Tomé de Aquino: Diferenzas entre revisións

'''Tomé de Aquino''', nado en [[Rocaseca]] ([[Nápoles]]) en [[1225]] e finado en [[Fossanova]] o [[7 de marzo]] de [[1274]], foi un filósofo e teólogo [[Idade Media|medieval]], representante da [[Escolástica (filosofía)|escolástica]], ademais de [[frade]] dominico. Foi proclamado [[santo]] e Doutor da Igrexa, así como ''Doctor Communis'' ou ''Doctor Angelicus'' pola [[Igrexa Católica Romana|Igrexa Católica]].

 

Fillo dos [[conde]]s de Aquino, inicialmente estudou no mosteiro de [[Monte Cassino]] e en [[1239]] na [[Universidade de Nápoles]]. En [[1244]] coa oposición da súa familia entra na orde de [[Domingos de Guzmán]]. Os seus irmáns chegaron a raptalo e metelo en prisión durante dous anos para disuadilo.

 

Tomé de Aquino foi canonizado polo papa [[Xoán XXII]] no ano [[1323]]. [[Pío V]] proclamouno doutor da Igrexa en [[1567]]. [[León XIII]] declarouno en [[1880]] patrón das universidade, colexios e escolas.

 

Durante a Idade Media, a relixión cristiá ocupaba todos os ámbitos da vida cultural, incluído o da ética. Durante este período, a ética tomou unha dimensión sobrenatural, é dicir, pensábase que [[Deus]] era o sumo ben, e a realidade suprema, creador e lexislador do [[Universo]] e de toda orde moral. Mediante a revelación, Deus comunicara a todos os homes o que estaba [[ben (filosofía)|ben]] e máis o que estaba [[mal (filosofía)|mal]], e estes debían someterse obedientemente aos seus mandamentos.

 

O [[ser humano]], durante este período, tiña a impresión de estar "de paso" nesta vida, de que nesta vida o comportamento das persoas só tiña importancia porque en función del salvaríanse ou condenaríanse para a vida eterna. Os conceptos antigos de "mal", "felicidade" e "sabedoría", que eran propios do mundo clásico, foron substituídos polos conceptos cristiáns de "pecado", "beatitude" e "santidade".

 

[[Ficheiro:Saint Thomas Aquinas Diego Velázquez.jpg|miniatura|300px|Tentación de Tomé de Aquino de Diego Velázquez]]

A filosofía tomista caracterizábase por harmonizar os [[dogma]]s da relixión cristiá coas principais teses filosóficas de Aristóteles, nunha época na que este último era visto como o principal inimigo intelectual do [[cristianismo]]. Perdidas desde a época do [[Imperio Romano]], as obras aristotélicas foron redescubertas no [[século XII]], resultando especialmente significativo para a súa transmisión o labor de [[Domingo Gundisalvo]] na [[Escola de Tradutores de Toledo]]. Neste senso son especialmente relevantes os intentos de Tomé de Aquino de oporse ós comentarios sobre Aristóteles feitos polo filósofo árabe de orixe español [[Averroes]] (1126-1198), explicando teses claramente opostas á [[Revelación]] cristiá. Fronte a teoría das dúas verdades deste pensador, para Tomé de Aquino filosofía e teoloxía non poden entrar en conflito porque sería unha discordancia dentro da verdade. Son dous saberes independentes con dous obxectos formais distintos pero co mesmo campo común.

 

Para Tomé de Aquino o entendemento ten como obxecto o [[ente|ser]] de todo o real, pero en canto que o [[home]] é unión substancial entre [[corpo]] e [[alma]], o entendemento humano ten por obxecto o ser das realidades sensibles. O corpo está dotado de órganos do coñecemento, que son os sentidos, de aí que o coñecemento intelectual comece co coñecemento sensible. O entendemento elabora conceptos a partir de datos subministrados pola percepción sensible.

 

A partir disto, o entendemento posúe unha capacidade abstractiva, unha capacidade de universalizar convertendo en [[concepto]]s as representacións sensibles universais. Por iso o entendemento coñece primaria e directamente o universal e os seres na súa individualidade dun xeito indirecto e secundario. Isto resulta do seguinte proceso:

 

 

Mediante a [[razón]] é posible chegar á realidade das cousas. Estas, agás Deus, son continxentes, poderían non existir. Por iso a composición decisiva é a composición de esencia e existencia. A esencia das cousas non conleva necesariamente a súa existencia. Só en Deus esencia e existencia coinciden. A esencia é potencia no sentido aristotélico e a existencia é acto en sentido aristotélico. A cada tipo de esencia corresponde un grao distinto de existencia. O existir é o acto da esencia, esta é potencia ou capacidade de ser. Só Deus é o ser subsistente onde se identifican esencia e ser. Os entes creados participan no ser en graos distintos segundo a capacidade de ser das súas respectivas esencias.

 

A [[metafísica]] tomista destaca por introducir a distinción entre ''[[esencia]]'' e ''[[existencia]]'', base conceptual sobre a que lexitimar unha xerarquización dos entes existentes, desde a primacía de [[Deus]], ente supremo e transcendente, ata os seres inanimados, pasando polos [[Anxo (cristianismo)|anxos]], os humanos e o resto dos seres vivos. A separación fundamental entre Deus e o resto dos entes estriba en que o primeiro ten a existencia como propiedade constitutiva da esencia divina, mentres que o resto recibe, en diversos graos, a existencia de Deus a través dun acto creador.

 

 

Desde o punto de vista da [[Teoloxía filosófica]], tamén son destacables as ''cinco vías'' tomistas da existencia de Deus, nas que pretende demostrar racionalmente a súa existencia partindo de feitos observables por calquera ser humano. Parte da idea aristotélica do motor inmóbil, fonte de todo movemento entendido como paso da potencia ao acto e do concepto de causa eficiente, axente, material e final. Coñécense co nome de ''probas a posteriori'' para diferencialas das probas meramente racionais propostas anteriormente no século XI polo monxe [[Anselmo de Canterbury]]. Para Tomé de Aquino, nada pasa da potencia ao acto a non ser baixo a acción de algo que estea xa en acto. Deus é o acto puro, tal como sostiña Aristóteles, pero a diferenza do sostido por este non está pechado en si mesmo no seu autocoñecemento senón que crea o mundo, comunicase a el e coñéceo coñecéndose a si mesmo.

 

Sentado isto, as cinco vías para afirmar a existencia de Deus serían:

 

Tomé de Aquino entende que a concepción aristotélica non implica necesariamente a eternidade do mundo pero non exclúe esa posibilidade porque o [[Universo|cosmos]] pode ser á vez creado e eterno. Como creador Deus é a causa eficiente, a causa exemplar e a causa final, pois crea por amor, é o Amor e por amor endereza todo cara o seu fin que é el mesmo. En Deus o ser, a intelixencia e o amor son unha soa substancia.

 

No home non existen dúas substancias: alma e corpo. Senón que a alma é a forma, en sentido aristotélico, do corpo. Alma e corpo, xa que logo, configuran unha unión substancial. O home é unha substancia completa e única, non dual. O home arela permanecer no seu modo de ser, ese degaro non pode ser en balde e absurdo, polo que a alma é inmortal e volverá a unirse ao corpo na [[resurrección]] da carne, aínda que isto segundo coñecémolo por revelación.

 

Para Tomé de Aquino o fin último do home é a [[felicidade]], só coñecendo a súa natureza e as tendencias enraizadas nela poderemos saber o que lle fai feliz. De aí se poden deducir certas normas de conduta para acadar a felicidade. Existen pois unhas normas que son esixencia das súa propia natureza. Esta tende a conservar a existencia, a procrear, a coñecer racionalmente a verdade e a vivir en sociedade. Por iso a lei natural é evidente, universal e inmutable.

 

O ben, polo tanto, identificábase, na ética medieval, co cumprimento da vontade de Deus durante a breve e pasaxeira vida terreal das persoas para desfrutar dunha felicidade que só alcanzarían despois da morte. Tamén, neste caso, revelación e pensamento conflúen porque para Tomé de Aquino, parafraseando a [[Paulo de Tarso]] o amor ao próximo é a plenitude da Lei e, para el, a definición do amor é querer o ben do próximo e actuar en consecuencia. Segundo Tomé de Aquino, Deus en [[Xesús de Nazaret]] refundiu toda a xustiza humana nun só precepto: o amor.

 

 

[[Categoría:Personalidades da filosofía]]

{{Link FA|ro}}

{{Link FA|sv}}