Cultura de Hallstatt: Diferenzas entre revisións

A '''cultura de Hallstatt''' foi o terceiro período cultural da [[idadeIdade do ferroFerro]].

A cultura de Hallstatt recibe este nome polo poboado así denominado, en [[Austria]], característico da época. As novidades aportadas por esta civilización son o uso intensivo do ferro, coñecido en Europa desde o final da [[Idade do bronceBronce]], pero non usado máis que raramente.

Os emigrantes europeos (de lingua indoeuropea) representantes da cultura de Hallstatt aportaron un tipo peculiar de bocado de cabalo que despois se estendeu bastante (efectuáronse achados en [[Bélxica]]). As súas influencias culturais concretáronse na introdución de métodos de doma e monta dedo cabalo, a difusión da espada de ferro e unha nova técnica de combate dacabalo; e sobre todo existía nos pobos [[tracios|tracotracio]]-[[cimerios]] unha casta aristocrático-feudal de cabaleiros (localízanse tumbas de gran riqueza con armas, xoias, e monturas..., e todo de alto valor artístico) que cada vez se fará máis poderosa (nas tumbas dunha época ao redor do -600 a.C. localízanse tamén luxosos carros de catro rodas e carros de combate de dúas rodas).

As rexións afectadas polas penetracións indoeuropeas presentan un mosaico de culturas rexionais moi dispares, pero algunhas delas presentan relacións ou parentescos imposíbeis de explicar pola simple veciñanza xeográfica. Suxeriuse (é unha mera hipótese) que as grandes familias aristocráticas fundaron dinastías e crearon Estadosestados ou Reinosreinos e que a súa autoridade se estendía noutros territorios vasalos ou concedidos nunha especie de feudo, a miúdo afastados uns dos outros, a semellanza da época medieval. Os vasalos sometidos á mesma dinastía podían ser do norte de Francia ou do norte de Italia pero, dado que estaban nucleados por un mesmo clan dirixente, adoptaban unhas características similares sen prexuízo das variacións locais.

{{legend|#f6bc0a|O centro do territorio Hallstatt (sobre o 800 AdCa.C.) móstrase en amarelo escuro, .}}

{{legend|#d5c089|aA eventual área de influencia da cultura Hallstatt (sobre o 500 AdCa.C.) en amarelo claro.}}

{{legend|#80da34|O centro do territorio da cultura La Tène (450 AdCa.C.) móstrase en verde escuro, .}}

{{legend|#9bce9b|aA eventual área de influencia da cultura La Tène (sobre o 50 AdCa.C.) móstrase en verde claro. }} ]]

Outro factor de asimilación das diversas culturas indoeuropeas é o comercio mediterráneo acreditado por achados diversos, colaborando especialmente cos etruscos[[etrusco]]s e sobre todo cos gregos[[Grecia antiga|grego]]s que estableceron itinerarios comerciais e grandes mercados, cuxa xurisdición daba ao príncipe celta a quen correspondía, unha extraordinaria riqueza.

A difusión da Culturacultura de Hallstatt desenvólvese polo desprazamento de poboación durante un período moi longo de anos ([[-750|750 a.C.]] a [[-450|450 a.C.]] polo menos). A chegada dos pobos practicantes desta cultura é progresiva. Cada chegada redúcese a uns centenares de individuos cun caudillo e unha organización propia; falan unha lingua indoeuropea, pero que é diferente en cada grupo.

Aínda que os seus establecementos son permanentes parece que despois de unhadunha ou dúas xeracións nun mesmo asentamento trasladábanse a outro lugar, quizais polo aumento da poboación, ou por causas comerciais, creándose grupos culturais similares.

==Na Península ibéricaIbérica==

A práctica da incineración (xeneralizada despois do [[-600|600 a.C.]]) impediu realizar estudos antropolóxicos para determinar a incidencia étnica destes pobos indoeuropeos nos pobos pirenaicos. Con todo, a ampliadoramplitude dos achados permite asegurar unha incidencia étnica non desprezábel. ConAínda todoasí, como non se sabe a cantidade dos indoeuropeos establecidos (pois dos chegados en varias remesas hai que descontar os que marcharon máis tarde) nin a poboación local nin as relacións entre as dúas comunidades, a incidencia non pode establecerse

Efectivamente apréciase que a cultura da incineración penetrapenetrou con certa rapidez nos pobos do oeste, centro e norte da [[Península ibéricaIbérica]], pobos de cultura [[neolítica]] tardía, ondenos con suficiente traballo penetrouque o [[bronce]] e os metais para o uso xeral penetraron con bastante traballo, mentres non penetrapenetrou na zona costeira mediterránea, onde o uso de metais está máis estendido (os achados de carácter indoeuropeo páranse alá onde empezan os emparentados coa cultura metalúrxica de [[Cultura de El Argar|El Argar]]), nin no Sursur, onde se desenvolve a [[Tartessos|cultura tartesia]].

Os poboados dos Celtas ou indoeuropeos da Cultura de Hallstatt compoñíanse, comocoma os precedentes, de cabanas de [[madeira]] de forma circular cunha soa cámara e unha única porta de acceso. O teito era feito conde ramallos e colmo e adoptaba forma de [[cúpula]]. Pero estas construcións foron pronto substituídas por cabanas de pedra, de planta rectangular, cunha soa porta e con teito de ramaxe plano, a imitación das existentes na Península.

Como os seus poboados se situaban en lugares planos ou en alturas reducidas próximos aos ríos, ou ben en alturas abertas e accesíbeis (estes últimos eran asentamentos onde a base económica é a gandería, estando xeralmente en zonas montañosas), dedúcese a inexistencia de necesidades defensivas. O seu predominio militar facíaos superiores aos pobos locais. Ademais estes adoptaron os seus mesmos costumes e a súa relixión, de forma que se no período dos protoceltas mesmo pode intuírse algunha precaución defensiva, no período de Hallstatt os indoeuropeos xa non temen ningún ataque local. Curiosamente tampouco se atacan entre si, o que podería indicar a existencia de principados territoriais cunha área de influencia moi definida.

Estudáronse detidamente as necrópoles do período de Hallstatt, case todas as cales foron localizadas casualmente (posto que ningunha indicación permite fixar a súa localización). As tumbas son pouco espectaculares. O defunto era queimado e as súas cinzas e os ósos, conservados logo da incineración, introducíanse nunha urna de barro, remedando unha ola, ás veces xunto a obxectos persoais. Unha tapa pechaba a urna e esta enterrábase con ofrendas ao seu redor seu colocadas en urnas máis pequenas que contiñan comida, auga e obxectos, dos cales só se conservan os de metal. O enterro facíase nun foxo non moi profundo (menos dun metro) onde se colocaban as urnas, e o foxo era cuberto por unha pedra aplanada, sobre a calque se botábasebotaba terra ata cubrila. As tumbas localízanse próximas a unha á outra e o conxunto forma unha necrópole coñecida por [[campos de urnas]] (primitivamente foi denominada polos prehistoriadores alemáns ''Urnenfeldern''). Cando se producía a morte de dúas persoas familiares, estas eran enterradosenterradas no mesmo foxo, en urnas separadas, aínda que tamén é posíbel que as tumbas nas que se observan estes dobres ou múltiples enterros tivesen un carácter familiar, onde unha familia ía enterrando aosos seus mortos durante un certo tempo. Preto das necrópoles situábase o "ustrinium", un espazo plano de pedra onde se queimaban os cadáveres.

Estando asociadas as prácticas funerarias ás crenzas relixiosas, non hai que dubidar que a nova relixión, descoñecida hoxe en día, impúxose progresivamente ás poboacións locais que, despois do -600 a.C., xa se celtizaran no aspecto relixioso, e practicaban tamén a incineración, sen que se coñezan outros elementos das prácticas relixiosas adoptadas, nin que aspectos da antiga relixión puideron sobrevivir en épocas posteriores.

Os indoeuropeos coñecían a técnica da fundición do ferro, que descubriran os [[hititas]] cara ao -2500 a.C., e que se difundiu por Europa Oriental cara ao -2000 a.C. e despois por Europa Central. Con todo o seu uso era moi limitado. Tampouco cos celtas da cultura de Hallstatt pode falarse dunha difusión xeneralizada dos obxectos de ferro na penínsulaPenínsula Ibérica, e as armas e utensilios que estes usaban eran maioritariamente de bronce.

Coñécense varias espadas da época de Hallstatt, época na calque teñen a característica de seren alongadas comocoma as anteriores (do período protocelta) pero máis largoslargas e con pomo en forma de seta inserida na lingüeta. As machadas de ferro son trapezoidais. En xeral as armas de ferro daban aos seus posuidores unha indubidábel superioridade militar, pero nos poboados celtas apenas se atoparon armas. Probabelmente trataríase de poboados pacíficos de comerciantes, que cambiaban de emprazamento cando os produtos que ofrecían, antes innovadores, saturaran o escaso mercado (non esquecemoshai que esquecer a lonxevidade dos obxectos de ferro e a escaseza da poboación da época) ou ben cantocando os clientes potenciais aprenderan as técnicas para fabricalos eles mesmos.

Por varios achados sábese que os indoeuropeos afeitábanse a cara cunhas navallas de dobre corte. Unían os seus vestidos con fíbulas[[fíbula]]s (imperdíbeis arcaicos) e moi ocasionalmente con botóns de bronce, aínda que as fíbulas atopadas na Península Ibérica corresponden todas ao período de [[La Tène]] cando se xeneralizou o seu uso se xeneralizou. As mulleres usaban agullas longas con cabeza redonda, probabelmente para o pelo, e pendentes de pezas circulares; coñecían as pinzas e os homes utilizaban cinto, posto que se localizaron fibelas[[fibela]]s; a abundancia de achados de navallas de afeitar permite supoñer que esta era practícaa xeral, mentres que ata entón os homes usaban barba.

Os celtas eran monógamos, bos xinetes e afeccionados á caza. Practicaban bailes frecuentemente. A agricultura asumía ás veces un carácter de practicapráctica colectiva. Ademais da agricultura practicaban tamén a gandería, e quizais había tamén grupos de guerreiros.

Os celtas eran parcialmente [[dolicocéfalo]]s, pero de forma pouco acusada, mentres outra parte eran [[braquicéfalo]]s de gran capacidade cranial. Eran altos, esveltos, de cabelos louros, castaños ou cobrizoscobreados, (aínda que con porcentaxes apreciábeis de morenos), ollos grises, verdes ou de tons claros e de faccións máis ben agudas. O celta clásico corresponde a un home de boa estatura, cabelo castaño ou louro, ollos verdosos, gran capacidade cranial, braquicéfalo, fronte ancha e plana e o cranio anterior pouco desenvolvido. O tosoccipucio achégase á vertical e as eminencias superciliares están moi desenvolvidas. O ángulo parietal é a miúdo negativo. A cara é ensanchada en relación co cranio. Os seus pómulos son marcados e apartados, e a súa mandíbula inferior cadrada. A cara é rectangular e aplastadaaplanada. O seu nariz é pouco saliente e a fosa nasal do cranio ten o reverso lixeiramente cóncavo e o extremo levantado. A cabeza en conxunto é grande, mentres o pescozo é estreito.

É predominante en toda a zona do [[Val do Ebro]] a cerámica excisa (de ''ex'', ''fóra'', e ''cisio'', ''cortar''), e máis ao leste predominan os vasos bicónicos de pescozo cilíndrico con decoración acanalada. A cerámica do período Hallstátticohallstáttico é máis rica que no período precedente.