Loureiro: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
|||
Liña 1:
{{Outroshomónimos|Loureiro (homónimos)}}
{{Taxobox
| name = Loureiro
| image = Illustration_Laurus nobilis0.jpg
| image_width = 240 px
| image_caption = Ilustración do loureiro (''Laurus nobilis'').
| regnum = [[Plantae]]
| divisio = [[Magnoliophyta]]
| classis = [[Magnoliopsida]]
| subclassis = [[Magnoliidae]]
| ordo = [[Laurales]]
| familia = [[Lauraceae]]
| genus = [[Laurus]]
| species = '''L. nobilis'''
| binomial = Laurus nobilis
| binomial_authority = [[L.]]
}}
O '''loureiro''' ('''''Laurus nobilis''''') é unha árbore do xénero ''[[Laurus]]'' da [[familia (bioloxía)|familia botánica]] das [[Lauraceae]] ou lauráceas. É orixinaria do [[Mediterráneo]] oriental, varía entre 5 e 10 metros de alto, mais pode atinxir até 20 m de altura. As súas [[folla]]s son vistosas, coriáceas e cun recendo moi característico. Por iso son moi usadas en condimentos na culinaria en xeral. O seu [[froito]] é do tipo [[baga]] e cando está maduro ten cor negra. Alén diso, a [[madeira]] desta [[árbore]] é de excelente calidade. Hai aínda algunhas propiedades medicinais para [[reumatismo]], [[estómago]], etc.
Na [[Grecia Antiga]] as coroas confeccionadas con ramos de loureiro eran o símbolo da vitoria para os atletas e heroes nacionais. Ese costume tamén se herdou na [[Roma]] na época dos Césares. Por iso o termo laureado deriva xustamente do xénero ''Laurus''.
En [[Galicia]] ademais do seu cultivo forma parte da vexetación espontánea, xeralmente en lugares húmidos, noiros, socalcos e pretos dos regos. Recibe tamén o nome de '''gamallo'''<ref>http://www.portaldaspalabras.org/buscador?palabra=gamallo&sinom=0&homonimo=</ref>.
== Descrición ==
[[Ficheiro:Laurier.jpg|thumb|left|Loureiro en flor.]]
[[Ficheiro:Laurel berries.jpg|thumb|left|Froitos ''in situ''.]]
O loureiro común é unha árbore [[dioico|dioica]] de [[perennifolio|folla persistente]] de 5-10 m de altura, de [[Talo|toro]] recto coa [[casca]] cinsenta e a copa mesta, escura. Ramallos ergueitos. [[Folla]]s azuladas, alternas, lanceoladas ou oblongo-lanceoladas, de consistencia algo coriácea, recendente, co borod en ocasións algo ondulado. As follas dos exemplares en Galiza soen ser menos coriáceas, máis claras e anchas, especialmente cando medran en locais húmidos e sombrizos. Ápice agudo e base atenuada. Miden uns 3-9 cm de lonxitude e posúen curto [[pecíolo]]. A [[face (botánica)|face]] é de cor verde escura lustrosa, mentres que o [[envés]] é máis pálido. [[Flor]]es dispostas en [[umbela]]s sésiles de 4-6 flores. As flores, de 4 [[pétalo]]s aparecen en marzo-abril, e son amarelentas. Flores masculinas con 8-12 [[estame]]s de arredor de 3 mm, case todos provistos de 2 [[nectario]]s opostos, subbaxilares; [[xineceo (botánica)|xineceo]] rudimentario. Flores femininas con 2-4 estaminodios apendiculados; [[ovario]] subsésil; [[estilo]] curto e groso con [[estigma (botánica)|estigma]] trígono. O [[froito]] é unha [[baga]], ovoide, de 10-15 mm, negra na madureza, suavemente acuminada con [[pericarpo]] delgado. Semente única de 9 por 6,5 mm, lisa. Madura a principios do outono.<ref>[http://www.floraiberica.es/floraiberica/texto/pdfs/01_032_01_Laurus.pdf L. Villar: ''Laurus nobilis'' en Castroviejo, S. (coord. gen.), 1986-2012, ''Flora Ibérica'', RJB/CSIC, Madrid]</ref>
== Cultivo ==
[[Ficheiro:Illustration Laurus nobilis0.jpg|thumb|Loureiro en [[Otto Wilhelm Thomé]], ''Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz''. 1885]]
Pódese multiplicar por [[semente]]s e por [[esgallo]], tanto de raíz como de talo (espeques). A multiplicación por sementes é moi amodo. Cómpre apañar a semente en zonas onde existan pés dos dous sexos, debéndose coller só os froitos que están na planta e non nos que fican no chan, pois soen estar fermentados. A semente limpa xermola mellor ca que conserva o pericarpo seco. Os tratamentos de mergullo en auga da semente aumente e aceleran a xerminación. O loureiro é unha planta pouco esixente en solos, aínda que va mellor naqueles soltos y frescos. Atura moi ben a [[poda]], de feito é moi común cultivar arboriñas podadas formando bólas en vasos para [[xardinaxe]]. É, porén, sensíbel a [[parásito]]s que soen poblala, algúns dos máis comúns son:
* [[Coccoidea|Cochinillas]] son o seu principal inimigo (o 90% dos loureiros pórtanas). Sobre a melaza que secretan estas, aséntase o fungo ''[[Tricholoma terreum]]'', que máis que dano fai que perda estética.
* Sila (''[[Trioza alacris]]''), unha praga que produce síntomas chamativos. As follas aparecen engurradas como consecuencia das picaduras deste pequeno insecto chuchador. É difícil ver o causante pois non fica estático na folla.
* [[Aphididae|Pulgóns]]. Fóra das rexións de [[clima mediterráneo]], é moi sensíbel ás [[xeadas]].
== Usos ==
=== Uso culinario ===
As follas de loureiro son usadas como condimento na gastronomía europea, así como en América do Notte e América Central. Estas utilízanse en sopas, guisos e estofados, así como en carnes, peixes e vexetais, incluso en sobremesas coma no [[arroz con leite]]. En Galiza cócese o [[marisco]] con follas de loureiro, tamén é común cocer patacas cunhas follas.
=== Uso medicinal ===
[[Ficheiro:Jakob Auer 001.jpg|thumb|150px|Dafne transformándose en loureiro por [[Jakob Auer]].]]
Como [[planta medicinal]], o loureiro é un tónico estomacal (estimulante do apetito, [[dixestivo]], [[colagogo]] e [[carminativo]]). O [[aceite esencial]] obtido dos froitos ("manteiga de loureiro") usábase tradicionalmente para o tratamento de inflamacións osteoarticulares e [[pediculose]]. A inxesta de follas de loureiro en grandes cantidades chega ser tóxica.<ref name="GEPM ">{{Cita web|título=''Rhus aromatica''|autor=Dr. Berdonces I Serra|obra=Gran Enciclopecia de las Plantas Medicinales|editorial=Tikal ediciones ISBN 84-305-8496-X|páginas=589-590}}</ref>
=== Outros usos ===
A madeira de loureiro é moi dura e se ten empregado para traballos de marquetaría.<ref name=Baza>[http://www.sierradebaza.org/principal 05-05/notic1 05-05.htm Revista Digital de la Sierra de Baza - Etnobotánica de la Sierra de Baza - El Laurel]</ref>
[[Ficheiro:Stater Zeus Lampsacus CdM.jpg|thumb|150px|Zeus con coroa de loureiros.]]
O loureiro, incluídas as súas pólas empréganse en ornamentación.
Emprégase coma [[planta ornamental]] para crear [[sebe]]s e coma arboriñas independientes podadas formando bólas e outras formas, xeralmente en vasos de terracota.
== Historia e mitoloxía ==
[[Ficheiro:Julius Caesar Coustou Louvre MR1798.jpg|thumb|150px|''Xulio César'' coroado con loureiros no museo parisién do ''[[Louvre]]'']]
É o obxecto simbólico preferido na astroloxía para o signo do [[Aries (astroloxía)|Carneiro]].
Ten connotacións simbólicas en certas culturas como a [[cultura da Antiga Roma|romana]] e na [[Cristianismo|cristiá]].
Segundo a mitoloxía, o loureiro é a transformación da ninfa [[Dafne]] ([[Daphne]]) que ao ser perseguida por [[Apolo]] foi salvada por seu pai, o río Peneo, transformándoa en loureiro; de aí, Apolo cortou dúas pólas e entrenzounas elaborando unas [[coroa triunfal|coroas triunfais]] que usan os vitoriosos, xenerais e [[Emperador Romano|emperadores]] da antiga [[Antiga Roma|Roma]]<ref name="GEPM "/> e que chegaron até os nosos días coma símbolo da vitoria. Ademais, estas follas foron postas na testa dos atletas Medallistas Olímpicos nos [[Xogos Olímpicos de Atenas 2004]]
Na antigüidade o loureiro protexía contra os raios, Plinio recólleo,<ref> [http://www.historia-del-arte-erotico.com/Plinio_el_viejo/libro2.htm#146 Plinio el viejo Hº Naturalis]Libro 2, 146</ref> así mesmo asegura non coñecer casa plantada con loureiros, que fora alcanzada polos raios dunha treboada.
== Etnografía galega ==
{{AP|O loureiro na cultura popular galega}}
En Galiza, coma árbore perenne (que non era o normal), asociábase o loureiro con algúns ritos pagáns de inverno. Nalgunhas zonas de Galiza, coma en [[Mos]] facíanse no mes de [[xaneiro]] unhas [[cacharela]]s con ramallos de loureiro mentres os mozos bailaban e cantaba darredor: ''queimemo-lo loureiro no mes de xaneiro''.
O loureiro deu nomes a moitos [[Toponimia|topónimos]] galegos: [[Lourizán]], [[Louredo]], [[Lourido]] (do latín ''lauretum'' que significa sitio abundante de loureirosref>[[Martín Sarmiento]] (1746-1770): ''Colección de voces y frases de la lengua gallega'', ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)</ref>.
== Taxonomía ==
''Laurus nobilis'' foi descrita por [[Carl von Linné]] e publicado en ''[[Species Plantarum]]'' 1: 369. 1753. <ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/17804359 |título= ''{{PAGENAME}}''|dataacceso=23 de xaneiro de 2013 |formato= |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref>
;[[Citoloxía]]:
Número de [[cromosoma]]s de ''Laurus nobilis'' (Fam. Lauraceae) e táxones infraespecíficos:<ref>Proves Chromosome atlas of flowering plants. Darlintong, C. D. & A. P. Wylie (1955)</ref>
2n=48.<ref name = RJB/>
;[[Etimoloxía]]:
'''''Laurus''''': nome xenérico que é nome [[Latín|latino]] para o loureiro.<ref>[http://www.calflora.net/botanicalnames/pageLA-LE.html En Nombre Botánicos]</ref>
'''''nobilis''''': [[epíteto]] [[Latín|latino]] que significa "notábel".<ref>[http://www.winternet.com/~chuckg/dictionary/dictionary.127.html En Epítetos Botánicos]</ref>
;[[sinonimia (bioloxía)|Sinonimia]]:
== Curiosidades ==
Loureiro é a orixe dos vocábulos galegos "laureado" e "bacharel", este último do latín ''baccalaureatus'', onde aparece ''laureatus'', que recibiu os loureiros do seu título académico.
O loureiro é unha das plantas que con máis frecuencia producen dermatite de contacto e fenómenos de fotosensibilización (en períodos de contacto prolongado).
Cómpre non confundir o loureiro (''Laurus nobilis'') co [[loureiro real]] (''[[Prunus laurocerasus]]'') ao que se asemellada dalgún xeito. Esta última planta é tóxica por inxestión para as persoas.
==Galería de imaxes==
Liña 19 ⟶ 91:
</gallery>
==
{{Referencias}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[O loureiro na cultura popular galega]]
=== Ligazóns externas ===
* Información etnobotánica sobre o loureiro, os seus usos e utilidades en (en castelán): http://www.sierradebaza.org/principal_05-05/notic1_05-05.htm
{{commonscat|Laurus nobilis}}
{{wikispecies|Laurus nobilis}}
* [http://www.botanical-online.com/plantesmedicinals.htm Propiedades das plantas medicinais]
* [http://herbarivirtual.uib.es/cat-med/especie/4933.html Herbario virtual]
=== Bibliografía ===
* Antonio Devesa Alcaraz.1995.Vegetación y flora de Extremadura. Edit.Universitas.
* FORMAN, L. & D. BRIDSON (eds.). The herbarium handbook. Royal Botanic Gardens, Kew. 1989. ISBN 0-947643-20-6
* Franz Eugen Köhler: Köhler's Medizinal-Pflanzen in naturgetreuen Abbildungen mit kurz erläuterndem Texte. Köhler, Gera-Untermhaus 1887
* G. López (2001) Guía de los árboles y arbustos de la Península Ibérica y Baleares. Mundi-Prensa Libros.
* Gerhard Orzechowski (Hrsg.), Otto Gessner: Gift- und Arzneipflanzen von Mitteleuropa. 3. Auflage. Winter, Heidelberg 1974, ISBN 3-533-02372-9
* Sandro Pignatti, Flora d'Italia, Bologna, Edagricole, 1982. ISBN 88-506-2449-2
* T.G. Tutin, V.H. Heywood et alii, Flora Europea, Cambridge University Press, 1976. ISBN 0-521-08489-X
* Wolfgang Franke: Nutzpflanzenkunde. Nutzbare Gewächse der gemäßigten Breiten, Subtropen und Tropen. 6. Auflage. Thieme, Stuttgart 1997, ISBN 3-13-530406-X
* AFPD, 2008. African Flowering Plants Database - Base de Donnees des Plantes a Fleurs D'Afrique.
* Kostermans, A. J. G. H. 1939. Enumeratio Lauracearum Madagascariensium et ex insulis Mascarenis (Revisio Lauracearum VI).. Notul. Syst. (París) 8: 67–128..
* ORSTOM 1988. List Vasc. Pl. Gabon
* Zuloaga, F. O. 1997. Catálogo de las plantas vasculares de la Argentina. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 74(1-2): 1–1331.
* Flora of China Editorial Committee 2008. Flora of China (Menispermaceae through Capparaceae). Fl. China 7: 1-499.
[[Categoría:Árbores]]
Liña 29 ⟶ 127:
[[Categoría:Árbores de Galicia]]
[[Categoría:Arbustos de Galicia]]
[[Categoría:Flora da conca mediterránea]]
| |||