|
| mapa = [[Ficheiro:]].
}}
O '''darí''' (en ''darí'' ''' دری''', pronunciado '''/dæˈɾi/''') é unha dasvariedade linguasestrutural iranias falada endo [[Afganistánlingua persa|persa]], éestablecida ademaiscomo lingua oficial coa súa propia norma en [[Afganistán]] xunto co [[lingua paxtúa|paxtún]]. A orixe do nome está na diferenciación entra a lingua persa que falaban as tribos persas e as tribos partas e bactrianas do norte de Irán que a partir do século VII adoptaron o persa pero mantendo un importante substrato parto. A marcha da corte sasánida de Fars para Ctesiphon fixo que a variedade do norte fora a lingua falada na corte, que se empezou a chamar ''dari'' (corte en persa) para distinguila da lingua de Fars (farsi)<ref>{{cita web|apelidos=Frye|nome=Richard N.|título=History of the Persian Language in the East (Central Asia)|url=http://www.richardfrye.org/files/History_of_the_Persian_Language_in_the_East.pdf|dataacceso=8 de setembro de 2013}}</ref>pero a lingua escrita seguiu a ser o persa medio ata a súa substitución polo [[lingua árabe|árabe]] no [[742]] e así os exércitos que levaron o [[islam]] máis alá do Amu Daria utilizaban como lingua franca esta variedade do persa e foi a que parte da poboación orixinaria do que actualmente é Afganistán acabou adoptando como lingua de uso común. Tamén é coñecido coma ''persa darí'' (en ''darí'' '''فارسی دری''', pronunciado '''/fɒːɾsije dæˈɾi/''') ou ''persa afgano'' e por causa do seu illamento conta con menos influencia do árabe . É a principal lingua do país, falada polo 60% da poboación (se xuntamos o [[lingua aimaq|aimaq]], o [[lingua hazaraguí|hazaraguí]] e o propio darí) principalmente no sur e centro do país, e preto de [[Kabul]]. É a principal lingua de comunicación dos pobos [[taxico]], hazara e aimaq. A lingua serve á súa vez coma medio de comunicación entre diferentes pobos do Afganistán.
A sintaxe '''darí''' non o defire moito do [[Lingua persa|persa]], aínda que o acento forte sexa menos expresivo no persa afgán do que no persa iraniano. Moitos lingüistas (incluídos lingüistas iranianos) consideran o '''darí''' como unha lingua ou un dialecto á parte; eles considérano a lingua [[escrita]] e chaman persa ou, mellor dito, persa afgánafgano á lingua falada. Entre osHoxe motivosen paradía istoé están:a ''[[Academia Afgá das Ciencias]]'' a encargada da fixación do ''darí''.
* o darí existe hai séculos, antes mesmo de existir o Afganistán; e as diferenzas fonéticas e léxicas entre Irán e Afganistán causan máis que algunha dificultade na comprensión.
* o termo é usado por estudosos iranianos e [[Taxiquistán|taxicos]] para se referir à lingua persa media que se desenvolveu en Afganistán;
* ''afgán'', no seu sentido orixinal, refírese soamente aos [[paxtúns]], que non falan persa, mais si o [[lingua paxtúa|paxtún]].
* a lingua darí falada no Afganistán é diferente da falada polos [[Zoroastrismo|zoroástricos]] que viven en Yazd e Kerman, no Irán, a cal é tamén chamada de ''darí'' ou ''gabrí''.
* moitos falantes de darí son tamén capaces de falar e entender linguas de países veciños, tales como a [[India]].
O darí conta con varios dialectos: o heratí, o parsiwan, o khorasaní, o aimaq, o harzaraguí, o taxiquí e o cabolí que é o dialecto de prestixio. A principal diferenza do aimaq e o hazaraguí é que contan con moito vocabulario das linguas túrquicas e mongois, e o cabolí e o taxiquí están moitísimo máis próximos ao taxico que ao darí. ▼O '''darí''' xunto co '''taxico''' (falado no norte de Afganistán ata o mesmo Kabul) son dialectos do persa coma o propio persa o é de si mesmo, é dicir o persa antigo (525 a.C. - 300 a.C., período [[aqueménida]]) derivou no persa medio (300 a.C.-800 d.C., período [[sasánida]], escritura pahlaví), e este á súa vez derivou no [[lingua persa|persa moderno]] (800 a.C.-ata hoxe en día, escritura perso-arábiga). Durante estes 1.200 anos é onde se desenvolve o período clásico da lingua persa e a lingua vai evolucionando enormemente ao longo do tempo formándose á súa vez o [[lingua darí|darí]], o [[lingua taxica|taxico]] e modelándose o que se coñece hoxe coma '''parsí'''(pronunciación árabe) ou '''farsí''' (pronunciación autóctona) o persa contemporáneo enriquecéndose todas elas con empréstimos ingleses, franceses e rusos, principalmente, como en calquera outra lingua. Hoxe en día é a ''[[Academia Afgá das Ciencias]]'' a encargada da fixación do ''darí''.
▲O darí conta con varios dialectos: o heratí, o parsiwan, o khorasaní, o aimaq, o harzaraguí, o taxiquí e o cabolí. A principal diferenza do aimaq e o hazaraguí é que contan con moito vocabulario das linguas túrquicas e mongois, e o cabolí e o taxiquí están moitísimo máis próximos ao taxico que ao darí.
== Fonética ==
=== Sistema consonántico ===
== Notas ==
{{Listaref}}
== Ligazón externa ==
* [http://www.afghan-web.com/language/dari.html Alfabeto Dari(www.afghan-web.com)]
| 