Xeado: Diferenzas entre revisións

Na súa forma máis simple, o '''xeado'''<ref>'''xeado''' ''s.m.'' '''3'''. Doce elaborado con auga, crema, zume de froita ou outros ingredientes mesturados e conxelados. ''Un xeado de chocolate''. (Definición do [[RAG|Diccionario da Real Academia Galega]]).</ref> é unha [[sobremesa]] [[Conxelación dos alimentos|conxelada]] feitofeita de [[leite]], [[nata]] ou [[crema]]s, ingredientes combinados con [[aditivo]]s como saborizantes, estabilizantes, edulcorantes e [[azucre]].

En [[1913]] inventouse a primeira [[máquina]] continua para elaborar xeados. Basicamente consta, na súa parte exterior, dunha gran [[marmita]] de [[aceiro]] que se conxela mediante un potente equipo de frío; e na parte interior, duhandunha [[batedora]] con [[aspa]]s (conectada mediante un eixe a un motor eléctrico) que van raspando as paredes do cilindro e movendo a mestura continuamente até que esta alcance a consistencia dunha crema xeada.

Algúns dos sabores máis populares nos supermercados son [[vainilla]], [[chocolate]], [[amorodo]], [[limón]], e [[nata]]... sendo tamén común atopar nun mesmo xeado diferentes sabores.

* '''''Xeados artesanais''''': son xeados que se consiguenconseguen unicamente en tendas especializadas ou en restaurantes de primeira categoría.

: Elabóranse nos obradoiros de ditas empresas de forma artesanal; son xeados de alta calidade e moi persoalizadospersonalizados. Na súa elaboración empréganse unicamente produtos frescos e, ao contrario que no caso anterior, non se utilizan saborizantes, colorantes nin conservantes.

: Teñen moito menos aire incorporado e un aspecto moi cremoso. O seu prezo é considerabelmente maior que o do xeado industrial, debido á calidade e cantidade dos produtos empregados na súa elaborciónelaboración.

É moi difícil establecer a orixe do xeado, xa que o mesmo concepto do produto sufriu sucesivas modificacións en consoanciaconsonancia co avance tecnolóxico, a xeralizaciónxeneralización do seu consumo e as exixencias dos consumidores.

Os persas dominaran xa a técnica de almacenar xeo dentro de grandes ''refrixeradores'', arrefriados de forma natural, coñecidos como ''ya-chal''. Estes almacéns mantiñan o xeo recollido durante o inverno ou traído das montañas durante o verán. Traballaban usando altos ''receptores de vento'' que mantiñan o espazo de almacenaxe subterráneo a temperaturas frías. O xeo era despois mesturado con [[azafrán]], froitas e otrosoutros produtos de sabores variados.

Por outra parte cóntase que [[Alexandre o Grande]] (356 a.C.-323 a.C.) e o emperador romano [[Nerón]] (37-68 d.C.) arrefriaban o seus zumes de froita e os seus viños con xeo ou neve traídos das montañas polos seus esclavosescravos.

Os turcos chamaban ao xeado ''şerbet'', "sorbet", e os árabes "sharbāt". O nome de ''sorbete'' vén do verbo [[latín|latino]] ''sorbere'',<ref>[http://en.wiktionary.org/wiki/sorbeo#Latin sorbere]</ref> que deu lugar a o verbo [[lingua italiana|italiano]] moderno ''sorbire'', do que deriva ''sorbetto'', que pasou as linguas europeraseuropeas modernas. Pero o termo ''sherbet'' ou ''charbet'' deriva do [[lingua turca|turco]] ''şerbet'', "sorbet", derivada do [[lingua persa|persa]] ''sharbat'',que á súa vez procede do [[lingua árabe|árabe]] شربات ''sharbāt'', que significa "bebida" ou "zume."<ref>[http://www.epicurious.com/cooking/how_to/food_dictionary/entry?id=4541 sherbet Definition in the Food Dictionary at Epicurious.com]</ref>

Pero é precisamente na [[Gastronomía de Italia|Italia]] da [[Baixa Idade Media]] cando o xeado toma carácter de natureza en [[Europa]]. [[Marco Polo]], no [[século XIII]], ao regresar das súas viaxes a de [[Oriente]], trouxo varias receitas de sobremesas xeadas usadas en [[Asia]] durante centos de anos, receitas que se implantaron con certa popularidade nas cortes italianas.

O ano [[1686]], vinte anos despois da introdución do [[café]] na corte de [[Francia]], un [[Sicilia|siciliano]] de nome [[Francesco Procopio Dei Coltelli]] tivo a idea de abrir, cerca de [[Saint-Germain-des-Prés]], un establecemento, o [[Café Procope]], onde se probaría esteesta brebaxebeberaxe en sociedade. Este establecemento, no que tamén se fabricaban xeados, alcanzou gran fama, especialmente cando, tres anos máis tarde, a instalación da ''Comédie Française'' na mesma rúa atraeu á clientela do mundo do espectáculo.<ref>Autores como Voltaire ou Rousseau eran habituais contertulios no que foi o primeiro ''café literario''.

Diderot concibiu entre as súas paredes —segundo di a "lenda do Café"— a súa ''Encyclopédie'', e Benjamin Franklin, a Constitución dos Estados Unidos. O ''Club dos Cordeliers'', que aí se reuniareunía, con Danton e Marat como figuras principais, constituiuconstituíu tamén un foco revolucionario. O ''gorro frixio'' (propio dos libertos na Antigüidade) exhibiuse no Procope por primeira vez, e de aí partiu tamén a consigna para o ataque ás Tullerías. A mesa que usaba Voltaire serviu de altar votivo temporal das súas cinzas, e dos cadaleitos de Louis-Michel le Peletier de Saint-Fargeau e Jean-Paul Marat camiño ao Panteón de París.</ref>

at:-320 text: 320 a.C. — Alexandre o Grande manda enterrar na neve cántaros cheos de froitas e mel para despois consumirlasconsumilas como sobremesas xeadas.

at:1100 text: século XII — Os cociñeiros árabes dos califas de Bagdad incorporaron zumes de froitas á preparacionpreparación. A estas mesturas chamáronas "sharbets".

O xeado constitúe un dos triunfos da tecnoloxía de alimentos, e o [[aire]] é un dos seus principais ingredientes. Sen aire, o xeado sería unha ''forlepafolerpa de leite'', pero co aire convértese nun [[coloide|sistema coloidal]] de alta complexidade. Consiste nunha escuma semisólida de celas de aire rodeadas por graxa [[emulsión|emulsificada]] xunto cunha rede de diminutos cristais de xeo que están rodeados por un líquido acuoso en forma de [[sol]].

Isto é o que fai efectivamente a diferenza entre unha ''neve'' e un xeado, o aire, combinado cunha baixa temperatura —40 ºC— e graxa hidroxenada, trasfórmasetransfórmase dun líquido a un escumoso sólido e, agregándolle os saborizantes e estabilizadores, obtemos un delicioso xeado.