> Para Aristóteles, a ciencia está subordinada á filosofía ("é unha filosofía secundaria", dixo) e ten por obxecto a busca dos primerosprimeiros [[Principio (filosofía)|principio]]s e das primeiras [[causa]]s, o que o discurso científico chamará o [[determinismo|causalismo]] e que a filosofía denomina [[aristotelismo]]. Aristóteles é a orixe dun retroceso do pensamento en relación a certos presocráticos. En cambio, a súa [[escola peripatética]] foi ao cunaberce de varios médicos e cirurxiáns famosos da época, aínda que non achegaron novidades destacábeis en materia de cirurxía.

Contra o ano 300 a.C. [[Alexandre o Grande]] conquista [[Exipto]]. A cidade de [[Alexandría]], así denominada na súa honra, poucos anos máis tarde, durante o período chamado ''alexandrino'' (de [[-323|323]] a.C. - [[-30|30]] a.C.) convírteseconverteuse no referente cultural do [[Mediterráneo]] e [[Oriente Próximo]], sendo o prolongamento da cultura grega na época romana e está marcado por progresos significativos en [[astronomía]] e en [[matemáticas]], así como por algúns avances na [[física]] e na [[medicina]]. Alexandría foi o centro intelectual dos sabios da época, que eran gregos.

A chamada [[escola de Alexandría]] recompilou e desenvolveu todos os coñecementos sobre medicina (como os de moitas outras disciplinas) coñecidos na época, contribuíndo a formar algúns destacados cirurxiáns. [[Herófilo de Calcedonia]] foi o primeiro en realizar diseccións en público, e incluso algunhas fontes apuntan a posibilidadposibilidade de que os [[Dinastía Ptolemaica|Ptolomeos]] puxeran á súa disposición reos condenados a morte para practicar [[vivisección|viviseccións]].<ref>García Font, Juan(1974): ''Historia de la ciencia''. Barcelona: Danae.</ref> Outro médico notábel da escola alexandrina fuefoi [[Erasístrato]] de Ceos, descubridor do [[colédoco]] (conduto de desembocadura da [[bile]] no [[Intestino|intestino delgado]], e do sistema de [[circulación portal]] (un sistema veosovenoso que atravesa o [[fígado]] con sangue procedente do tracto dixestivo).

Entre os anos 25 a.C. e 50 da nosa era viviu outra figura médica de importancia, [[Aulo Cornelio Celso]], do que se conserva un tratado de medicina, ''De Re Medica Libri Octo'', no que se describe por primeira vez a técnica cirúrxica da ligadura, ou no que propón a utilización a modo de férula, para o tratamento das fracturas, de materiais semirríxidos ou moldeábeis como a cera. Describe tamén 50 tipos de instrumentos cirúrgicoscirúrxicos.<ref>Jackson, R. ''Doctor and diseases in the Roman Empire''. British Museum Press, London, 1988.</ref>

Pero a figura médica romana por excelencia foi [[Galeno]] de [[Pérgamo]] ([[129]] - [[201]]), cuxa influencia, e tamén os seus erros anatómicos e fisiolóxicos, perduraron até o [[século XVI]]. Estudou medicina con dous seguidores de Hipócrates: Estraconio e Sátiro, e despois visitou as escolas de medicina de [[Esmirna]], [[Corinto]] e [[Alexandría]]. Finalmente viaxou a Roma onde a súa fama levounplevouno a ser o médico do emperador ([[Marco Aurelio]]). Aínda que de formación grega, en Roma as autopsias estaban prohibidas, polo que os seus coñecimentoscoñecementos de anatomía fundábanse en diseccións de animais, o que o levou a cometer algúns notábeis erros. Á súa morte deixou un legado non sempre beneficioso para o progreso da medicina, pero de indudábelindubidábel valor. O seu nome, ao igual que sucedera co de Esculapio, convirtiuseconverteuse en sinónimo de médico.

[[Areteo de Capadocia]] non tivo a fama e o recoñecemento público de Galeno, pero no material escrito que se conservou demostra un gran coñecemientocoñecemento e aínda un maior sentido común. Polo menos un dos seus libros trata de cirurxía. Foi o primeiro médico en describir o cadro clínico do [[tétano]], e a el débense os nomes actuais da [[epilepsia]] e da [[diabetes]].<ref>. Areteo de Capadocia (1982): ''Obra Médica''. Editorial Akal.</ref>

O [[Imperio Romano de Oriente]] foi, tras a división despois da morte de [[Teodosio I o Grande|Teodosio]], o herdeiro da cultura e a medicina gregas. No seu afán por recuperar, ou non perder, os coñecementos clásicos da cultura bizantina ecerceuexerceu unha función fundamental recompilando e catalogando o mellor das tradicións grega e romana. O médico personalpersoal de [[Xuliano o Apóstata]], [[Oribasios]] recolleu en 70 volumes (''As sinagogas médicas'') todo o saber médico até a súa época.<ref> Therodorides, Jean (1984): "Rabies in Byzantine Medicine", ''Dumbarton Oaks Papers'', Vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine (1984), páxs. 149-158</ref>

Considérase xeralmente, desde un punto de vista evidentemente [[Europa|eurocentrista]], que, tras da caída do [[Imperio Romano|Imperio Romano de Occidente]] ([[476]] d.C.),<ref>A convención histórica determinou que o Imperio Romano de Occidente acabou o [[4 de setembro]] de [[476]], cando [[Odoacro]] depuxo a [[Rómulo Augústulo]]. Pero na práctica este asunto aínda é unha cuestión en debate. Porque [[Xulio Nepote]] reivindicou para si o titulo de [[Emperador Romano]] de Occidente, gobernando a provincia de [[Dalmacia]], e foi recoñecido como tal polo emperador [[Imperio Bizantino|Bizantino]] [[Zenón I]] e por [[Siagrio]], que conseguira manter un enclave romano no norte da [[Galia]] (coñecido como [[Reino de Siagrio]]). Odoacro autoproclamouse gobernador de Italia e comezou a negociar con Zenón. Este concedeulle a Odoacro o ''status'' de [[patricio]] como unha forma de recoñecemento da súa autoridade, e aceptouno como o seu vicerrei en Italia. Pero ao tempo insistiu en que Odoacro prestase honras a [[Nepote]] como emperador occidental. Odoacro aceptou as condicións e até emitiu moedas co nome de Nepote en Italia. Pero iso foi, porén, só un xesto político baleiro, xa que Odoacro nunca devolveu a Xulio Nepote ningún poder político ou calquera territorio. Nepote despois foi morto, en [[480]], e Odoacro rapidamente invadiu e conquistou Dalmacia.</ref> gran parte de Europa (a Europa occidental) perdeu o contacto co coñecemento escrito, iniciándose a enominadadenominada posteriormente, e con despreciodesprezo, a ''escura [[Idade Media]]''.

Pero cómpre ter en conta os avances tecnolóxicos e a evolución do pensamento científico do mundo oriental (civilización arabeárabe-musulmá) e, en primeiro lugar, os do [[Imperio Bizantino]] que, herdeiro do saber latino, e cos saberes que tomou do mundo arabeárabe-musulmán, e mesmo dos da [[China]], foi decisivo na construción da ciencia moderna.

O período da Idade Media esténdese desde a data antecitadadevandita até [[1492]] (data do descubrimento de [[América]]), e coñece un desenvolvemento sen precedente das técnicas e das disciplinas científicas, a despeito dunha imaxe escurantista, propagada polos manuais escolares.

Seguindo as ensinanzas de [[Mahoma]]: "Buscade o saber aínda que teñades que ir a China", ou "Quen deixe a súa casa para dedicarse á ciencia, segue los pasos de Alá", o mundo árabe soubo recoller as ensianzasensinanzas das culturas coas que conviviu.

O mundo árabe-musulmán tivo o seu apoxeo intelectual desde o [[século VIII]] até o [[século XIV]], o que permitiu o desenvolvemento dunha cultura científica específica, iniciada en [[Damasco]] baixo os últimos [[Omeias]], e despois en [[Bagdad]] baixo os primeiros [[Abásidas]]. A ciencia árabe-musulmá esta fundada na tradución e a lectura crítica das obras da Antigüidade.<ref>Certas obras dos mecánicos de Alexandría, como o libro dos aparellos pneumáticos de [[Filón de Bizancio]], non se coñecen hoxe máis que por medio da [[civilización islámica]].</ref> A extensíónextensión do saber árabe-musulmán está estreitamente ligada ás guerras de conquista do [[Islam]] que permitiu aos [[Arabia|árabes]] entrar en contacto coas civilizacións hindú e chinesa.

Entre os musulmáns ''Al Hakim'' (o médico) era sinónimo de sabio mestre. Os médicos árabes tiñan a obriga de especializarse nalgún campo da medicina, e existían varias clases dentro da profesión: De maior a menor categoría encontramos alao Hakim (o médico do ''maristán'', hospital), Tahib, Mutabbib (médico en prácticas) e Mudawi (médico cuxo coñecemento é meramente empírico). O maior hospital coñecido da época medieval estaba en [[O Cairo]]: o [[Al-Mansur]], fundado en [[1283]], que estaba xa divido en salas de especialidades médicas, ao modo actual, contaba cunha sección de dietética coordinada coa cociña do hospital, unha sala para pacientes externos, sala de conferencias e biblioteca.<ref>. Hamarneh, S. K. (1962): "Development of Hospitals in Islam". ''J History of Med and Allied Sciences''.</ref>

En todos os manuais médicos árabes encóntranse grandes capítulos ou secciones dedicados á cirurxía, inspirados na tradición alexandrina. [[Hunayn ibn Ishaq]] ([[808]]-[[873]]), que chegou a ser médico personlpersoal do califa [[Al-Mamum]], fundou a primeraprimeira escola médica do [[Islam]].

A pesar da súa transcendencia como figura médica do islam, '''Ali ibn Sina''' ou [[Avicena]] ([[980]] - [[1037]]), non incluiuincluíu na súa monumental enciclopedia a ''Qanûn'' (O Canon) ningún tratamento cirúrxico de interese, recomendando a cauterización como método xeral cirúrxico.

Pero dobre todos eles destaca '''Abul-Qasim Khakaf ibn al Abbas al Zahravi''', máis coñecido como [[Abulcasis]] en occidente, que foi un [[médico]] e [[científico]] andalusí, ([[Zahara]], preto de [[Córdoba, España|Córdoba]], [[Al-Ándalus]], [[936]] - [[Córdoba, España|Córdoba]], [[Al-Ándalus]], [[1013]]),<ref>[http://www.hispanoarabe.org/mundo_arabe/medicina_arabe/medicina_arabe3.htm El primer gran cirujano; Abulcasis] {{es}}</ref>que viviu a maior parte da súa vida en Alhaurin de la Torre, onde estudou, deu clases e practicou a medicina até pouco antes da súa morte, e que se consideras o fundador da cirurxía moderna <ref>{{cita publicación|apelido=Ahmad|nome=Z. (St Thomas' Hospital)|título=Al-Zahrawi - The Father of Surgery|publicación=ANZ Journal of Surgery|ano=2007|volum=77|número=Supl. 1|páxina=A83|doi=10.1111/j.1445-2197.2007.04130_8.x|páxina=A83}} {{en}}</ref> Nos seus textos, onde combinaba as ensinazasensinanzas clásicas greco-latinas cos coñecementos da ciencia do Próximo Oriente, foron a base dos procedementos cirúrxicos europeos até o [[Renacemento]]. A súa maior contribución á historia da medicina é ''Kitab al-Tasrif'', unha obra de trinta volúmenesvolumes sobre a práctica médica, onde recopilourecompilou todo o coñecemento médico e farmacéutico da época.<ref>Levey, M. (1973): ''Early Arabic Pharmacology''. Leiden: E. J. Brill.</ref> Desenvolveu máis de 200 novos instrumentos cirúrxicos que describe no último libro da súa magna enciclopedia, a cal foi profusamente estudada en toda [[Europa]] durante máis de cinco séculos despois da súa morte.<ref>Khaled al-Hadidi (1978), "The Role of Muslem Scholars in Oto-rhino-Laryngology", ''The Egyptian Journal of O.R.L.'' '''4''' (1), páxs. 1-15. Véxase [http://muslimheritage.com/topics/default.cfm?ArticleID=674 ''"Ear, Nose and Throat Medical Practice in Muslim Heritage"'', ''Foundation for Science Technology and Civilization''] {{en}}</ref>

[[Avenzoar]] '''Ibn Zuhr ''', nacido en [[Sevilla]] (capital daquela dun reino de Taifa) en [[1073]] e morto na mesma cidade en [[1162]], foi un médico de grande éxito pola súa habilidade, aínda que foi expulsado do seu país debido a intrigas dos envexosos, encontrando un protector, [[Yousef Ibn Tachfin]], rei [[Almorábide]]. Estudara medicina en [[Córdoba, España|Córdoba]] e, despois dunha curta estancia en [[Bagdad]] e no [[Cairo]], volveu poñéndose (como médico) ao servizo dos [[Almorábides]] e dos [[Almohades]]. Gran mestre en medicina, tivo como discípulo a [[Averroes]] e, a petición deste, escibeescribe o libro ''Kitab al-Taisir fi al-Mudawat wa al-Tadbir'', traducido ao latín co título ''Rectificatio medicationis et regiminis'' ([[Venecia]], [[1490]]; [[Lión]], [[1531]]). Tamén deixou dous tratados das ''Febres'', traducidos ao latín en Venecia ([[1578]]),que conteñen informacións que son pertinentes aínda hoxe. A súa erudición valeulle o sobrenome de "Sabio célebre".

En [[Bizancio]], a [[hixiene]] e a [[medicina]] experimentaron progresos.<ref>Jean Théodoridès, ''Les Sciences biologiques et médicales à Byzance'', Centre national de la recherche scientifique, Centre de documentation Sciences humaines, 1977, Paris.</ref> As universidades bizantinas, así como as bibliotecas, recompilaron nomerososnumerosos tratados e obras de estudo sobre a filosfíafilosofía e o saber científico da época.<ref>Véxase: ''Philosophie et sciences à Byzance de 1204 à 1453'' par Michel Cacouros et Marie-Hélène Congourdeau [http://books.google.fr/books?id=4FXrPkFf2hEC&dq=science+byzance&printsec=frontcover&source=bl&ots=v6bJPpSPS4&sig=0XA7jQ2RQQsOEBKt717lxvuKkdo&hl=fr&ei=wx24SaCvJOKJjAfUvcGkCQ&sa=X&oi=book_result&resnum=7&ct=result#PPP1,M1] Consultábel en liña. {{fr}}</ref>

Na Europa occidental, a concepción [[teocentrismo|teocentrista]] do [[Universo|cosmos]] propia deste período non estimulaba o coñecemento da orixe física das enfermidades. De feito, aínda que existiron investigacións nese sentido, moitos médicos<ref>"A escura Idade Media; período de decadencia e estancamento; Das Abendland; eclipse da cirurxía; séculos de ignorancia: estas son algunhas das expresións con que os historiadores describiron a medicina medieval, desde a caída do Imperio Romano até o RenacimientoRenacimento. Non é fácil determinar as causas deste estancamento, por non dicir dexeneración, da medicina (en realidade, de todas as manifestacións do pensamento científico ou da práctica empírica). Unha delas foi a influencia de Galeno, a cuxos erros en anatomía e fisioloxía se prestou moita máis atención que á experiencia e ao sentido común. Outra causa de decadencia foi a Igrexa. Cando Europa se dividiu en innumerábeis territorios feudais en guerra case continua, a Igrexa mantívose como único punto de referencia nun mundo inseguro. A organización eclesiástica fortaleceuse e, para afirmar o seu poder sobre as almas, aplastouesmagou calquera indicio de oposición ou dúbida en relación co dogma. Como é natural, o escepticismo era común entre os científicos da natureza e os médicos, que vían desmentida tanta perfección polas súas observacións empíricas. O pensamientopensamento creativo non estaba precisamente ben visto e, en moitos casos, condenouse e persseguiuseperseguiuse como herexía. A consecuencia foi a volta á medicina relixiosa. Operar tiña pouco sentido, xa que a curación dependía da vontade de Deus. A iso sumáronse a estrita prohibición da autopsia e a falta completa de hixiene. Houbo quen foi santificado só por rezar continuamente e non lavarse nunca". Extraído do libro de Haeger, Knut (1993): ''Historia de la cirugía''. Ed. Raíces. ISBN 84-86115-30-2.

San Bernardo declaradeclarou que os monxes que tomarantomasen remedios eran culpábeis dunha conduta impropia cara á relixión. O Concilio Laterano (nos comezos do século XIII) prohíbeprohibiu aos médicos, baixo pena de excluílos da Igrexa, realizar tratamentos médicos sen solicitar consello eclesiástico. O Papa Pío V no só ordenou que todos os médicos, antes de administrar un tratamento debandebían solicitar "un médico da alma", aducindo que, segundo declara, "elo padecemento físico xorde con frecuencia do pecado", senón que ordenou que, se ao cabo de tres días o paciente non realizararealizaba unha confesión a un cura, o médico debería cesar o seu tratamento, so pena de ser privado do seu dereito á práctica, e de expulsión da facultade se forafose profesor, e que cada médico e profesor de medicina debería declarar baixo xuramento de que el estaba cumprindoa cumprir estritamente con estas condicións. No século X, Gerbert, coñecido tempo despois como o Papa Silvestre II, foi sospeitoso unha vez de feitizaría cando mostrou disposición para adoptar métodos científicos; no século XI esta acusación case lle custa a vida a Constantino Africanus cando quisoquixo deter o asedio cara á medicina; no século XIII, deparoulle a Roger Bacon, un dos máis grandes benefactores da humanidade, moitos aosanos de prisión, e case o leva á fogueira: estes casos son típicos, comocoma moitos outros. A enorme crenza nas curas mediante os milagrosmilagres e o fetichismo dentro da Igrexa continuou século tras século, e aquí xace probabelmente a causa principal da hostilidade entre a Igrexa por un lado e a mellor clase de médicos, polo otrooutro; concretamente, no feito de que a Igrexa se considerara en posesión de algo moito mellor que os métodos científicos da medicina. Ao ir prevalecendo esta crenza, desenvolveuse cada vez máis dentro do puro fetichismo, unha veneración cara ás reliquias dos mártires cristiáns. Extraído de: ''La Condena del Cristianismo a la Medicina'', Andrew Dickson White, LL. D. (Yale), L.H.D. (Columbia), PH.DR. (Jena)</ref> afrontaron todo tipo de problemas, non tanto por seguir un método científico que non se definira aínda, senón pola colisión das súas proposicións co [[Paradigma (ciencia)|paradigma]] dominante: a enfermidade era un castigo divino, e a súa curación fundábase no arrepentimento e a penitencia. A vontade de Deus estaba por riba da habilidade do cirurxián, o que acabou por infundir un nihilismo terapéutico pouco resolutivo.

Pero, por outra parte, o movemento [[mosterio|monacal]], procedente de oriente, comeza no [[século V]] a extendersese estender por Europa. Nos [[mosteiro]]s acóllese a peregrínsperegrimos, enfermos e desafiuzados, comezando a formarse o xerme dos [[hospicio]]s ou [[hospital|hospitais]], aínda que a medicina practicada por monxes e sacerdotes carecía, en xeral, de base racional. No [[Concilio|Concilio de Clermont]], en [[1130]], chegou a prohibirse a todo clérigo o estudo de calquera forma de medicina,<ref>''Prava autem consuetudo, prout accepimus, et detestabilis inolevit; quoniam monachi et regulares canonici post susceptum habitum et professionem factam, spreta bonorum magistrorum benedicti et Augustini regula, leges temporales et medicinam gratia lucri temporalis addiscunt.'' [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/45702844322336107754679/p0000001.htm#I_0_ Actas do Concilio de Clermont]</ref> e no cuarto [[Concilio|Concilio de Letrán]] ([[1215]]) sepárase aos internistas dos cirurxiáns debido á mala fama que ían adquirindo estes últimos, en parte propalada polos primeiros.

Existen antecedentes de estruturas similares a hospitais na India ou en Roma, pero a súa extensión e concepción actual débese ao modelo monástico iniciado por [[San Benito]] en [[Montecasino]], e ás súas variantes posteriores denominadas [[leprosaría]]s ou [[lazareto]]s, en honor [[Lázaro de Betania|San Lázaro]], irmán de [[Marta]] e [[María Magdalena]], rescucitadoresucitado por [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]], e que se cría que morrera á causa da [[lepra]].

A cirurxía non se desenvolve até os [[século XII|séculos XII]] e [[século XIII|XIII]]. No século XIII os estudos de cirurxía máis importantes lévanse a cabo en torno a [[Boloña]], na recente universidade inaugurada en [[1088]], onde Hugo de Borgognoni funda a facultade de medicina. O seu fillo Teodorico de Borgognoni ([[1205]] - [[1296]]) escrbiuescribiu ''Chirurgia'', un tratado dedicado exclusivamente á cirurxía, no que pon en discusión a práctica, herdada de Galeno, de deixar que as feridas se carguen de [[pus]], como a medida máis eficaz para a súa curación. Para as [[Sutura (medicina)|sutura]]s utilizaba fío fabricado con intestino de animais, (auténtico precursor do [[catgut]], fío de sutura utilizado antes do desenvolvemento dos materiais sintéticos, feito a partir do intesinointestino de cabalo ou de cabra, e utilizado para as suturas internas, de maneira que puidesen serenser reabsobidasreabsorbidas co tempo).

[[Guglielmo da Saliceto]], outro profesor da escola de Boloña, escribiu ''Chirurgia'' coa intención de deixar os seus coñecementos neste campo ao sueseu fillo, e que despois se convertiuconverteu nun manual de referencia para as facultades de medicina medievais. Nesta obra deixa algunhas reflexións sorprendentes sobre o [[cancro]], exepcionaisexcepcionais tendo en conta os escasos coñecementos de [[fisioloxía]] da época. [[Guido de Lanfranc]], alumno de [[Guglielmo da Saliceto]] está considerado como o pai da cirurxía francesa. No [[século XII]] florece a escola de [[Montpellier]]. Un dos seus profesores de anatomía foi [[Henry de Mondeville]] ([[1260]]-[[1320]]), médico do rei [[Filipe o Fermoso]] de Francia, aínda se o máis famoso foi [[Guy de Chauliac]] ([[1290]]-[[1368]]), autor de ''La grande chirurgia''. Este cirurxián foi o primeiro en facer observacións sobre as feridas da armas da fogo, utilizadas por primeira vez polos ingleses en [[1346]] na [[batalla de Crecy]].<ref>Ballesteros Massó, R.; Gómez Barrena, E. & Delgado Martínez, A. D.: ''Historia de la Traumatología y Cirugía Ortopédica''.</ref>

O [[Renacemento]] é un período que se sitúa en [[Europa]] no fin da [[Idade Media]] e no comenzocomezo da [[Idade Moderna]]. Chámase así polo redescubrimento dos traballos dos antigos pensadores [[Grecia|gregos]] e [[Roma|romanos]], que marcou a fin da Idade Media e creou [[alicerce]]s sólidos para o desenvolvemento de novos coñecementos. Dos científicos desta época destácanse [[Francis Bacon (filósofo)|Francis Bacon]], [[Nicolao Copérnico]] e [[Galileo Galilei]]. Eles estableceron o denominado [[método científico]].

O florecemento das universidades, especialmente en Italia, ao amparo das novas clases mercantís foi o motor intelectual do que se deriva o progreso científico que caracteriza este periodoperíodo. Esta "nova era" adquire especial relevalciarelevancia nas [[ciencia|ciencias naturais]] e a [[medicina]], baixo o principio xeral do "revisionismo crítico". Os novos coñecementos en anatomía supoñen o avance definitivo de disciplinas como a cirurxía ou a [[anatomía patolóxica]].

O mellor anatomista deste período, aínda que non o primeiro, é [[Andreas Vesalio]] ([[1514]] - [[1564]]), que baseou os seus estudos anatómicos na disección de cadáveres <ref>Debido a estas prácticas, aínda prohibidas, este médico tivo que peregrinar a [[Xerusalén]] tras serlle conmutada polo rei la pena de morte pola penitencia da peregrinación, debido á disección que realizou a un mozo noblenobre español, co descubrimento, ao abrirlle o peito, de que o corazón aínda latexaba.</ref> autor dun dos manuais de anatomía máis extendidosestendidos e influentes durante os seguintes dous séculos, ''De humani corporis fabrica''. Vesalio doutorárase na universidade de [[Padua]], despois de formarse na de [[París]], e foi nomeado ''explicator chirurgiae'' (profesor de cirurxía) da universidade paduana. Durante os seus aos como profesor redactará a súa grande obra, e acabará a súa carreira profesional como médico persoal de [[Carlos I de España|Carlos I]] e, posteriormente, de [[Filipe II de España|Filipe II]].

Nas últimas décadas deste século, a punto de finalizar o periodoperíodo renacentista, aparece na esceaescena internacional o considerado como pai da cirurxía moderna, [[Ambroise Paré]] (ca. [[1510]] - [[1590]]),<ref>Chéreau, A. (12885): "Ambroise Paré", en Amédée Dechambre (dir.), ''Dictionnaire encyclopédique des sciences médicales''. 2ª serie. Tomo 21 (Par-Pea), París: G. Masson, P. Asselin, páxs. 127-136. En liña en: [http://agora.qc.ca/mot.nsf/Dossiers/Ambroise_Pare l'Encyclopédie de l'Agora.] {{fr}}</ref> que cambia o tratamento das feridas e a amputación de membros dunha maneira radical. Pouco antes, o [[Suíza|suízo]] [[Paracelso]],<ref>Debus, A. G. (1993): ''Paracelsus, Five Hundred Years. Paracelsus and the medical revolution of the Renaissance''. Hahnemann University Library, National Library of Medicine. Bethesda, Maryland. [http://www.nlm.nih.gov/hmd/pdf/paracelsus.pdf] {{en}} </ref> figura médica controvertida, considerado por uns como un simple barbeiro, [[alquimista]] pola maioría e cirurxián por outros, intentara con pouco éxito elevar o rango da cirurxía ao mesmo nivel que o dos médicos internistas, pero será o francés quen elimine as últimas reservas. Paré foi médico persoal de cinco reis nunha época en que era costume ao uso substituirsubstituír toda a corte con cada novo reinado. A súa formación iníciase no gremio dos barbeiros, pero compaxina o seu traballo coa asistencia ao [[Hôtel-Dieu de París]]. O seu traballo como cirurxián comeza no exército francés, onde se especializou en feridas de bala. Sufriu un certo rexeitamento da comunidade médica, xa que a súa extracción humilde e o seu descoñecemento do latín e o grego obrigáronlle a escribir toda a súa obra en francés.<ref>Singer, D. W. (1824): ''Selections from the works of Ambroise Pare''. London: John Bale 1824.</ref> A súa inventiva levouno a deseñar algúns instrumentos cirúrxicos, e incluso deseñou algunhas [[Prótese (medicina)|prótese]]s ou "membros artificiis" para algúns dos seus pacientes [[amputación|amputados]]. Cómpre sinalar o seu estudo sobre os [[siamés|siameses]], ou a súa refutación do emprego das [[pedra de bezoar|pedras de bezoar]] como antídotos universais. Boa parte da súa obra é un compendio de análises e refutación de costumes, tradicións ou supersticións médicas, sen fundamento científico nin utilidade real.<ref>Hamby, W. B. (1967): ''Ambroise Pare surgeon of Renaissance''. St Louis: Green.</ref>

==== Os barberiosbarbeiros ====

Xa desde o [[século XIII]] a categoría dos cirurxiáns franceses viña incrementándose e facéndose visíbel mediante a autoridade para vestir a [[Toga (vestimenta)|toga]] longa e realizar cirurxía maior. Ao largolongo dos seguientesseguintes séculos comeza a empregarse o termo de "barbeiro" para referirse a un gremio de "prácticos", non médicos, descoñecedores do [[latín]] e cuxo campo de actuación limitábase a intervencións menores, como [[flebotomía]]s, extracción de pezas dentarias, ou curación de pequenas feridas. En Francia, os éxitos da cirurxía durante o Renacemento, como veremos a continuación, levarían á desaparición das diferenzas de clase entre os médicos e os cirurxiáns.

Non obstante, os barbeiros seguirían realizando a súa función social libremente durante moito tempo, até a fundación da ''Académie Royale de Chirurgie'' en [[1731]], dirixida nos seus inicios polo cirurxián [[Jean Louis Petit]], quen perfeccionóperfeccionou o [[torniquete]]), e a promulgación da ordenanza de [[Luis XV]] prohibindo aos barbeiros o exercicio da cirurxía.

En Inglaterra, sen embargo, os internistas van gañando forza ao longo do [[século XV]], conseguindo fundar o ''Real Colexio de Médicos'', igualando aos cirurxiáns cooscos barbeiros, e obligándollesobrigándolles a seren regulados baixo idéntica norma que os pasteleiros ou os notarios. En [[1540]] o parlamento autoriza a creación da ''Compañía de cirurxiáns-barbeiros'', pero haberá de ser [[Thomas Vicary]], cirurxián encargado de curar con éxito unha ferida da perna de [[Enrique VIII]], quen consiga de mans do rei a carta de dereitos do gremio de cirurxiáns.<ref>O momento da entrega de dita carta represéntase nun gran mural de Hans Holbein o Mozo que puedepode admirarse no vestíbulo do Hospital de San Bartolomeu, en Londres.</ref>

Comezan a proliferar multitude de médicos e cirurxián notábeis, moitos deles especializados xa en campos concretos. O [[século XVIII]] é o gran século dos cirurxiáns., Comenanque empezan a adquirir un éxito profesional moi importante e gran recoñecemento social. Durante este século aparecen os Reais Colexios de Cirurxía e comézase a dar valor ao coñecemento teórico na formación do cirurxián.

Aparece a especialidade da [[traumatoloxía]], denominada nas súas orixes ''álxebra''.<ref>Facendo referencia con iso á manipulación de fracturas e luxacións. Fernando de Mena, cirurxián español e médico personlpersoal de Filipe II propón que "non se admitise a exame a ningún cirurxián que non dese conta da álxebra, para que, usándoa os mesmos cirurxiáns e examinándose dela, acabasen cos concertadores que por aí andan sen entender a anatomía dos ósos". RxtraídoExtraído de: García del Real, Eduardo (1921): ''Historia de la medicina en España''. Editorial Reus.</ref>

Durante o [[século XIX]] consúmase a integración da medicina e a cirurxía nun mesmo corpo de coñecementos e ensinanzas, o que supón o recoñecemento definitivo da especialidadrespecialidade cirúrxica, coa incorporación engadida da [[traumatoloxía]] ao seu ámbito de actuación. A derrota dos tres inimigos clásicos da cirurxía: a [[hemorraxia]], a [[infección]] e a [[dor]], é a vitoria desta disciplina. O desenvolvemento das teorías [[microbio|microbianas]] das enfermidades infecciosas, a evolución das técnicas anestésicas ou o descubrimento dos [[raios X]], son ferramentas fundamentais no seu impulso: o cirurxián pode traballar co doente sedado e, polo tanto, sen a rapidez que se lle requiría até ese momento, con moito maior coñecemento sobre o que se pode encontrar e con armas adecuadas para paliar as posíbeis complicacións. As taxas de morbimortalidade comezan a caer, e todo isto prodúceseceprodúcese nunha marxe de poucas décadas.

A [[laparoscopia|cirurxía laparoscópica]] é unha técnica cirúrxica que se practica a través de pequenas escisións, usando a asistencia dun sistema óptico que permite ao equipo médico ver o campo cirúrxico dentro do paciente e actuar nel. Chámaselle a estas técnicas mínimo-invasivas ou de mínima invasión, xa que evitan os grandes cortes de bisturí requiridos pola cirurxía aberta ou convencional e posibilitan, polo tanto, un periodoperíodo postoperatorio moito másmáis rápido e confortábel.

* LiceniadoLicenciado en organización e asistencia de quirófanos,

* Realizar o control do instrumental, material e accesorios antes, durante e despoiosdespois do acto cirúrxico.

* Desempeñar funcións directivas e docentes en carreiras, en escolas universitarias e non universitarias de instrumentación cirúrcicacirúrxica.