Gramíneas: Diferenzas entre revisións

=== Follas ===

Posúen [[folla]]s de disposición alterna, dísticas, compostas tipicamente de [[vaina foliar|vaina]], lígula e [[Limbo foliar|limbo]]. A vaina rodea ao talo, as súas marxes superpóñense mais non se fusionan entre si (só ocasionalmente poden ser atopadas formando un tubo). A [[lígula]] é un pequeno apéndice membranoso, ou raramente un grupo de pelos, situado na zona de unión do limbo coa vaina, na parte adaxial. O [[limbo foliar|limbo]] (ou lámina) é simple, xeralmente lineal, con nervación paralela. Pode ser aplanado ou ás veces enrolado nun tubo, pode ser continuo coa vaina ou posuír [[pecíolo]]. Ademais desta descrición, é necesario abordar a variabilidade que se pode achar para cada un destes órganos:

* Profilo: é a primeira folla de cada innovación, xeralmente está reducida a unha vaina membranosa, sen lígula nin lámina, que protexe á innovación.

* [[Vaina]]: a vaina nace nun nó e envolve á cana, podendo ser máis curta ou máis larga que o entrenó. Frecuentemente a vaina fica fendida até a súa base, aínda que os seus bordos superpóñense enrolándose ao redor da cana, pero en moitas especies está parcial ou totalmente ligada polos seus bordos (exemplo, en ''[[Bromus]]'') e mesmo a lígula pode formar un anel continuo ao redor da cana, como ocorre en ''[[Melica]]'' e nalgunhas especies de ''[[Poa]]''. As nervaduras da vaina son numerosas e uniformes, aínda que en especies con canas comprimidas as vainas poden presentar unha carena conspicua.

 

=== Espiguilla ===

A [[inflorescencia]] elemental das gramíneas é unha pequena [[espiga]] formada por unha ou máis [[flor]]es sentadas sobre un [[raque]] articulado, e protexido por [[bráctea]]s estériles chamadas [[gluma]]s. Este tipo de inflorescencia recibe o nome de [[espiga|espiguilla]]. As flores poden ser [[hermafrodita]]s ou [[unisexuais]] e presentan un [[perianto]] rudimentario de 2 ó 3 pezas, as lodículas ou glumélulas. Estas lodículas son os órganos que, determinan a apertura do [[antecio]] ou casa floral durante a floración, permitindo que se expoñan os [[estigma (Botánica)|estigmas]] e os [[estame]]s. Os antecios están formados pola ''lemma'', adherida á raquilla, e a ''pálea'' inserida sobre o eixo floral que nace sobre a raquilla e soporta aos órganos florais propiamente devanditos. A lemma (ou glumela inferior) ten forma de quilla, e abraza á pálea cos seus bordos. A aresta nace na extremidade da lemma ou no seu dorso. A pálea ou glumela superior é lanceolada, binervada e é como unha tapa que pecha á flor. As glumas están inseridas sobre a raquilla, unha máis abaixo que a outra.

Todos estes elementos son moi variables polo que é conveniente analizalos por separado.

* [[Antecio]]s. Os antecios (''casa floral'', en [[lingua grega|grego]]) poden ser desde un até varios. Están formados por dúas brácteas, as glumelas, que pechan á flor. Nalgúns xéneros os antecios despréndense cun fragmento da raquilla, frecuentemente cuberto de pelos que forma o ''antopodio'' ou ''callus'' ''([[Aristida]], [[Stipa]])''. Noutros xéneros con glumas caducas co antecio, hai un callus formado polo ápice do pedicelo (exemplo, en ''[[Heteropogon]]''). A glumela inferior está xeralmente máis desenvolvida e denomínase ''lemma''; é a bráctea onde se desenvolve a flor; a lemma é ovada ou lanceolada; comprimida lateral ou dorsalmente, cunha ou varias nervaduras, aguda ou obtusa, mútica ou cunha ou máis arestas apicais ou dorsais. A glumela superior ou ''pálea'' é o profilo situado entre a flor e a raquilla; xeralmente é menor que a lemma e está máis ou menos cuberta polos bordos desta; adoita ser de consistencia membranosa, e posúe polo común dúas nervaduras prominentes formando dúas carenas. A pálea pode estar atrofiada ou, mesmo, faltar.

* [[Flor]]. A flor é espida (carece de cáliz e corola), mais está acompañada xeralmente por dúas (raramente tres) pequenas pezas escamosas traslúcidas, chamadas ''lodículas'', que constitúen un resto de [[perianto]]. A flor pode ser [[hermafrodita]] ou [[unisexual]]. En moitos xéneros os antecios levan flores hermafroditas, salvo os superiores que son masculinas. En cambio, en moitas Paníceas, hai un antecio inferior masculino e un superior hermafrodita. Outras veces hai espiguillas masculinas e espiguillas femininas na mesma planta (o caso de ''[[Zea mays]],'' especie [[diclina (botánica)|diclino monoica]]) ou en plantas distintas (exemplo, no subxénero ''Dioicopoa'' de ''[[Poa]]'', constituído por especies [[diclina (botánica)|diclino dioicas]]). As lodículas semellan ser restos dun perianto trímero e aínda existen 3 lodículas nalgúns xéneros de Bambúseas e nalgunhas especies de ''[[Stipa]].'' A turxencia das lodículas determina a apertura do antecio permitindo a saída ao exterior dos estames e estigmas (momento que se chama floración). A morfoloxía das lodículas ten importancia sistemática. Así mesmo, as flores adoitan posuír algún destes dous tipos de compresión, importantes taxonómicamente: ou están comprimidas lateralmente (de forma que a lemma e a pálea obsérvense a ambos os dous lados da cara comprimida), ou están comprimidas ventralmente (de xeito que cada cara comprimida posúa á lemma ou á pálea).

** [[Xineceo]]. O xineceo está formado por un [[ovario (Botánica)|ovario]] globoso, piriforme ou fusiforme, xeralmente [[carpelo|bicarpelar]], unilocular, con dous [[estilo]]s curtos e [[estigma (Botánica)|estigmas]] plumosos. Nalgunhas Bambúseas o ovario é tricarpelar e leva 3 estilos. Cando hai 3 carpelos, a peza adaxial é fértil (Kircher 1986). En ''[[Euchlaena]]'' e ''[[Zea]]'' existe un só [[estilo]] acrescente. Dentro do [[ovario (Botánica)|ovario]], [[xineceo|súpero]], hai un só [[óvulo (botánica)|óvulo]] anfítropo ou semi-anátropo, subapical ou case basal, de [[placentación]] parietal. Algúns pastos teñen óvulos péndulos, [[óvulo (botánica)|átropos]]. A parede do megasporanxio pode ser delgada ou grosa. En moitas especies de gramíneas existen flores [[cleistogamia|cleistógamas]] en inflorescencias reducidas situadas nas axilas das follas inferiores.<ref name="Parodi">Parodi, L.R. 1987. Gramíneas. En: ''Enciclopedia Argentina de Agricultura y Jardinería.'' Tomo I. Descripción de plantas cultivadas. Editorial ACME S.A.C.I., Buenos Aires, PP: 108-182</ref><ref name="Cabrera">Cabrera, A. L., Cámara Hernández, J., Caro, J.; Covas, G.; Fabris, H., Hunziker, J., Nicora, E., Rugolo, Z., Sánchez, E., Torres, M. (1970), «Gramineae, parte general.» Flora de la Provincia de Buenos Aires: Gramíneas., Colección Científica del INTA. Tomo IV, parte II., 1-18. </ref>

 

=== Froito ===

O froito ou ''gran'' das gramíneas é unha [[cariópside|cariopse]], [[froito]] seco, cunha [[semente]] cuxa testa está ligada co [[pericarpio]] formando unha envoltura moi delgada. Esta envoltura encerra ao [[embrión]] e ao [[endospermo]]. Este froito é basicamente unha variante do [[aquenio]], aínda que se pode atopar unha variedade de froitos na familia (ver por exemplo Werker 1997).Nalgúns xéneros como ''[[Zizianopsis]]'' ou ''[[Eleusine]],'' o pericarpio non está soldado coa semente, de modo que o froito é un [[aquenio]] (ou un [[utrículo]] segundo outros autores). Nalgunhas Bambúseas o froito é unha [[núcula|noz]] ou unha [[baga]], mentres no xénero ''[[Sporobolus]]'' o pericarpio deixa saír á semente cando se embebe en auga. Moitos xéneros, como ''[[Aristida]], [[Stipa]], [[Piptochaetium]],'' ''[[Oryza]]'' e case todas as Paníceas posúen cariopses que se desprenden da planta envolvidos pola lemma e pola pálea. Nas Andropogóneas son as glumas as que persisten pechando á cariopse. En ''[[Pennisetum]]'' e ''[[Cenchrus]]'' despréndese toda a espiguilla rodeada dun invólucro de porcas ou de espiñas. A forma da cariopse varía moito segundo os xéneros, podendo ser case circular como en ''[[Briza]],'' oblonga como en ''[[Hordeum]],'' lanceolada como en ''[[Poa]]'' até case lineal, como en ''[[Vulpia]].''

Na parte inferior da cariopse vista dorsalmente, vese o embrión máis ou menos elíptico cuberto polo pericarpio transparente. Do outro lado, correspondente ao asuco ou sutura carpelar, distínguese, tamén por transparencia, a ''mácula fiar'' ou ''fío'' (ou zona de unión da semente co carpelo), que pode ser punctiforme, como en ''[[Poa]]'' e nas Paníceas, ovada, como en'' Briza subaristata'', ou lineal, como en ''[[Hordeum]], [[Vulpia]]'' ou ''[[Festuca]].''