Wikipedia

Guerra de Bosnia: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
lig ints
Saraievo-> Saraxevo
Liña 1:
{{Outroshomónimos|Bosnia}}
[[Ficheiro:Bosnian war header.no.png|miniatura|<small>O edificio do parlamento bosnio en [[SaraievoSaraxevo]] en chamas despois de sufrir un ataque con fogo de artillaría en maio de 1992; [[Ratko Mladić]] con soldados serbios de Bosnia; un soldado noruegués das Nacións Unidas en SaraievoSaraxevo. (Fotos de Mijail Evstafiev).</small>]]
Coñécese como '''Guerra de Bosnia''' o conflito internacional que se desenvolveu na actual [[Bosnia e Herzegovina]] do [[6 de abril]] de [[1992]] ao [[14 de decembro]] de [[1995]], e que foi causada por unha complexa combinación de factores políticos e relixiosos: exaltación nacionalista, crises políticas, sociais e de seguridade que seguiron ao final da [[guerra fría]] e a caída do [[comunismo]] na antiga [[Iugoslavia]].
 
Liña 45:
 
==== Creación da "República Serbia de Bosnia e Herzegovina" ====
Os membros serbios do parlamento, que eran principalmente os do Partido Democrático Serbio, así como outros representantes dos partidos que formaban a ''Asemblea Independente de Membros do Parlamento'', abandonaron o Parlamento central de [[SaraievoSaraxevo]] e formaron a [[Asemblea do pobo serbio de Bosnia e Herzegovina]] o [[24 de outubro]] de [[1991]], que marcou o final da triétnica coalición que rexía despois das eleccións de 1990. Esta asemblea estableceu a [[República Serbia de Bosnia e Herzegovina]] o [[9 de xaneiro]] de [[1992]], que se converteu en '''[[República Srpska]]''' en agosto de 1992. O obxectivo oficial deste acto, que se manifesta no texto orixinal da [[Constitución da República Srpska]] e que sería modificado posteriormente, era preservar a Federación Iugoslava.
 
==== Creación da "Comunidade Croata de Herzeg-Bosnia" ====
Liña 65:
Os croatas organizaron unha formación defensiva militar propia, chamada [[Consello Croata de Defensa]] (''Hrvatsko Vijeće Obrane'', HVO), como forzas armadas da autoproclamada [[Herzeg-Bosnia]], e as [[Forzas Croatas de Defensa]] (''Hrvatske Obranbene Snage'', HOS).
 
A maioría dos bosníacos organizáronse no [[Exército da República Bosnia-Herzegovina]] (''Republike Armija Bosne i Hercegovine'', RBiH). Este exército tiña un bo número de non bosníacos (ao redor do 25 %), especialmente no 1º Corpo en [[SaraievoSaraxevo]]. O comandante adxunto do Exército bosníaco, o xeneral [[Jovan Divjak]], foi a máis alta xerarquía de etnia serbia no exército bosníaco. O xeneral [[Stjepan Šiber]], de etnia croata, foi o segundo comandante adxunto. O presidente [[Alija Izetbegović]] tamén nomeou ao coronel [[Blaž Kraljević]], comandante do [[Consello Croata de Defensa]] en [[Herzegovina]], como membro do cuartel xeral do Exército bosníaco, sete días antes do seu asasinato, co fin de reunir unha fronte multiétnica bosníaca de defensa.<ref> [http://www.hsp1861.hr/vijesti4/030513zp.htm Vjesnik: Je li Tuta platio atentatorima po mascota tisuća maraka] </ref>
 
Varias foron as unidades paramilitares que operaron na guerra de Bosnia: os serbios Aguias Brancas (''Beli Orlovi''), os Tigres de [[Arkan]], a Garda Serbia de Voluntarios (''Srpska Dobrovoljačka Garda''), os bosníacos da Liga Patriótica (''Patriotska Liga'') e os Boinas Verdes do Exército de Bosnia-Herzegovina (''Zelene Beretke'') e os croatas das Forzas de Defensa Croata (''Hrvatske Obrambene Snage''). Os paramilitares serbios e croatas que participaron como voluntarios recibían o apoio dos partidos políticos nacionalistas neses países. Existen denuncias sobre a participación das policías secretas serbia e croata no conflito. Os serbios recibiron o apoio de combatentes eslavos cristiáns doutros países, entre eles [[Rusia]]. Os voluntarios [[Grecia|gregos]] foron acusados de tomar parte no [[masacre de Srebrenica]], pois colocaron a [[bandeira de Grecia]] en Srebrenica, cando a cidade caeu ante os serbios.<ref> [http://observer.guardian.co.uk/milosevic/story/0,,868869,00.html Grecia enfróntase á vergonza polo seu papel no masacre dos serbios] </ref>
Liña 72:
Os [[bosníaco]]s recibiron o apoio de grupos islámicos comunmente coñecidos como "guerreiros santos" ([[Muyahid]]ines). Houbo tamén varios centos de membros do ''Exército dos Gardiáns da Revolución Islámica'' que axudaron ao do Goberno de Bosnia durante a guerra.<ref> [http://www.usip.org/pubs/specialreports/early/dayton_imp/train_equip.html Instituto americano da Paz, aplicación de Dayton]</ref>
Inicialmente as forzas serbias atacaron á poboación civil non serbia en Bosnia oriental. Despois de que as cidades e as vilas estaban aseguradas, procedían á expulsión dos seus habitantes ([[limpeza étnica]]), que en ocasións incluíu violacións e asasinatos.<ref> [http://www.un.org/icty/kunarac/trialc2/judgement/kun-tj010222e-5.htm TPII: Ataques contra a poboación civil]</ref> Os serbios tiñan superioridade (a pesar de contar con menos efectivos) debido ao armamento que recibiron do Exército Popular Iugoslavo, e estableceron o control sobre a maioría das zonas onde eran maioría relativa, ademais de zonas onde eran unha minoría significativa nas zonas rurais e rexións urbanas, excluíndo as grandes cidades de [[SaraievoSaraxevo]] e [[Mostar]]. Os dirixentes militares e políticos serbios recibiron a maioría das acusacións de [[crimes de guerra]] ante o [[Tribunal Penal Internacional para a ex Iugoslavia]] (TPII, ou ICTY), moitos dos cales foron condenados despois da guerra nos xuízos.
 
A maior parte da capital, SaraievoSaraxevo, estivo permanentemente en mans dos bosníacos, aínda que o Goberno oficial da República de Bosnia-Herzegovina seguiu funcionando con relativa composición multiétnica. Nos 44 meses do asedio, o terror contra SaraievoSaraxevo e os seus residentes variou na súa intensidade, pero o obxectivo sempre foi o mesmo: infrinxir o maior sufrimento posíbel aos civís a fin de obrigar ás autoridades bosníacas a aceptar as demandas dos serbios.<ref> [http://www.sense-agency.com/en/stream.php?sta=3&pid=9043&kat=3 TPII: Maior sufrimento ao menor risco]</ref> O [[Exército da República Srpska]] rodeou a cidade (alternativamente, as forzas serbias situábanse nos arredores de Saraievo, o chamado anel ao redor de SaraievoSaraxevo), despregando tropas e artillaría nas colinas dos arredores no que sería o sitio máis longo na historia da guerra moderna, durante case 4 anos.
{{VT|Sitio de SaraievoSaraxevo}}
 
Asináronse numerosos acordos de cese do fogo, pero violábanse unha e outra vez cando unha das partes consideraba que tiña desvantaxe. As [[Nacións Unidas]] trataron de deter a guerra en varias ocasións, pero sen éxito, e o tan promocionado [[plan de paz Vance-Owen]], que pretendía dividir o país en tres zonas, tivo pouco impacto.
Liña 81:
=== Cronoloxía ===
==== 1992 ====
[[Ficheiro:Evstafiev-bosnia-cello.jpg|miniatura|250px|[[Vedran Smailović]] tocando no edificio destruido da Biblioteca Nacional de [[SaraievoSaraxevo]], en [[1992]]. (Foto de Mikhail Evstafiev).]]
[[Ficheiro:Bombed mosque in Ahmici.jpg|miniatura|250px|Soldados da [[ONU]] observan o [[minarete]] duna [[mesquita]], dinamitado por forzas do [[Consello Croata de Defensa]] durante o [[Masacre de Ahmići]] ([[1993]]). (Imaxe cortesía do [[TPII]]).]]
 
A primeira vítima en Bosnia é outro punto de discordia entre serbios e bosniosbosníacos. Os serbios consideran que foi Nikola Gardović, o pai dun noivo que foi morto na procesión dunha voda serbia dous días despois do referéndumreferendo, o 1 de marzo de 1992, no casco antigo de [[SaraievoSaraxevo]]. Bosnios e croatas, porén, consideran as primeiras vítimas da guerra, antes da independencia, a uns civís croatas asasinados polo [[JNA]] (despois transformado en [[Exército da República Srpska]] e no [[Exército de Serbia e Montenegro]]), na aldea de [[Ravno]], en setembro de 1991. Os bosniosbosníacos tamén consideran a primeira persoa vítima da guerra a [[Suada Dilberović]], que recibiu un disparo durante unha marcha de paz por pistoleiros non identificados o 5 de abril desde un niño de francotiradores serbios no hotel ''Holiday Inn'' de SaraievoSaraxevo.
 
Hai que ter en conta que estas actividades non estaban relacionadas aínda co comezo da guerra no territorio de Bosnia-Herzegovina. O 30 de setembro de 1991, o Exército Popular Iugoslavo destruiu o pequeno pobo de Ravno, situado en Herzegovina, habitado por croatas, durante o transcurso do sitio da cidade de [[Dubrovnik]], en Croacia. O 19 de setembro, o [[JNA]] trasladou máis tropas á zona en torno á cidade de [[Mostar]], o que foi protestado publicamente polo goberno local. O 13 de outubro de 1991 o futuro presidente da República Srpska, [[Radovan Karadžić]], expresou a súa opinión sobre o futuro de Bosnia e dos musulmáns bosnios, deixando claras as súas intencións de anexionarse todo o territorio posíbel.<ref>[http://www.helsinki.org.yu/hcharter_t16a02.html Karadzic e o xenocidio]</ref>
Liña 90:
Durante os meses de marzo, abril e maio de 1992 producíronse feroces ataques no leste de Bosnia, así como na parte noroeste do país. En marzo, os ataques do [[VRS]], xunto con membros do Segundo Comando Militar do antigo Exército Popular Iugoslavo, desenvolvéronse na parte oriental do país co obxectivo de tomar posicións estratexicamente pertinentes e de levar a cabo un bloqueo de comunicacións e información. Estes ataques deron lugar a un gran número de mortos e feridos civís.<ref>[http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/(Symbol)/333378630589b6d680256674005bc280?Opendocument Comité de Dereitos Humanos. Informe de Bosnia e Herzegovina] </ref>
 
O [[JNA]], baixo control serbio, foi capaz de tomar máis do 70 % do territorio bosnio durante estes meses. Gran parte disto débese ao feito de que estaban moito mellor armados e organizados que os bosnios e as forzas croatas de Bosnia. Os ataques tamén incluíron as zonas de composición étnica mixta. [[Doboj]], [[Foča]], [[Rogatica]], [[Vlasenica]], [[Bratunac]], [[Zvornik]], [[Prijedor]], [[Sanski Most]], [[Kljuc]], [[Brčko (cidade)|Brčko]], [[Derventa]], [[Modrica]], [[Bosanska Krupa]], [[Bosanski Brod]], [[Bosanski Novi]], [[Glamoc]], [[Bosanski Petrovac]], [[Cajnice]], [[Bijeljina]], [[Višegrad]], así como zonas de [[SaraievoSaraxevo]] foron todas as zonas onde os serbios establecen o control e expulsaron a bosnios e croatas. Tampouco as zonas máis etnicamenteétnicamente homoxéneas se salvaron de importantes combates, como [[Banja Luka]], [[Bosanska Dubica]], [[Bosanska Gradiska]], [[Bileća]], [[Gacko]], [[Han Pijesak]], [[Kalinovik]], [[Nevesinje]], [[Trebinje]] e [[Rudo]], que viron como as súas poboacións non serbias foron expulsadas. Do mesmo modo, as rexións da zona central de Bosnia-Herzegovina ([[SaraievoSaraxevo]], [[Zenica]], [[Maglaj]], [[Zavidovići]], [[Bugojno]], [[Mostar]], [[Konjic]], etc.) viron a fuxida da súa poboación serbia, emigrando a outras zonas baixo control serbio en Bosnia-Herzegovina.
 
En xuño de 1992, a [[UNPROFOR]], que orixinalmente se despregara en Croacia, ampliou o seu mandato a Bosnia-Herzegovina, inicialmente para protexer o aeroporto internacional de SaraievoSaraxevo. En setembro, o papel da UNPROFOR ampliouse co fin de protexer a axuda humanitaria e axudar na execución das actividades de socorro en toda Bosnia-Herzegovina, así como na axuda na protección dos refuxiados civís cando fora requeridarequirida pola [[Cruz Vermella]].
 
As cidades de [[Gornji Vakuf]] e [[Novi Travnik]] foron atacadas polos croatas o [[20de xuño]] de [[1992]], pero o intento de tomalas fracasou. O acordo de [[Graz]] entre serbios e croatas causou unha profunda división dentro da comunidade croata e
Liña 119:
Algúns dirixentes croatas foron xulgados polo [[TPII]] por cargos como [[crimes de lesa humanidade]], violacións graves dos Convenios de Xenebra e violacións das leis ou usos da guerra. [[Dario Kordić]], dirixente político dos croatas en Bosnia central, foi declarado culpábel de crimes de lesa humanidade en Bosnia central, pola limpeza étnica levada a cabo, e condenado a 25 anos de prisión.<ref>[http://www.un.org/icty/kordic/trialc/judgement/index.htm TPII: Veredito de Kordić e Čerkez]</ref> O comandante bosnio [[Sefer Halilović]] foi acusado dun cargo de violación das leis e costumes da guerra sobre a base da responsabilidade penal dos incidentes ocorridos durante ''Neretva 93'' e declarado inocente.
 
Nun intento de protexer aos civíes, o papel da [[UNPROFOR]] ampliouse en 1993 para protexer as "zonas seguras" que declarara en torno a [[SaraievoSaraxevo]], [[Goražde]], [[Srebrenica]], [[Tuzla]], [[Žepa]] e [[Bihać]].
 
==== 1994 ====
Liña 131:
Os bosniocroatas e bosnios enrolados no [[HVO]] e, sobre todo, no [[HOS]] -coa lección aprendida de [[Ravno]] e coas armas conseguidas desde [[Croacia]]- serían a primeira forza que consigue gañar a primera batalla non encuberta contra os serbios -a primeira [[Batalla de Mostar]]- conseguindo expulsarlos da parte ocupada de Mostar Oriental.
 
Despois do golpe de [[Mate Boban]], e a caída inexplicábel do norte de Bosnia e a cidad de [[Jajce]], o [[HVO]] xa non quere entrar en conflito cos serbios. Porén, o [[HOS]] sigue fiel ao goberno bosnio de SaraievoSaraxevo, o que levará a un conflito interno entre os [[bosniocroatas]] e ao atentado posterior sobre o seu líder [[Blaz Kraljevic]].
 
==== 1995 ====
Liña 140:
De acordo co acordo bosnio-croata, as forzas croatas operaron no oeste de Bosnia (Operación Verán'95), e a principios de agosto lanzaron a ''Operación Tormenta'', facéndose cargo da [[República Serbia de Krajina]] en Croacia, que trouxo consigo unha nova [[limpeza étnica]], neste caso de serbios. Con iso, a alianza bosnio-croata gañou a iniciativa na guerra, obtendo gran parte de Bosnia occidental dos serbios en varias operacións, entre elas a ''Operación Mistral'' e a ''Operación Sana''. Estas forzas chegaron a ameazar a capital serbia de Bosnia [[Banja Luka]] grazas a un ataque terrestre directo.
 
A [[artillaría]] serbia que sitiaba SaraievoSaraxevo levou a cabo o [[masacre do mercado de Markale]], e a [[OTAN]] respondeu co inicio da [[Operación ''Deliberate Force'']], ampliando os ataques aéreos contra infraestruturas e unidades [[serbobosnio|serbobosnias]] en setembro.
Nese momento, a [[comunidade internacional]] presionou a Milošević, Izetbegović e Tudjman para que sentaran na mesa de negociación e, finalmente, a guerra terminou cos [[Acordos de Dayton]] asinados o [[21 de novembro]] de 1995. A versión final do acordo de paz foi asinada o [[14 de decembro]] de 1995, en [[París]].
Liña 149:
A investigación realizada por Tibeau e Bijak en [[2004]] determinou uns 102.000 mortos e estimou o seguinte desglose: 55.261 eran civís e 47.360, soldados. Dos civís: 16.700 eran serbios, mentres que 38.000 foron bosnios e croatas. Dos soldados, 14.000 foron os serbios, os croatas foron 6.000, e os bosnios 28.000.<ref> Nilsen, Av Kjell Arild; - Axencia Norueguesa de Noticias</ref>
 
Outra investigación levouna a cabo o Centro de Investigación e Documentación de SaraievoSaraxevo (RDC), baseada na creación de listas e bases de datos, en lugar de proporcionar estimacións. Estudos demográficos do [[TPII]] na Unidade de [[A Haia]], proporcionan un número similar de mortos, pero un tanto diferente en distribución étnica.<ref>[http://www.nezavisne.com/revija/tekst060312-01.php Krsman, Natasa; "Mirsad Tokaca: Samo fizicki me mogu sprijeciti Radim da Bosnia"]</ref> A partir de outubro de [[2006]], o reconto do número de vítimas chegou a 97.884.<ref>[http://www.idc.org.ba/aboutus/Overview_of_jobs_according_to_%20centers.htm RDC: Estudo dos centros de bases de datos]</ref> Outras investigacións seguen en curso.
 
O [[21 de xuño]] de [[2007]], o Centro de Investigación e Documentación de SaraievoSaraxevo publicou a máis ampla investigación sobre as baixas da guerra de Bosnia-Herzegovina titulado ''O libro bosnio dos Mortos'' -unha base de datos que revela 97.207 nomes de cidadáns mortos e desaparecidos durante a guerra de 1992-1995. Un equipo internacional de expertos avaliou os resultados antes de que foran publicados. Máis de 240.000 bases de datos foron recollidas, tratadas, estudadas e avaliadas polo equipo internacional de expertos, obtendo o número final de máis de 97.000 nomes de vítimas, pertencentes a todas as nacionalidades. Das 97.207 mortes documentadas en Bosnia-Herzegovina, o 83 % das vítimas civís foron [[Bosnia|bosnios]], o 10 % [[Serbia|serbios]] e máis do 5 %, [[Croacia|croatas]], seguido por un pequeno número doutros, como [[Albania|albaneses]] ou [[pobo xitano|romanís]]. A porcentaxe de vítimas bosnias podería ser superior, pois hai superviventes de Srebrenica que informaron que os seus seres queridos eran 'soldados' para accederen aos servizos sociais e outros beneficios do goberno. A cifra total de mortos podería aumentar até un máximo doutros 10.000 para todo o país debido ás investigacións en curso.<ref> [http://www.iht.com/articles/ap/2007/06/21/europe/EU-GEN-Bosnia-War-Victims.php A investigación mostra que as estimacións do número de mortos foron inchadas]</ref> <ref> [http://www.birn.eu.com/en/88/10/3377/ Libro bosnio dos Mortos]</ref>
 
As grandes discrepancias en todas estas estimacións son polo xeral debido á contradición das definicións dos que poden ser considerados víctimas da guerra. Algunhas investigacións computan só as vítimas directas da actividade militar, mentres que outros computan tamén vítimas indirectas, como os que morreron como consecuencia das duras condicións de vida, fame, frío, enfermidades ou outros accidentes causados indirectamente pola guerra. Tamén se utilizaron cifras máis altas cando moitas das vítimas se computaron dúas ou tres veces, tanto en civís como en militares, ademais de que pouco ou nada de comunicación e coordinación pode haber entre estas listas en condicións de guerra. A manipulación dos números á hoxe en día moi utilizada polo [[revisionismo histórico]] para cambiar o carácter e o alcance da guerra en Bosnia-Herzegovina. Porén, a maioría dos estudos independentes non foron acreditados por ningún dos gobernos involucrados no conflito e non hai resultados oficiais que sexan aceptábeis para todas as partes.
Liña 165:
=== Violacións en masa ===
{{AP|Violacións masivas en Bosnia}}
Durante a guerra de Bosnia, realizáronse [[abuso sexual|abusos sexuais]] de nenas e mulleres que máis tarde se coñecerían como ''fenómeno de violacións en masa''. Entre 20.000 e 44.000 mulleres foron sistematicamente violadas polas forzas serbias.<ref> [http://www.coop99.at/grbavica_website/ Violacións en masa en Grbavica] </ref> <ref>[http://www.elmundo.es/elmundo/2009/05/03/internacional/1241342465.html Violadas en la guerra de Bosnia: 14 años sin apoyo y sin derechos] Diario ''El Mundo'' (España), 3 de maio de 2009.</ref> Estes feitos foron realizados en Bosnia oriental, durante os masacres de Foca, e en Grbavica, durante o [[sitio de SaraievoSaraxevo]].<ref>[http://www.un.org/icty/kunarac/trialc2/judgement/kun-tj010222e-5.htm TPII: Ataque contra a poboación civil. Sentencia Foca]</ref> En menor medida, existe constancia de que tamén unidades bosnias realizaron esta práctica con mulleres serbias en [[Kamenica]], [[Rogatica]], [[Kukavice]], [[Milici]], [[Klisa]], [[Zvornik]] e outras cidades. Estes feitos non foron xulgados polo Tribunal por considerárense feitos illados. Porén, tras este conflito a violación foi recoñecida por primeira vez como unha arma de guerra, empreada como ferramenta de limpeza étnica e xenocidio.<ref name="Nono1">{{cita web |url=http://www.economist.com/node/17900482 |título=War's overlooked victims |dataacceso= 29/12/2011 |autor= ''The Economist''|apellido= |nombre= |data= 13 de xaneiro de 2011|editorial= economist.com |idioma=inglés}}</ref>
 
=== Xenocidio ===
Liña 212:
* [http://hrw.org/reports/2004/ij/icty/2.htm#_Toc62882595 Sumario dos vereditos do TPII sobre o conflito entre Bosnia-Herzegovina e a República Serbia] {{en}}
* [http://hrw.org/reports/2004/ij/icty/2.htm#_Toc62882594 Sumario dos vereditos do TPII sobre o conflito entre Bosnia-Herzegovina e a República Croata de Herzeg-Bosnia] {{en}}
* [http://www.idc.org.ba/ Centro de Investigación e Documentación de SaraievoSaraxevo] {{en}}
* [http://www.historyplace.com/worldhistory/genocide/bosnia.htm Xenocidio en Iugoslavia] {{en}}
 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_Bosnia»