|
#REDIRECT [[Ficheiro:JuanDeMariana.jpg|thumb|200px|Juan de Mariana S. I.]]
'''Juan de Mariana''', coñecido como o '''Padre Mariana''', nado en [[Talavera de la Reina]] en [[1536]] e finado en [[Provincia de Toledo|Toledo]] o [[16 de febreiro]] de [[1624]], foi un [[xesuíta]], [[teólogo]] e [[historiador]] [[España|español]]. Xunto con [[Baltasar Gracián]] constitúe un exemplo representativo dos escritores da [[Compañía de Xesús]] no [[Século de Ouro]].
== Traxectoria ==
Fillo natural do [[deán]] da colexiata de Talavera, Xoán Martín, e de Bernardina Rodríguez, foi bautizado por iso na Pueblanueva o 2 de abril de 1536. Ao longo da súa vida houbo de soportar moitas afrentas a causa da súa humilde extracción.
Estudou [[Arte]]s e [[Teoloxía]] en [[Alcalá de Henares]], nunha atmosfera saturada de [[Humanismo]]. Alí tivo como mestre de noviciado a San [[Francisco de Borja]]. Profesou na [[Compañía de Xesús]] en 1554 en Simancas.
Acabou a súa formación sacerdotal no colexio xesuíta de [[Roma]] onde, a partir de 1561, foi un dos seus profesores, contando entre os seus alumnos ao futuro cardeal [[Roberto Belarmino|Belarmino]], que sería protector de [[Francisco Suárez]]. Logo foi enviado como profesor a [[Palermo]], en [[Sicilia]], e despois a [[París]], onde recibiu o grao de douctor e permaneceu cinco anos ensinando teoloxía sobre todo na Saint Barthélemy. Máis tarde estivo un tempo en [[Flandres]].
[[Ficheiro:juandemariana.jpg|thumb|250px|Monumento a Xoán de Mariana, na praza homónima en Talavera de la Reina.]]
Tras caer enfermo a regresou a [[Toledo]] en [[1574]] onde, semirretirado, consagrouse á redacción dos seus libros. En 1578 recibiu a encarga de informar sobre a presunta heterodoxia da ''[[Biblia|Biblia políglota]]'', cuxa edición dirixía en [[Antuerpen]] [[Benito Arias Montano]], en particular na versión siríaca do [[Novo Testamento]]; o seu informe, que lle levou dous anos de estudo, foi favorábel. Isto valeulle tal reputación que, desde entón, se lle encomendaron outros traballos parecidos e igual de delicados, como a supervisión do ''Manual para a administración dos sacramentos'', a reelaboración das ''Actas'' dos Concilios diocesanos de Toledo de 1582 e a redacción do ''Índice expurgatorio'' de 1584.
Mentres realizaba estas encargas e unha edición das ''Obras'' do polígrafo visigodo [[Isidoro de Sevilla]], púxose a redactar unha monumental ''Historia de España'' en trinta libros, que comezou a aparecer en Toledo en 1592 co título de ''Historiae de rebus Hispaniae Libri XXX'', cuxa edición ampliada se editou en [[Maguncia]] en 1605. No entanto imprimiuse en Toledo a súa propia tradución ao castelán co título ''Historia general de España'' (1601). A obra abarca até a morte de [[Fernando o Católico]] porque, segundo as súas palabras, {{cita|''"no me atreví a pasar más adelante y relatar las cosas más modernas, por no lastimar a algunos si decía la verdad, ni faltar al deber si la disimulaba"''.}}
A morte sorprendeuno cando traballaba nuns ''Escolios ao Antigo e Novo Testamento'', obra de exéxesis bíblica que se fundaba no texto da ''[[Vulgata]]''.
== Obra ==
[[Ficheiro:Juan de Mariana.JPG|thumb|O padre Xoán de Mariana.]]
A independencia de xuízo dos seus escritos e o seu hipercriticismo ocasionáronlle graves disgustos co poderes civil e eclesiástico, aínda que só foi molestado en dúas ocasions.
En primeiro lugar foi pola súa ''De rege et regis institutione'' (Toledo, 1599), solemnemente queimado en [[1610]], por subversivo, polo parlamento de París tras o asasinato de [[Henrique IV de Francia]] e que escribiu a petición do preceptor de [[Filipe III de España]], García Loaysa y Girón; segundo os seus acusadores, esta obra daba lexitimidade ao [[tiranicidio]], porque a súa doutrina foi relacionada co anterior asasinato de [[Henrique III de Francia]] por [[Jacques Clément|frei Xacobe Clemente]] en 1589, aínda que Ravaillac, o asasino do rei francés Henrique IV declarou que non coñecía o libro.
Este tratado, escrito co fin de contravir o [[naturalismo político]] de [[Maquiavelo]], como fixera catro anos antes [[Pedro de Rivadeneyra]] no seu ''Princeps christianus adversus Nicholaus Machiavelum'' (1595), expón en primeiro lugar como ten que ser unha [[monarquía]], e os deberes do rei, que ten que subordinarse como calquera vasalo á lei moral e ao Estado, e despois expón a educación do príncipe cristián seguendo de cerca as teorías de [[Erasmo de Rotterdam]] no su ''Enchiridion''. Propón como máximo valor dun monarca a [[Virtudes cardinais|virtude cardinal]] da prudencia, no seu sentido [[Aristóteles|aristotélico]] e sobre todo debe impedir que os impostos asfixien ás [[produción (economía)|clases produtoras]] do país. Inspirándose en San [[Tomé de Aquino]] xustifica como este a revolución e a execución dun rei polo pobo se é un [[tirano]].
A segunda molestia que sufriu foi cando estivo encarcerado durante un ano e medio en [[Madrid]], en 1607, por orde do mesmo [[Filipe III de España|Filipe III]] e do seu [[valido]] o [[Francisco de Sandoval y Rojas|Duque de Lerma]] a causa do libro ''De monetae mutatione'', cuarto dos seus ''Tractatus septem'' (Colonia, 1609), que foi denunciado polas alusións aos ministros que modificaran o peso da moneda.
O contido deste libro es el siguiente:<br> I. ''De adventu Jacobi apostoli in Hispania'' (Da vinda do apóstolo Santiago a España).<br> II. ''Pro editione Vulgatae'' (Sobre a edición da Vulgata).<br> III. ''De spectaculis'' (Sobre os espectáculos).<br> IV. ''De monetae mutatione'' (Acerca da alteración da moeda).<br> V. ''De die mortis Christi'' (O día da morte de Cristo).<br> VI. ''De annis arabum'' (Sobre os anos dos árabes).<br> VII. ''De morte et inmortalitate'' (Da morte e a inmortalidade).
Como pode verse, fóra da historia, os seus intereses ían desde a cronoloxía á filoloxía, a economía ou a moral.
Menor importancia tiveron as friccións coa súa orde. Así, o seu ''Discurso de las cosas de la Compañía'' supúxolle a animadversión das xerarquías desta.
Home moi ocupado, fixo unha edición de san [[Isidoro de Sevilla]], e traballou ademis en obras de filoloxía oriental e como predicador, censor de exexeses, colaborador do ''[[Index Librorum Prohibitorum|Índice]]'' e consultor da [[Inquisición]].
A súa obra principal son as ''Historiae de rebus Hispaniae libri XX'' (Toleti, typis P. Roderici, 1592). Unha edición posterior máis avanzada do propio recompilador é ''De rebus Hispaniae libri XXX'', que se publicou en Maguncia en 1605. Durante este tempo o autor vertera a edición latina ao castelán, e esta apareceu completa en Toledo en 1601, contendo os trinta libros da edición latina. A obra esténdese desde a máis remota antigüidade até a época dos [[Reis Católicos]].
Xoán de Mariana foi un historiador obsesionado coa verdade e que apurou a crítica dos cronicóns anteriores até onde era posíbel no seu tempo. Aínda que escribe no latín moderno internacional da época, a raíz do seu pensamento é ''patriótica'', pois pretende expoñer a grandeza do seu país narrando conxuntamente os feitos de todos os reinos hispánicos, pero en torno á súa nación, [[Castela - Castilla|Castela]].
A obra estableceu o modelo de prosa historiográfica (''española'') para os séculos seguintes, subraiando vigorosamente todo o que pode cautivar e atraer a atención do lector; coida especialmente as descricións dos lugares onde acaecen os feitos e o patetismo nas arengas e epístolas, así como as consideracións sobre as veleidades da fortuna, tomando por modelos a [[Tito Livio]], [[Publio Cornelio Tácito|Tácito]] e [[Tucídides]]. En España foi unha obra moitas veces reimpresa e durante cerca de dous séculos foi a obra histórica máis lida na Península. No resto de Europa a obra foi lida sobre todo en [[Alemaña]] e bastante menos noutros países. Foi traducida ao inglés en 1699 por [[John Stevens]].
Ademais das obras mencionadas, da súa correspondencia e das súas notas á edición das obras de san [[Isidoro de Sevilla|Isidoro]] e dos seus informes como consultor do [[Santo Oficio]], consérvanse dez tomos de manuscritos. Nas súas ''Scholia in Vetus ac Novum Testamentum'' (Antuerpen e París, 1620) están as súas versificacións en dísticos latinos de varios libros sagrados: ''[[Proverbios]]'', ''[[Eclesiastés]]'' e ''[[Cantar dos cantares]]''.
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Cirot, Georges (1905): ''Etudes sur l'Historiographie Espagnole. Mariana historien.'' Bordeaux: G. Gonnonilhou.
* Braun, Harald E. (2007): ''Juan de Mariana and Early Modern Spanish Political Thought.'' Farnham, Surrey (UK): Ashgate Publishing . ISBN 978-0-7546-3962-6.
* Guy, Alain (1985): ''Historia de la Filosofía Española''. Barcelona: Anthropos. ISBN 84-85887-87-5.
* Zanotto, Paolo (2004): [http://www.univ.trieste.it/~etica/2003_2/zanotto.pdf ''Liberalismo e tradizione cattolica. Osservazioni critiche su Juan de Mariana (1535-1624)]'' Roma-Grand Rapids (USA)-Soveria Mannelli (CZ), Acton Institute-Rubbettino Editore (Quaderni dell'Istituto Acton, nº 16).
=== Outros artigos ===
* [[Instituto Juan de Mariana]]
=== Ligazóns externas ===
{{commonscat}}
* [http://books.google.es/books?as_brr=3&q=Mariana+%22Historia+general+de+Espa%C3%B1a%22&btnG=Buscar+libros Google Books: numerosos tomos completos da ''Historia General de España'' e as súas adicións e continuacións posteriores]
* [http://scholasticon.ish-lyon.cnrs.fr/Database/Scholastiques_fr.php?ID=869 Scholasticon. Entrada ''Juan de Mariana''] {{fr}} Consultada o 30/4/2012.
* [[s:es:Juan de Mariana (Retrato)|Retrato de {{PAGENAME}}]] cun epítome sobre a súa vida incluído no libro [[s:es:Retratos de Españoles ilustres|Retratos de Españoles ilustres]], publicado o ano 1791. {{es}}
* [http://www.juandemariana.org/pagina/5/juan/mariana/ Instituto "Juan de Mariana". Pequena biografía de Juan de Mariana]. {{es}} Consultada o 30/4/2012.
* [http://enciclopediacatolica.com/j/juanmariana.htm Artigo da Enciclopedia Católica sobre Juan de Mariana] {{es}} Consultada o 30/4/2012.
* [http://www.eumed.net/cursecon/economistas/mariana.htm Grandes economistas: Juan de Mariana] {{es}} Consultada o 30/4/2012.
* [http://www.hacer.org/pdf/Beltran00.pdf Instituto Acton Argentina. El padre Juan de Mariana, por Lucas Beltrán] (Estudo introdutorio ao ''Tratado y discurso de la moneda de vellón'' del P. Juan de Mariana. Instituto de Estudios Fiscales, Madrid, 1987. Publicado orixinalmente en ''La Ilustración Liberal'', nº 11, xuño 2002. {{es}} Consultada o 30/4/2012.
* [http://www.jesushuertadesoto.com/pdf_nuevosestudios/cap11.pdf Juan de Mariana y los escolásticos españoles], por Jesús Huerta de Soto. Versión española do artigo "Juan de Mariana and the Spanish Scholastics", publicado como capítulo I do libro ''Fifteen Great Austrian Economists'', Randall G. Holcombe (ed.), Ludwig von Mises Institute, Auburn, Alabama, 1999, pp. 1-11. {{es}} Consultada o 30/4/2012.
[[Categoría:Personalidades de España]]
[[Categoría:Índice]]
[[Categoría:Xesuítas]]
[[ca:Juan de Mariana]]
[[de:Juan de Mariana]]
[[en:Juan de Mariana]]
[[es:Juan de Mariana]]
[[fr:Juan de Mariana]]
[[he:חואן דה מריאנה]]
[[pt:Juan de Mariana]]
[[sv:Juan de Mariana]]
| 