Revisión como estaba o 6 de decembro de 2011 ás 12:46 editar JAnDbot (conversa \| contribucións) 31.735 edicións m r2.5.2) (Bot: Engado: ku:Asyaya Navîn, ky:Орто Азия; elimino: tt:Урта Азия ← Edición máis vella		Revisión como estaba o 7 de decembro de 2011 ás 22:03 editar desfacer Xqbot (conversa \| contribucións) Bots 77.135 edicións m r2.7.2) (Bot: Modifico: fa:آسیای مرکزی; cambios estética Edición máis nova →
Liña 5: '''Asia Central''' é unha rexión no corazón do [[continente]] [[Asia\|asiatico]] desde o [[Mar Caspio]] no oeste, [[China]] no leste, [[Afganistán]] no sur, e [[Rusia]] no norte. Existen varias definicións da súa composición exacta, e ningunha definición é aceptada universalmente. A pesar desta incerteza na definición das fronteiras, ten algunhas características xerais importantes. Por unha banda, Asia Central historicamente estivo estreitamente ligada a seus pobos [[nómade]] e a [[Ruta da Seda]]. En consecuencia, actuou como unha encrucillada para o movemento de persoas, bens e ideas entre [[Europa]], [[Asia occidental]], [[Asia Meridional]] e [[Asia Oriental]]. Todas as definicións de Asia Central inclúen estas cinco repúblicas da antiga [[Unión Soviética]]: [[Kazajstán]] (poboación: 16´0 millóns), [[Kirguistán]] (5´5 millóns), [[Taxikistán]] (7´3 millóns), [[Turkmenistán]] (5´1 millóns), e [[Usbequistán]] (27´6 millóns), cunha poboación total de 61´5 millóns de 2009. Outras áreas que se inclúen a miúdo son [[Mongolia]], [[Afganistán]], no norte e o oeste de [[Paquistán]], [[provincia de Khorasan \| nordés de Irán]], [[Caxemira]], e, ás veces [[Xinjiang]] no [[oeste de China]] e o sur de [[Siberia]] en [[Rusia]]. Durante a época pre-islámica e principios da islámica, Asia Central era predominantemente [[pobos de Irán \| iraniano]], rexión que inclúe sogdianos sedentarios, corasmianos e semi-nómades [[escitas]] e [[alanos]]. A antiga poboación sedentaria xogou un papel importante na historia de Asia Central. Logo da expansión dos pobos turcos, Asia Central tamén se converteu na patria de moitos pobos turcos, como os uzbekos, kazakos, kirguises, e uigures. == Definicións == Liña 22: Pouco despoís da independencia, os líderes das catro ex [[Repúblicas Soviéticas de Asia Central]] reunironse en [[Tashkent]] e declararon que a definición de Asia Central debe incluír Kazajstán, así como as catro incluídas polos soviéticos . Desde entón, converteuse na definición máis común de Asia Central. A historia xeral de Asia Central da [[UNESCO]] , escrita xusto antes do colapso da URSS, define a rexión, baseandose no clima e os usos das fronteiras moito máis grande. Segundo el, Asia Central inclúe [[Mongolia]], [[Tíbet]], o nordés de [[Irán]] (provincias de [[Golestán]], [[Khorasán do Norte]] e [[Razavi Khorasan \| Razavi]]), Afganistán, provincias de [[Gilgit-Baltistan]] e [[Khyber Pakhtunkhwa]] de [[Paquistán]], [[Caxemira]] e [[Ladakh]] de [[India]], o sur da [[Taiga]] centro oriental de Rusia e as ex repúblicas soviéticas de Asia. Un método alternativo consiste en definir a rexión basandose na orixe étnica, e, en particular, as zonas poboadas por [[pobos turcos \| turcos]] do leste, os [[pobos iranios \|iranios]] do leste, ou pobos [[Mongolia\|mongoles]]. Estas áreas inclúen a [[Rexión Autónoma Uigur de Xinjiang]], as rexións turcas no sur de [[Siberia]], as cinco repúblicas, e o [[Turquestán afgán]]. Afganistán no seu conxunto, as zonas do norte de Paquistán e o [[Val de Caxemira]] tamén poden ser incluídos. Tamén se incluén [[tibetanos]] e [[Ladakh]]. Na medida, a maioría dos pobos mencionados son considerados os pobos "indíxenas" desta vasta rexión. Hai varios lugares que din ser o centro xeográfico de Asia, por exemplo [[Kyzyl]], a capital de [[Tuva]] en [[Rusia]], e o pobo de [[Ürümqi]] 320 km. ao norte da capital da rexión de [[Xinjiang]]. == Xeografía == [[Ficheiro:Location-Asia-UNsubregions.png \| thumb \| 225px \| [[Xeosquema das Nacións Unidas para Asia]]: {{legend\|#0000E0\|[[Asia do Norte]]}} Liña 42: Asia Central ten os extremos xeográficos seguintes: * O [[deserto]] máis setentrional do mundo ( [[duna \| dunas de area]]), en Buurug Deliin Els, [[Mongolia]], 50° 18'N. * O [[permafrost]] máis ó sur [[Hemisferio Norte \| no hemisferio norte]], en Erdenetsogt, [[Mongolia]], 46° 17'N. * A distancia máis curta do mundo distancia entre desertos calidos e [[permafrost]]: 770 km. * O [[Polo de inacessibilidade]] de Eurasia. Liña 49: A maioría das persoas gáñanse a vida mediante o pastoreo de gando. Ainda que tamén existen algúns centros de actividade industrial nas cidades da rexión. Os principais ríos da rexión son o [[Amu Darya]], o [[Syr Darya]] e o [[~~Río Hari\|~~río Hari]]. As grandes masas de auga inclúen o [[Mar de Aral]] e [[Lago Balkhash]], os cales forman parte da gran [[~~Conca endorreica\|~~conca endorreica]] do centro oeste de Asia que inclúe tamén a [[Mar Caspio]]. Ambas masas de auga reducíronse significativamente nas últimas décadas debido á desviación de auga dos ríos que os alimentan con fins de rega e industrial. A auga é un recurso extremadamente valioso nas zonas áridas de Asia central e pode dar lugar a controversias internacionais moi importantes. [[Categoría:Asia]] Liña 78: [[et:Kesk-Aasia]] [[eu:Erdialdeko Asia]] [[fa:آسیای ~~میانه~~مرکزی]] [[fi:Keski-Aasia]] [[fr:Asie centrale]]

Asia Central: Diferenzas entre revisións