Sardiña: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
en revision e amplicación |
Sigo agrandando |
||
Liña 22:
| binomial_authority = [[Johann Julius Walbaum|Walbaum]], 1972 <ref name=W1/>
| synonyms =
* ''Alosa pilchardus'' <small>(Walbaum, 1792)</small>
* ''Arengus minor'' <small>[[Cornide Saavedra|Cornide]], 1788</small>
* ''Clupanodon sardina'' <small>Risso, 1827</small>
Liña 33 ⟶ 34:
* ''Sardina pilchardus sardina'' <small>(Risso, 1827)</small>
}}
[[Ficheiro:Sardina pilchardus Gervais.jpg|miniatura|250px|Debuxo dunha sardiña, por Gervais, no que se poden ver algunhas das súas caracteristicas.]]
A '''sardiña''', ''Sardina pilchardus'' (Walbaum, 1792), é un [[osteíctios|peixe osteíctio]] mariño da [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[clupeidos]], dentro da orde dos [[clupeiformes]], sendo o único representante do [[xénero (bioloxía)|xénero]] '''''Sardina'''''.
Cando as sardiñas son pequenas denomínanse '''xoubas''' nas [[rías Baixas]] (
A sardiña captúrase con [[arte (pesca)|artes de cerco]] e de enmalle ou deriva ([[xeito]]), durante a noite, e destínase a consumo en fresco, [[afumado|afumada]], [[salgadura|salgada]] ou en [[conserva]]. Abunda en todas as costas españolas e foi precisamente a riqueza en sardiña das augas galegas no que se baseou a industria conserveira galega, iniciada na segunda metade do [[século XVIII]] polos chamados ''fomentadores da pesca'' cataláns,<ref>Vilar Rodríguez, Margarita (2006): "Éxito y ocaso de una saga de negociantes catalanes en Galicia: la Casa de Comercio Francisco Ferrer y Albà (1750-1860)", ''Cuadernos de Estudios Gallegos'', Vol.53, nº'''119'': 5-335. [http://estudiosgallegos.revistas.csic.es/index.php/estudiosgallegos/article/view/11/8 Ver texto completo en PDF]</ref> <ref>"La guerra por la sardina. Pleito gallego-catalán sobre artes de pesca en las costas de Galicia desde 1.750 a 1.890", en Vila Sánchez, Jesús: [http://jesusvilasanchez.webcindario.com/salazon.htmlhttp://jesusvilasanchez.webcindario.com/salazon.html Ares. La pesca de la sardina]</ref> e hoxe diversificada noutras especies de [[peixe]]s e [[moluscos]].
==Características==
As principais características definitorias da sardiña son as segunites:<ref name=BP>Bauchot, M. K. e Pras, A. (1982), p. 100.</ref>
* Coloración azulada ou verdosa no dorso cos flancos e o ventre prateados. Ás veces pódense ver nos flancos unha liña de pequenas manchas negrasa que recoda ás das [[zamborca]]s.
▲As sardiñas son de corpo alongado e sección ovalada, algo comprimida lateralmente. Xeralmente son de pequenas dimensións (10-25 cm de comprimento). A talla mínima é de 11 cm.
* [[escama de peixe|Escamas]] de tipo [[escama de peixe|cicloide]], desiguais, unhas grandes, que se desprenden con facilidade e que ocultan a outras más pequenas, que están debaixo. [[Liña lateral]] lonxitudinal, oculta por unha serie de 30 escamas. Quilla ventral, aparentemente lisa, formada por escamas carenadas.
* [[Opérculo (peixes)|Opérculo]] con estrías lonxitudinais dispostas radialmente. [[Boca]] con [[dente]]s moi pequenos en ambos os maxilares, e sen eles no vómer. Os maxilares son curtois, case iguais (a mandíbula sobresae só un pouco do maxilar superior), e chegan ata o terzo anterior dos [[ollo]]s, que están cubertois por [[pálpebra]]s [[tecido adiposo|adiposas]] ben desenvolvidas.
* Unha única [[aleta|aleta dorsal]], situada case no centro do lombo, algo máis cerca da [[cabeza]] que do [[aleta|pedúnculo caudal]], carácter que serve para diferenciar a sadiña do [[arenque]], que ten a aleta dorsal en posición máis posterior: se se toma o peixe pola aleta caudal, a sardiña bascula cara atrás e o arenque cara adiante. As [[aleta|aletas pelvianas]] están inseridas á altura do medio da aleta dorsal. Todas as aletas carecen de raios espiñentos.
==Hábitat e bioloxía==
Liña 63 ⟶ 67:
===Etimoloxía===
O nome do xénero, ''Sardina'', deriva do [[latín|latín tardío]] ''sardina'', diminutivo de ''sarda'' (nome co que se coñecía a especie ''[[Sarda sarda]]'', o '''bonito alistado'''), termos probablemente de orixe [[lingua grega|grega]]: σάρδη ''sárdē'', σαρδήνη ''sardénē'', σαρδῖνος ''sardĩnos''. Tradicionalmente asóciase o termo coa illa mediterránea de [[Sardeña]] (en latín ''Sardinia'', en grego antigo Σαρδώ ''Sardó''), cerca da que probablemente se capturarían estes peixes, o que resulta historicamente bastante inverosímil: segundo Klein «é moi pouco probable que os antigos gregos pescaran tan lonxe de onde vivían daquela, en tempos de [[Aristóteles]], de quen [[Ateneo de Naucratis|Ateneo]] cita unha pasaxe na que o filósofo fala do peixe σαρδῖνος ''sardĩnos''».<ref>Harper, Douglas (2001–2012): [http://www.etymonline.com/index.php?search=sardine&searchmode=term "sardine"] en Online Etymology Dictionary.</ref> Por iso outros etimoloxistas pensan que máis ben derive do latín tardío ''(lapis) sardinus'', a "(pedra de) Sardes", do grego σάρδινος (λίθος) ''sárdinos (líthos)'', unha variedade de cor vermella alaranxada da calcedonia, similar pero máis escura que a cornalina, talvez de [[Sardes]] (en grego Σάρδεις ou Σάρδις), capital do [[reino de Lidia]], en [[Asia Menor]].<ref>Merriam-Webster's Unabridged Dictionary.</ref>
En canto á orixe do epíteto específico, ''pilchardus'', ten menos dúbida: obviamente deriva do [[lingua inglesa|inglés]] ''pilchard'', "sardiña".
===Primeiro nome===
O primeiro [[nome científico]] da sardiña débese ao famoso [[ilustración|ilustrado]] galego [[Cornide Saavedra|Joseph Cornide]] que, en [[1788]], lle deu o de ''Arengus minor''. Porén, e a pesar de que asegura no título da súa monografía ''Ensayo de una historia de los peces (...)'' o libro estaba ''arreglado al sistema del caballero Carlos Linneo'', Cornide non segue sempre a [[Linneo]] no tocante á [[nomenclatura binomial]] que establecera algúns anos antes o afamado médico e botánico sueco, xa que ''Arengus minor'' aparece só na páxina 244, dentro do ''segundo índice'', onde dá os nomes galegos das especies descritas (por certo, para el esta se denominaría ''sardina'', en castelán), mentres que na parte descritiva (páxinas 91-92) o peixe figura con nome prelinneano de ''Arengus minor maxîllis æqualibus'' (algo así como "arenque pequeno cos maxilares iguais").<ref name=C>Cornide, J. (1788), pp. 91-92 e 244.</ref>
Seguramente por iso a [[comunidade científica]] recoñeceu como descritor da especie ao [[Alemaña|alemán]] [[Walbaum]], que o fixo catro anos máis tarde.<ref>Walbaum, J. J. (ed.) (1792): ''Petri Artedi sueci genera piscium in quibus systema totum ichthyologiae proponitur cum classibus, ordinibus, generum characteribus, specierum differentiis, observationibus plurimis: redactis speciebus 242 ad genera 52: Ichthyologiae pars 3.'' Ant. Ferdin. Röse: Grypeswaldiae,</ref> e poucos son os autores que hoxe en día recoñecen nome cornidiano, que foi declarado obsoleto polos expertos, como sinónimo (só, entre a bibliofgrafía consultada, fano o [[Francia|francés]] Bauchot,<ref name=BP/> e o ''World Register of Marine Species'' <ref name=W2/>).
===Cambios do nome===
Despois do nome de Cornide, a especie foi coñecida durante moito tempo como ''Clupea pilchardus'', un dos nomes empregados por Walbaum (tamén usou os de ''Alosa pilchardus'' e ''Clupea harengus pilchardus'', como subespecie do [[arenque]]). Por tanto, vemos que o introdutor do nome específico ''pilchardus'' foi este autor.
Pero en [[1904]] o [[ictioloxía|ictiólogo]] e [[ecoloxía|ecólogo]] [[Romanía|romanés]] [[Grigore Antipa]] describiu unha ''nova especie'' de peixe, para a que creou un novo xénero, ''Sardina'', denominándoa ''Sardina dobrogica'' (é dicir, a "sardiña da [[Dobruxa]]"). Máis tarde, os especialistas comprobaron que se trataba da mesma especie que a ''Clupea pilchardus'' descrita por Walbaum en [[1792]], así que o seu nome pasou a ser ''Sardina pilchardus'' (Walbaum, 1792), a nosa popular sardiña. Como vemos, o novo xénero, diferenciado de ''Clupea'', mantívose.
==Outras sardiñas==
Liña 84 ⟶ 99:
===Pesca===
En Galicia o tamaño mínimo legal para a súa captura é de 11 cm.<ref>Xunta de Galicia. Consellería do Medio Rural e do Mar. [http://www.pescadegalicia.com/ Pescadegalicia.com. Plataforma tecnolóxica da pesca]</ref>
===Uso culinario===
[[Ficheiro:Sardinas a la plancha- Cádiz - 2009.jpg|Sardiñas asadas|miniatura]]
Liña 130 ⟶ 145:
===Bibliografía===
* Bauchot, M. K. e Pras, A. (1982): ''Guía de los peces de mar de
* Cohen, D., Inada, T., Iwamoto, T. & Scialabba, N. (1990): ''Gadiform Fishes of the World (Order Gadiformes). An annotated and illustrated catalogue of cods, hakes, grenadiers and other gadiform fishes known to date.'' [[FAO]]: FAO Fisheries Synopsis, 125, volume 10, pp. 77-81.
* Cornide,
* Lahuerta Mouriño, F. e Vázquez Álvarez, F. X. (2000): ''Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos''. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. ISBN 84-453-2913-8, p. 190.
* Muus, Bent J.; Jørgen G. Nielsen; Preben Dahlstrøm e Bente O. Nyström (1998): ''Peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1161-2.
Liña 153 ⟶ 168:
{{Produtos da pesca comerciais}}
[[Categoría:Clupeiformes]]
| |||