Navarra: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
→Véxase tamén: outros artigos |
lig int; retiro apartado de personalidades |
||
Liña 43:
| notas= <center>[http://www.navarra.es/ Sitio web oficial]
}}
'''Navarra''' (en [[éuscaro]]: ''Nafarroa''), oficialmente '''[[Comunidade foral|Comunidade Foral]] de Navarra''' (''Nafarroako Foru Komunitatea'') é unha [[comunidade Autónoma]] de [[España]], ademais dunha das sete provincias (''herrialdes'') do histórico [[
Navarra apareceu por vez primeira como entidade política propia no [[século IX]] coa formación do [[Reino de Pamplona]] que a fins do [[século X]] está xa consolidado como [[Reino de Navarra]].
Liña 57:
Ao longo do período visigodo, os vascos traen en xaque o poder dos reinos de Tolosa e [[Toledo]], porén Pamplona segue a ser unha urbe hispanorromana. Esta resistencia vasca manterase contra os [[francos]] e os árabes. Logo da invasión árabe da Península Ibérica, a comezos do [[século VIII]], atopámonos en [[824]] cun primeiro poder independente navarro, personificado en [[Iñigo Arista]]. No [[860]], seu fillo [[García Iñíguez]] señorea en [[Pamplona]]. O sur, porén, está en mans dos musulmáns durante bastante tempo ([[Tudela]] non é tomada até [[1119]]), o que supón unha cuña, de xeito que a expansión navarra se efectua en movementos laterais.
En época de [[Sancho III de Navarra|Sancho III]] o Grande ([[1000]]-[[1035]]) o reino de Navarra acada a súa maior extensión, incorporando territorios de [[Aragón]] e [[Sobrarbe]] polo oriente, e da [[A Rioxa|Rioxa]] e [[
[[Ficheiro:Palacio de Olite.JPG|250px|esquerda|miniatura|Palacio Real de [[Olite]].]]
Durante un tempo, estivo Navarra, logo, unida a [[Aragón]], mais á morte de [[Afonso I de Aragón|Afonso o Batallador]], en [[1134]], foi restaurado o reino navarro con [[García Ramírez]]. Nesta altura as posibilidades de expansión cara o sur estaban xa coutadas, pois tales territorios estaban ocupados xa por [[
En [[1234]], herdou a coroa navarra [[Teobaldo I de navarra|Teobaldo]], fillo do conde de [[Champaña]] e sobriño do monarca [[Sancho VII de Navarra|Sancho o Forte]]. Comeza unha nova [[dinastía]] que dura até o XIII. A voda de [[Xoana I de Navarra|Xoana I]] co rei [[Filipe IV de Francia]] supón a incorporación navarra á coroa francesa. En [[1327]] a nobreza navarra negouse a recoñecer ao herdeiro dos Valois, elixindo a [[Xoana II de Navarra|Xoana II]] como raíña, que inaugura, ao estar casada co [[conde de Evreux|homónimo]], a [[casa de Evreux]]. En [[1479]] accedeu ao trono [[Leonor de Navarra|Leonor]]. Logo de ser sucedida por [[Francisco de Foix]], subiu ao trono [[Catalina de Foix]] ([[1481]]). Sob o reinado desta, [[Fernando II de Aragón|Fernando o Católico]] ordenou, en [[1512]], a invasión de [[Navarra]], que efectuou o [[duque de Alba]]. Inicialmente Navarra foi incorporada á [[Coroa de Aragón]], pero en [[1514]], definitivamente, pasou a formar parte da [[Coroa de Castela]]. A monarquía navarra subsistiu na [[Baixa Navarra]] até [[1610]], ano na que a liña dinástica pasou á Casa de Borbón francesa.
Liña 73:
A primeira comprende a maior porción dos Pireneos occidentais, desde o [[Pico de Anie]] (2.504 m) nos límites con a [[provincia de Huesca|Huesca]], até o monte Larrún nas lindes con [[Guipúscoa]] e [[Lapurdi]]. Non acadan aquí os Pireneos excesiva altura, mais si forman unha muralla abrupta con poucos pasos cara á vertente setentrional. Desde eles se desenvolven unha serie de cordais transversais que avanzan cara o sur, onde os ríos formaron vales (Roncal, Salazar, Roncesvalles). Máis a occidente, os Pireneos prolónganse nas serras que conforman as lindes con Guipúscoa (serras de [[Alduídes]] e [[serra de Aralar|Aralar]]) e [[Áraba]] ([[serra de Andía|Andía]], [[serra de Urbasa|Urbasa]]).
O centro da comunidade está ocupada pola [[conca de Pamplona]]. A oeste a serie de vales da [[comarca da Burunda]], coas localidades de [[
A [[Ribera navarra]] son os territorios sitos na beira esquerda do Ebro, que fai de límite natural coa comunidade da [[A Rioxa|Rioxa]]; a Ribera prolóngase da outra banda do Ebro na comarca de [[Tudela]], no extremo sudoriental.
Liña 205:
* [[Ficheiro:A-1.png|40px]] [[A-1|Autovía do Norte]]: [[Áraba]] - [[Guipúscoa]]
* [[Ficheiro:A-10Spain.png|40px]] [[A-10|Autovía da Barranca]]: [[Irurzun]] - [[Altsasu]]
* [[Ficheiro:A-12Spain.png|40px]] [[A-12|Autovía do Camiño]]: [[Zizur
* [[Ficheiro:A-15Spain.png|40px]] [[A-15|Autovía de Leitzaran]]: [[Irurzun]] - [[Guipúscoa]]
* [[Ficheiro:A-21Spain.png|40px]] [[A-21|Autovía do Pireneo]]: [[Pamplona]] - [[Provincia de Zaragoza|Zaragoza]]
Liña 219:
=== Autobús ===
Desde a [[Estación de Autobuses de Pamplona]] operan 18 compañías.<ref>[http://www.estaciondeautobusesdepamplona.com/La-estacion/Companias-de-autobuses/AUTOBUSES-LA-PAMPLONESA,-SA.aspx Estación de autobuses de Pamplona - Compañías] Consultado 18-03-2009</ref> que comunican [[Pamplona]] co resto de localidades de Navarra e outras cidades de [[España]]. Tamén [[Pamplona]] e 17 dos 19 municipios do seu [[Área metropolitana de Pamplona|Comarca]] contan cun servizo de transporte urbano denominado [[Transporte Urbano Comarcal de Pamplona|Transporte Urbano Comarcal]] (TUC) xestionado pola [[Mancomunidade da Comarca de Pamplona]] desde [[1999]] e é coñecido popularmente como "La Villavesa". [[Tudela]] tamén conta con catro liñas de transporte urbano xestionado polo seu concello.
== Notas ==
| |||