Lingua abkhaza: Diferenzas entre revisións

▲Hai grandes diferenzas nas fontes sobre o número de falantes, variando entre os 100.000 e os 600.000. As cifra máis verosímil é de 200.000 falantes.<br />

▲Na República de Abkhazia uns 100.000 falantes, na rexión autónoma de [[Adzharia]] de Xeorxia, establecidos en [[1866]], hai 2.000 abkhazos establecidos no distrito do centro de [[Batumi]], a capital, e na vila de [[Akhasheni]], están entrando nun proceso de [[perda lingüística]]. En [[Moscova]], a capital de [[Rusia]] hai unha pequena comunidade que data de mediados do [[século XX]].<br />

▲En [[Turquía]] hai 500.000 abkhazos de orixe, dos que uns 50.000 poderían falar abkhazo (aínda que non hai datos fiables e algunhas fontes sitúan o número de falantes en 5.000). En [[Siria]], [[Iraq]] e [[Xordania]] hai importantes comunidades de orixe abkhaza, pero en boa parte asimiláronse aos circasianos.<br />

▲Entre [[1930]] e [[1940]] consolídase a literatura abkhaza con autores como [[Bagrat' Sinkwba]], o autor vivo máis importante, novelista e poeta, ''O derradeiro dos deportados'' é a súa gran novela, onde narra o exilio do todo o pobo [[Ubikh]]. Os irmáns [[Iván Tarba|Iván]] e [[Neli Tarba]], son outros dous autores contemporáneos.<br />

▲A televisión e a radio de Abkhazia emiten regularmente en abkhazo, hai un semanario, ''Apsny'', de 16 páxinas, cunha tiraxe de 1.000 exemplares en [[1996]], dous xornais bilingües co [[Lingua rusa|ruso]] e un trilingüe co mingreliano e o ruso.

▲Os abkhazos habitan o mesmo territorio dende hai milleiros de anos. As primeiras referencias históricas sólidas dos proto-abkhazos veñen de historiadores gregos e romanos: [[Hecateo de Mileto]], [[Estrabón]], [[Plinio o Vello]]. Os [[Grecia|gregos]] estableceron unha colonia nas súas costas, Apsilia no século [[-VI|VI a.C]], de onde vén '''Apsny''', o nome que dan os abkhazos ao seu país. As tribos proto-abkhazas organizaron os seus propios principados no século [[-I|I a.C]], no [[século IV]] únense no principado de Cazika, autónomo dentro do [[Imperio Bizantino]]. Abkhazia incorpórase a Xeorxia no ano [[978]]. Ata comezos do século XIX toda a poboación de Abkhazia era de lingua abkhaza, agás unha pequena minoría de [[lingua grega]]. En [[1810]] o tsar [[Alexandre I de Rusia|Alexandre I]] impón o protectorado ruso en Abkhazia, aumentando progresivamente o seu control ata que despois das [[guerras caucásicas]] (1864) o país incorporouse ao [[Imperio Ruso]], en [[1866]] os abkhazos subleváronse, a súa derrota supuxo o exilio da metade dos abkhazos ao [[Imperio Otomán]], entre 1866 e 1878 calcúlase que entre 70.000 e 120.000 abkhazos deixaron as súas terras, entregadas a colonos rusos. En [[1897]] só 58.700 abkhazos permanecían en Abkhazia e o abkhazo deixou de ser a lingua das cidades. A época [[Unión Soviética|soviética]] supuxo o comezo do uso público e escrito da lingua abkhaza.<br />

▲En abril de [[1930]] Stalin integrou Abkhazia en Xeorxia como unha república autónoma, o proceso de normalización da lingua abkhaza paralizouse, oficializouse un novo alfabeto xeorxiano, restrinxiuse o uso do abkhazo na administración e na educación ( no curso [[1945]]-[[1946]] púxose fin á escolarización en abkhazo, establecida en [[1932]]) a favor do [[xeorxiano]] e favoreceuse a emigración de mingrelianos, que pasaron de 3.500 en [[1886]] a 300.000 en [[1935]].<br />

▲En [[1978]] o goberno xeorxiano estableceu o xeorxiano como única lingua oficial abkhaza, como reacción 130 dan a coñecer un manifesto para integrar Abkhazia en Rusia, mentres reclamaban a oficialidade do abkhazo en Abkhazia, as autoridades soviéticas rexeitan o chamamento, pero fan concesións culturais e económicas, entre elas a creación de programas de [[televisión]] en abkhazo, a transformación do Instituto Pedagóxico de Sukhumi na Universidade de Sukhumi, o reforzamento da prensa en abkhazo, a reserva dun 40% da administración gobernamental e xudicial de Abkhazia para os abkhazos e o mantemento do abkhazo como lingua oficial.<br />

▲Segundo o censo de [[1989]] só o 18% da poboación de Abkhazia era abkhaza, os mingrelianos constituían o 42%, os xeorxianos o 4%, os rusos o 16'4%, os armenios o 15%, os gregos o 2'8%, os ucraínos o 2'2%, e o resto constituído por pequenas minorías de alemáns, xudeus, estonianos...<br />

▲En xullo de 1989 o goberno xeorxiano converte á Universidade de Sukhumi nunha sucursal da Universidade de Tiflis, o que provoca dúas semanas de protestas populares en Abkhazia nas que morren 22 persoas. En decembro de [[1990]] o parlamento de Abkhazia proclama a independencia, o goberno xeorxiano non a recoñeceu e en agosto de [[1992]] envía 3.000 gardas nacionais a Abkhazia, o 23 de outubro de 1992 as forzas xeorxianas queiman os arquivos do Instituto da Lingua, Historia e Literatura Abkhazia, en setembro de 1993 a derrota xeorxiana supuxo a independencia de facto de Abkhazia, e a marcha de 200.000 xeorxianos e mingrelianos a Xeorxia, dos que uns 100.000 volveron con posterioridade, sobre todo á provincia de Gali, onde case o 100% da poboación é mingreliana.<br />