Vertebrados: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Xoio (conversa | contribucións)
arranxos varios
Xoio (conversa | contribucións)
Ampliación de contidos, revisión de lingua e introdución de referencias.
Liña 9:
| subregnum = ''[[Eumetazoa]]''
| superphylum = ''[[Deuterostomia]]''
| phylum = ''[[Chordata]]''
| subphylum = '''Vertebrata''Verterbrata'''''
| subphylum_authority = [[Georges Cuvier|Cuvier]], [[1812]]
| subdivision_ranks = [[Clase (bioloxía)|Clases]] e [[Clado]]s
Liña 19:
Os '''vertebrados''' (''Vertebrata'') ("os que teñen [[vértebra]]s"), son un [[Filo|subfilo]] moi diverso de [[Chordata|cordados]] que comprende aos animais con espiña dorsal ou [[columna vertebral]] composta de [[vértebra]]s.
 
Inclúe case 62&nbsp;000 [[especies]] actuais<ref name=cha>[http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/species-numbers/2009/03-exec-summary.html Chapman, A. D., 2009. ''Numbers of Living Species in Australia and the World'', 2nd edition. Australian Biodiversity Information Services ISBN (online) 9780642568618]</ref> e moitas máis [[fósil]]es.
== Principais características ==
 
Aínda que procedentes do medio [[auga doce|dulciacuícola]], os vertebrados conseguiron evolucionar no [[mar]] e pasar, posteriormente, ao medio [[terra|terrestre]], onde dominan na actualidade logrando colonizar e adaptarse a diferentes ambientes, incluídos os máis difíciles e inhóspitos.
Os vertebrados teñen [[simetría bilateral]] e están dotados dun [[cranio]] que protexe ao cerebro, e esqueleto [[cartilaxe|cartilaxinoso]] ou [[Óso|óseo]], que comprende unha parte [[axial]] [[metámero|metamerizada]] (columna vertebral).
 
O termo ''Vertebrata'', usado en sentido amplo, é sinónimo de ''[[Craniata]]'', e inclúe os [[mixín]]s, que non posúen auténticas vértebras; pero de usarmos ''Vertebrata'' en sentido estrito (só os cordados con vértebras), debe excluírse dito grupo. Porén, hai evidencias de que os mixíns deben seren incluídos.<ref>{{cita publicación|título=Monophyly of Lampreys and Hagfishes Supported by Nuclear DNA–Coded Genes | autor=Kuraku ''et al''. | data=December 1999 |revista=Journal of Molecular Evolution {{doi|10.1007/PL00006595}}}}</ref>
Comprende unhas 50.000 [[especie]]s, na súa maioría [[peixes]].
 
== Principais características ==
Os vertebrados típicos teñen o corpo dividido claramente en tres rexións: cabeza, [[Tronco (anatomía)|tronco]] e cola; o tronco]] a súa vez subdivido en [[tórax]] e [[abdome]]. Do tronco destacan as extremidades, que están en número impar nas [[lampreas]] e pares no resto de vertebrados. Presentan [[notocordio]] durante a [[embrioxénese]], que se transforma en columna vertebral en estado adulto.
 
Os vertebrados teñen [[simetría bilateral]] e están dotados dun [[cranio]] que protexe o [[cerebro]], e [[esqueleto]] [[cartilaxe|cartilaxinoso]] ou [[Óso|óseo]], que comprende unha parte [[axial]] [[metámero|metamerizada]] ([[columna vertebral]]).
A cabeza está ben diferenciada, e agrupa e centraliza a maioría de órganos [[Sentidos|sensoriais]] e [[nervio]]sos. A estrutura cranial dos vertebrados conseguiuse manter doadamente en estado [[fósil]], motivo este que foi fundamental para coñecer a súa evolución.
Segundo os autores o subfilo comprende entre 50&nbsp;000 e case 62&nbsp;000 [[especie]]s actuais (a maioría, [[peixes]]).<ref>Brusca, R. C. & Brusca, G. J. (2005) ''Invertebrados'', 2ª ed. Madrid: McGraw-Hill-Interamericana. ISBN 0-87893-097-3.</ref> <ref name=cha/>
 
Os vertebrados típicos teñen o corpo dividido claramente en tres rexións: [[cabeza]], [[Tronco (anatomía)|tronco]] e [[cola (zooloxía)|cola]]. O '''tronco''' a súa vez está subdivido en [[tórax]] e [[abdome]]. Do tronco proxéctanse as extremidades, que son impares nas [[lampreas]] e pares no resto dos vertebrados. Presentan [[notocordio]] durante o [[embrioxénese|desenvolvemento embrionario]], que se transforma en columna vertebral en estado adulto. A '''cabeza''' está ben diferenciada, e nela agrúpanse a maioría dos [[órgano (bioloxía)|órganos]] [[Sentido (bioloxía)|sensoriais]] e [[nervio]]sos; a estrutura cranial dos vertebrados, que [[fósil|fosiliza]] con facilidade, foi fundamental para coñecer a súa evolución.
Durante o desenvolvemento embrionario, as paredes do corpo dos vertebrados desenvolven uns orificios ou [[branquia|fendeduras branquiais, que dan lugar ás [[branquia]]s (nos peixes) e a diferentes estruturas nos demais vertebrados. O esqueleto pode ser óseo ou cartilaxinoso e, en ocasións, algúns poden presentar [[dermoesqueleto]], consistente nunhas formacións cutáneas esqueléticas.
 
Durante o seu desenvolvemento embrionario, as paredes do corpo dos vertebrados desenvolven uns orificios ou [[branquia|fendeduras branquiais]], que dan lugar ás [[branquia]]s (nos peixes) e a diferentes estruturas nos demais vertebrados.
== Morfoloxía ==
 
== Anatomía ==
Liña 48 ⟶ 50:
 
=== Sistema dixestivo ===
O aparato dixestivo dos Vertebradosvertebrados evolucionou a partir das primeiras formas que se alimentaban mediante sistemas de filtración, ata os vertebrados macrofáxicos, o que ocasionou unha serie de adaptacións dos diferentes elementos que interviñan: dentais, mastigadores, musculares, e incluso das propias cavidades internas, tales como os compoñentes enzimáticos necesarios para realizar a dixestión.<br>
O aparato dixestivo dos Vertebradosvetebrados consiste nunhaen [[boca]] (ou cavidade oral]]), [[farinxe]], [[esófago]], [[estómago]], [[intestino]] e [[Ano (anatomía)|ano]]. Estes órganos están asociados a outras formacións glandulares anexas, tales como as [[glándula salivar|salivares]], [[fígado]] e [[páncreas]]. Nos tetrápodos, a cavidade bucal é de complexidade crecente; nela desenvólvense un conxunto de estruturas auxiliares, tales como [[labio]]s, [[Lingua (anatomía)|lingua]], [[padal]] e [[dente]]s.<br>
O estómago está tipicamente dividido en tres rexións; no caso dos [[ruminante]]s (pola súa adaptación a dietas herbívoras) presentan un estómago de catro cavidades). Nas aves distínguese un proventrículo e unha moega trituradora; e no esófago un divertículo oudenominado buchepopularmente papo.<br>
O intestino está composto dunha porción estreita (o [[intestino delgado]]), e outra máis curta e ancha (o [[intestino groso]]). No primeiro vértense a [[bile]] do fígado e o zume pancreático, que realizan unha función [[proteólise|proteolítica]] ([[hidrólise]] das proteínas), e se absorben os nutrientes a través dos ''[[microvilli]]''. No intestino groso se absorbe a auga e se forman os refugos ou feces.
 
Inicialmente, os vertebrados primitivos alimentábanse mediante sistemas de filtración, os calesque pronto foron substituídos por outros máis evolucionados. O resultado foi unha redución do tamaño da farinxe e do número de [[branquia|fendeduras branquiais]]. Excepto nos [[agnatoágnato]]s, que son os vertebrados máis primitivos, os dous primeiros [[arco branquial|arcos branquiais]] do resto dedos Vertebradosvertebrados evolucionaron ata transformarse nas mandíbulas, que se especializaron na "captura" do alimento.
 
=== Sistema excretor ===
O [[excreción|sistema excretor]] dos Vertebradosvertebrados está formado polo aparato renal e as [[Glándula sudorípara|glándulas sudoríparas]]. Está moi perfeccionado en comparación cósco [[Cordados]]dos cordados inferiores. Mediante estruturas especializadas se consigueconsíguese filtrar os líquidos internos aoá marxe do medio externo, á vez que mantén en equilibrio o nivel de todos eles dentro deldo corpo.
 
=== Sistema endocrinoendócrino ===
O [[sistema endócrino]] dos Vertebradosvertebrados está moi perfeccionado; mediante as [[hormona]]s rexe múltiples funcións do organismo. Está controlado polo [[hipotálamo]] e a [[hipófise]], que, mediante a elaboración de mensaxes bioquímicosbioquímicas, exercen a súa acción sobre as gónadas, páncreas, glándulas suprarrenais, etc.
 
=== Reprodución ===
A '''reprodución''' dos Vertebradosvertebrados es sexual salvo excepcións (exemplo de algúns peixes con casos de [[hermafroditismo]]), habitualmente mediante sexos separados, con fecundación interna o externa, e tanto vivíparos como ovíparos. Os mamíferos presentan a maior complexidade, nos cales o embrión se desenvolve no interior da nai recibindo o alimento a través da [[placenta]]. Despois de nacidas as crías a administración do alimento efectúase mediante o leite segregada polas glándulas mamarias.
 
== HábitatHistoria evolutiva ==
 
Os vertebrados teñen logrado colonizar e adaptarse a diferentes ambientes, incluídos os máis difíciles e inhóspitos. Aínda que proceden inicialmente da [[Auga doce]], conseguiron evolucionar no mar e pasar posteriormente ao medio terrestre, o cal dominan na actualidade.
Os vertebrados orixináronse durante a [[explosión cámbrica]], a principios deo[[paleozoico]], xunto con outros moitos grupos de animais. O vertebrado máis antigo que se coñece é ''[[Myllokunmingia]]'', cunha antigüidade de 525 millóns de anos.<ref> {{cita publicación|título=Lower Cambrian vertebrates from south China | autor=Shu ''et al''. |data= 1999 |publicación=Nature| volumen=40|páxinas=42–46|doi= 10.1038/46965}}</ref> Semellábase aos mixíns actuais, carecendo de [[mandíbula]]s ([[ágnato]]) e tanto o seu [[cranio]] como o seu [[esqueleto]] eran [[cartilaxe|cartilaxinosos]]. Outro vertebrado ancestral é ''[[Haikouichthys ercaicunensis]]''. Ambos os dous proceden de [[Chengjiang]] ([[China]]).
 
Os primeiros peixes con mandíbulas ([[gnatóstomos]]) apareceron no [[ordovícico]], facéndose abundantes durante o [[devónico]] (que, por iso, se denomina áS veces como a "idade dos peixees"); durante este periodo desapareceron moitos dos ágnatos ancestrais e apareceron os [[laberintodontos]], formas de transición entre peixes e [[anfibios]].
 
Os primeiros [[réptiles]] fixeron a súa aparición no seguinte período, o [[carbonífero]]. Os reptiles [[anápsidos]] e [[sinápsidos]] abundaron durante o [[pérmico]], no treito final do paleozoico, mentres que os [[diápsidos]] foron os vertebrados dominantes durante o [[mesozoico]]. Os [[dinosauro]]s orixinaron as [[aves]] no [[xurásico]].
 
A extinción dos dinosauros ao final do [[cretácico]] propiciou a expansión dos [[mamíferos]], que se orixinaran había xa moito tempo a partir de réptiles sinápsidos, pero que permaneceran nun segundo plano durante o [[mesozoico]].
 
== Clasificación ==
=== Clasificación linneana tradicional ===
Os vertebrados viñéronse clasificando durante décadas en dez clases viventes, agrupadas da seguinte maniera:<ref name= Hickman >Hickman, C. P., Ober, W. C. & Garrison, C. W., 2006. ''Principios integrales de zoología'', 13ª ed. Madrid: McGraw-Hill-Interamericana. ISBN 84-481-4528-3.</ref>
 
'''Subfilo ''[[Vertebrata]]'''''
* Superclase ''[[Agnatha]]'' (vertebrados sen [[mandíbula]]s)
** Clase ''[[Cephalaspidomorphi]]-[[Petromyzontiformes]] (lampreas)
** Clase ''[[Myxini]]'' (mixíns)
* Superclase ''[[Gnathostomata]]'' (vertebrados con mandíbulas)
** Clase ''[[Placodermi]]'' (†)
** Clase ''[[Chondrichthyes]]'' ([[tiburóns]], [[raias]] e outros peixes cartilaxinosos)
** Clase ''[[Acanthodii]]'' (†)
** Clase ''[[Osteichthyes]]'' ([[peixes]] óseos)
* Superclase ''[[Tetrapoda]]'' (con catro extremidades)
** Clase ''[[Amphibia]]'' (anfibios)
** Clase ''[[Reptilia]]'' (réptiles)
** Clase ''[[Aves]]'' (aves)
** Clase ''[[Mammalia]]'' (mamíferos)
 
=== Taxonomía ===
ClasificationClasificación baseada en Janvier (1981, 1997), Shu ''et al''. (2003), e Benton ([http://palaeo.gly.bris.ac.uk/benton/vertclass.html#fishes Palaeo. ''Fishes'']).
 
* '''Subfilo ''Vertebrata'''''
** '''Infrafilo (ou superclase) ''[[Agnatha]]'''''
** (grupo sen rango) [[Hyperoartia]] ([[lamprea]]s)
*** Clase †''[[Conodonta]]''
*** Clase ''[[PteraspidomorphiHyperoartia]]''
**** Orde ''[[ThelodontiPetromyzontiformes]]'' ([[lamprea]]s)
*** Clase ''[[Myxinoidea]]'' ([[mixíns]])
** Orde †[[Anaspida]]
*** OrdeClase''[[GaleaspidaAnaspida]]''
*** OrdeClase''[[PituriaspidaPteraspidomorphi]]''
**** Orde †''[[OsteostraciThelodonti]]''
**** Orde †'''Infrafilo [[GnathostomataAnaspida]]'''
:::**** ClaseOrde''[[PlacodermiGaleaspida]] ''
**** Orde †''[[Pituriaspida]]''
:::* Clase [[Chondrichthyes]] (peixes cartilaxisos)
:::**** ClaseOrde †[[AcanthodiiOsteostraci]]
** '''Infrafilo ''[[Gnathostomata]]'''''
::* Superclase [[Osteichthyes]] (peixes óseos)
:::* Clase †''[[ActinopterygiiPlacodermi]]''
:::* Clase ''[[SarcopterygiiChondrichthyes]]'' (peixes cartilaxisos)
::::* SubclaseClase †''[[CoelacanthimorphaAcanthodii]]''
:* Superclase ''[[Osteichthyes]]'' (peixes óseos)
::::* Subclase [[Dipnoi]]
::::* SubclaseClase ''[[TetrapodomorphaActinopterygii]]''
::* SuperclaseClase ''[[TetrapodaSarcopterygii]]''
::::* ClaseSubclase ''[[amphibian|AnfibosCoelacanthimorpha]]''
:::* SeriesSubclase ''[[AmniotaDipnoi]]''
:::* Subclase ''[[Tetrapodomorpha]]''
::::* Clase [[Sauropsida]] (réptiles e paxaros)
:* Superclase ''[[Tetrapoda]]''
:::::* Clase [[Aves]] (paxaros)
::::* Clase ''[[SynapsidaAmphibia]]''
:::::* Clase ''[[MammaliaReptilia]]'' (mamíferos''Sauropsida'')
:::* Subclase †''[[Dyapsida]]''
:::* Subclase ''[[Anapsida]]'' (réptiles extintos e [[tartarugas]])
::* Clase ''[[Aves]]''
::* Clase †''[[Synapsida]]'' (réptiles mamiferoides)
::* Clase ''[[Mammalia]]''
 
=== Filoxenia (Clasificación cladística) ===
Os primeiros rexistros fósiles son do [[Ordovícico]], aínda que se estima que puideron existir xa no [[Cámbrico]].
 
Importantes estudos baseados en métodos [[cladística|cladísticos]], sobre todo a partir da década de 1980, produciron unha revolución na clasificación dos vertebrados. O debate segue aberto e a clasificación que segue non debe considerarse definitiva; segundo Hickman<ref name=Hickman/>, as relacións filoxenéticas entre os grupos actuais son:
* '''Vertebrados pisciformes''': ágnatos (peixes sen mandíbulas) + gnatóstomos (peixes con mandíbulas)'''.
*: '''Ágnatos''': ciclóstomos (mixinos e lampreas) + ostracodermos (grupo extinto).
*: '''Gnatóstomos''': placodermos (extintos) + condrictios (peixes cartilaxinosos) + osteíctios (peixes óseos).
 
{{Clade | style=font-size:100%;line-height:100%
No [[Devónico]], os sarcopterixios (peixes pulmonados), abriron as portas á aparición dos primeiros [[tetrápodo]]s. Os lisanfibios se diversificaron durante o [[Carbonífero]] e deron lugar aos antepasados dos [[anfibio]]s modernos, especialmente o grupo dos crosopterixios, que tiñan a capacidade de respirar [[aire]] [[atmosfera terrestre|atmosférico]]. A meirande parte extinguiuse aao final da era [[Paleozoico|paleozoica]].
| label1=''[[Chordata]]''
| 1={{Clade
| 1=''[[Urochordata]]''
| label2=____
| 2={{Clade
| 1=''[[Cephalochordata]]''
| label2='''''Vertebrata'''''
| 2={{Clade
| 1={{Clade
| 1=''[[Myxini]]''
| label2=______
| 2={{Clade
| 1=''[[Cephalaspidomorphi]]''
| label2=''[[Gnathostomata]]''
| 2={{Clade
| 1=''[[Chondrichthyes]]''
| label2=''[[Teleostomi]]''
| 2={{clade
|1=''[[Actinopterygii]]'' (peixes óseos con aletas con raios)
| label2=__________
|2={{Clade
|1=''[[Sarcopterygii]]'' (peixes óseos con aletas lobuladas)
| label2=''[[Tetrapoda]]''
|2={{Clade
|1=''[[Amphibia]]''
| label2=''[[Amniota]]''
| 2={{Clade
| label1=''[[Synapsida]]''
|label2=''[[Sauropsida]]''
| 1=''[[Mammalia]]''
| 2={{Clade
| label1=''[[Anapsida]]''
| 1=''[[Testudines]]'' (tartarugas)
| 2={{Clade
| label1=''[[Diapsida]]''
| 1={{Clade
 
| label2=''[[Archosauria]]''
O desenvolvemento dos amniotas (antepasados dos [[réptil]]es) xurdiu, a comezos do carbonífero, a partir duns tetrápodos parecidos aos anfibios. Dividíronse en tres grupos: [[anapsida|anápsidos]] (dos que derivan os quelonios); [[Synapsida|sinápsidos]] (de onde derivan os [[mamífero]]s); e [[Diapsida|diápsidos]] (orixe dos réptiles e [[aves]], incluíndo os [[dinosauro]]s).
| 1=''[[Lepidosauria]]'' (lagartos, serpentes)
| 2={{Clade
| 1=''[[Crocodilia]]'' (crocodrilos)
| 2=''[[Aves]]''}}}}
 
}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}
 
Nótese que diversos [[taxon]]s da clasificación linneana tradicional son [[parafilético]]s: ''[[Agnatha]]'' (''Myxini'' + ''Cephalaspidomorphi''), ''[[Osteichthyes]]'' (''Actinopterygii'' + ''Sarcopterygii''), ''[[Reptilia]]'' (''Testudines'' + ''Lepidosauria'' + ''Crocodilia''), e que as aves son un [[clado]] máis dentro dos "réptiles"; de termos en conta as formas [[fósil]]es, grupos como os anfibios aparecen tamén como parafiléticos. Os "réptiles", en sentido cladista, inclúen as aves e non inclúen, en cambio, aos "réptiles" que conduciron aos mamíferos ([[sinápsidos]]).
 
== Notas ==
{{listaref}}
 
== Véxase tamén ==
{{commons}}
{{wikispecies}}
 
=== Bibliografía ===
Liña 118 ⟶ 196:
 
=== Ligazóns externas ===
 
==== En inglés ====
* [http://tolweb.org/Vertebrata/14829 Tree of Life. ''Amniotas''] {{en}} Consultada o 13/11/2012.
* [http://www.nature.com/nature/journal/v439/n7079/abs/nature04336.html Tunicates and not cephalochordates are the closest living relatives of vertebrates]
* [http://reference.allrefer.com/encyclopedia/categories/vertz.html Vertebrate Zoology] {{en}} Consultada o 13/11/2012.
* [http://www.rmki.kfki.hu/~lukacs/AMPHIOX.htm Vertebrate: individual or colony?] {{en}} Consultada o 13/11/2012.
 
[[Categoría:Vertebrados| ]]
[[Categoría:Animais]]
 
[[af:Vertebrata]]