|
=== Extensión dos grafemas fundamentais ===
EnOs finlímites intrínsecos a este alfabeto, relativamente limitado en número de signos diferentes, foron sobrepasados rapidamente cando pasou a usarse para transcribir outras linguas cun [[fonoloxía|sistema fonolóxico]] diferente do do latín. Por exemplo, o alfabeto latino orixinario non permitía notar o son [ʃ] de '''''x'''ogo''. Na actualidade cada vez é máis frecuente que a [[transcrición]] ou a [[transliteración]] dunha escritura non latina se faga mediante letras latinas (que dan unha grande parte dos caracterescarácteres do [[Alfabeto Fonético Internacional]] e doutros). Fálase neste caso dunha [[Romanización (lingüística)|romanización]]. Finalmente, numerosas linguas que quedaran sen [[escrita]] adoptaron o alfabeto latino :, como é o caso das [[linguas de África]], que poden seguir o [[alfabeto pan-nixeriano]] ou o [[alfabeto africano de referencia|alfabeto internacional de Niamey]]. ▼
Para faceradaptar istoo alfabeto latino a estas situacións os escribas [[Idade Media|medievais]] e logo os impresores do [[Renacemento]] atoparon distintas solucións :, moitas delas vixentes hoxe en día.▼Os límites intrínsecos a este alfabeto, relativamente limitado en número de signos diferentes deberon ser sobrepasados rapidamente cando debeu usarse para transcribir outras linguas que xa non eran o latín, linguas cun [[fonoloxía|sistema fonolóxico]] necesariamente diferente do do latín. Por exemplo, o alfabeto latino orixinario non permitía notar o son [ʃ] de '''''x'''ogo''.
==== Diacríticos ====
▲Para facer isto os escribas [[Idade Media|medievais]] e logo os impresores do [[Renacemento]] atoparon distintas solucións:
{{AP|Diacríticos do alfabeto latino}}
Emprego de sinais [[diacrítico]]s sobre letras fundamentais para modificar o seu valor. O [[lingua galega|galego]], o [[lingua portuguesa|portugués]] e o [[lingua castelá|castelán]] empregan o [[til]] ( ''ã'', ''ñ'' ), o [[lingua catalá|catalán]] o [[punto medio]] ( ''ll'' fronte a ''ŀl'' ) e varias [[linguas eslavas]] o [[trazo (diacrítico)|trazo]] (''ł'' ), o [[ogonek]] (''ą'' ), o [[caron|háček]] ( ''ř'' ) ou o [[anel (diacrítico)|kroužek]] ( ''ů'' ).
Algunhas letras baseadas na inclusión dun diacrítico teñen hoxe unha entidade diferenciada coma o ''[[ð]]'' do [[lingua islandesa|islandés]] ou o ''[[ŋ]]'' (''n'' con [[gancho (diacrítico)|gancho]]), que se emprega en diversas linguas, como o [[linguas saami|saami]] e en numerosas [[linguas de África]] ([[basa]], [[Lingua bambara|bambara]], [[lingua wólof|wólof]], [[lingua fula|fula]], [[dinka]], [[éfik]], [[éwé]], [[gã]], [[kpellé]] ou [[mendé]]).
* emprego de [[diacrítico]]s, [[letras suplementarias do alfabeto latino|signos complementarios]] a unha letra fundamental e que modifican o seu valor ([[acento agudo]], [[til]], [[ogonek]], etc);
* invención de [[letras suplementarias]] (xurdidas de [[ligatura]]s, de [[variante contextual|variantes contextuais]] ou de variantes propias a unha grafía medieval particular, principalmente), entre as que algunhas son agora consideradas como fundamentais (commo o ''w'' ou o ''ß''), algunhas desapareceron (é o caso do ''[[ȝ]]'' – ''[[yogh]]'') ; ▼* préstamo de letras doutras escritas (o ''[[ƿ]]'' – ''[[wynn]]'' – inglés, por exemplo, tomado do [[rúnico]];
* emprego de [[dígrafo]]s (''ch'', ''sh'', ''cz'', etc.).
==== Letras suplementarias ====
Velaquí algúns exemplos entre moitos outros:
{{AP|Letras suplementarias do alfabeto latino}}
▲*A invención de [[letras suplementarias]] , (xurdidas de [[ligatura]]s, de [[variante contextual|variantes contextuais]] ou de variantes propias a unha grafía medieval particular, principalmente ), entre as que algunhas son agora consideradas como fundamentais (commocoma o ''w'' . ouOutras letras foron préstamos doutras escritas, coma o '' ß[[ƿ]]'' ), algunhas desapareceron (ée o caso do ''[[ȝ]]'' –empregados en [[inglés medieval]] e o ''[[ yoghþ]]'' ) ;do [[lingua islandesa|islandés]], procedentes do [[alfabeto rúnico|rúnico]] ou as letras de derivadas do [[alfabeto grego]] que aparecen no [[Alfabeto Fonético Internacional]] e no [[alfabeto africano de referencia]].
* en todas as linguas con escrita latina ata o século XIX, utilizouse o [[s longo|''s'' longo]] → ''ſ'' ; ▼* en [[lingua alemá|alemán]]: ''[[eszett]]'' → ''ß'';
* en [[lingua castelá|castelán]], [[lingua galega|galego]] e [[lingua portuguesa|portugués]]: [[til]] (indica a [[nasalización]] ou a [[palatalización]]) → ''ã'' ou ''ñ'';
* en [[lingua catalá|catalán]]: [[punto medio]] (para non pronunciar ''ll'' como un [ʎ], /l/ « mollado ») → ''ŀl'';
* en [[lingua polaca|polaco]] e noutras [[linguas eslavas]] occidentais: [[til inscrito]] → ''ł'', ''[[ogonek]]'' → ''ą'', ''[[háček]]'' → ''ř'', ''[[kroužek]]'' → ''ů'';
* en [[lingua islandesa|islandés]]: ''[[ash]]'' → ''æ'', ''[[ð|eth]]'' → ''ð'', ''[[thorn]]'' → ''þ'';
* en [[inglés antigo]] (ademais de ''æ'', ''ð'', ''þ''): ''[[wynn]]'' → ''ƿ'', ''[[yogh]]'' → ''ȝ'';
* en diversas linguas, como o [[saami]] e numerosas [[linguas de África]] ([[basa]], [[Lingua bambara|bambara]], [[ouolof]], [[peul]], [[dinka]], [[éfik]], [[éwé]], [[gã]], [[kpellé]], [[mendé]]) : ''[[eng]]'' → ''ŋ'' (carácter do [[alfabeto pan-nixeriano]]);
* [[Lingua groenlandesa|groenlandés]]: ''[[kra]]'' (substituído por q en 1973) → ''ĸ'', etc.
<!-- Ă Â Ä Å Æ Ç Ð Ğ ƕ Î Ł Ñ
Ö Ø Œ ſ ß Ş Ţ Ŭ Wh Ʒ Þ Ƿ Ȝ-->
▲*Ata o século XIX empregouse en todas as linguas con escrita latina ata o século XIX, utilizouse o ''[[s longo| ''s '' longo]] '' →( ''ſ'' ;).
Cf '''[[Dígrafo]]''' ou [[Digrama]], '''[[Diacríticos do alfabeto latino]]''', '''[[Ligatura]]''', '''[[Letras suplementarias do alfabeto latino]]''' e '''[[Variante contextual]]''' para máis detalles.
==== Ligaduras ====
▲En fin, cada vez é máis frecuente que a [[transcrición]] ou a [[transliteración]] dunha escritura non latina se faga mediante letras latinas (que dan unha grande parte dos caracteres do [[Alfabeto Fonético Internacional]] e doutros). Fálase neste caso dunha [[Romanización (lingüística)|romanización]]. Finalmente, numerosas linguas que quedaran sen [[escrita]] adoptaron o alfabeto latino: é o caso das [[linguas de África]], que poden seguir o [[alfabeto pan-nixeriano]] ou o [[alfabeto africano de referencia|alfabeto internacional de Niamey]].
{{AP|Ligadura (tipografía)}}
Outra forma de crear novas letras é ligando dúas xa existentes. É o caso do ''[[ß]]'' [[lingua alemá|alemán]] e do ''[[æ]]'' que aparece en varias linguas, coma o [[lingua islandesa|islandés]].
==== Variante galegaDígrafos ====
En ocasións empréganse [[dígrafo]]s ou digramas para representar un único son, como ''ch'', ''sh'' ou ''cz''.
Ver=== [[alfabetoAlfabeto galego]] ===
{{AP|Alfabeto galego}}
O [[lingua galega|galego]] escríbese co alfabeto latino. O alfabeto galego está composto por 23 letras e 6 dígrafos.
== Historia ==
== Clasificación alfabética ==
Ver [[{{AP|Clasificación alfabética ]].}}▼
== Código ISO ==
▲Ver [[Clasificación alfabética]].
== Varios ==
O código [[ISO 15924]] desta escrita é <tt>Latn</tt>.
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[ SistemaEscrita]] e [[sistema de escrita]] ▼* [[Historia do alfabeto latino]]
* [[Adaptacións do alfabeto latino]]
* [[Diacríticos do alfabeto latino]]
* [[Letras suplementarias do alfabeto latino]]
* [[Latín]]
* [[Rotacismo]]
* [[Romanización (lingüística)|Romanización]], [[Transcricióntranscrición]] e [[Transliteracióntransliteración]]
▲* [[Sistema de escrita]]
[[Categoría:Alfabetos]]
| 