|
O '''xurelo''' ou '''chicharro''' (tamén '''xixí''' ou '''chincho''' cando son xuvenís) é un [[peixe]] mariño, de nome científico ''Trachurus trachurus'' (Linné, 1758), pertencente á [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[Carangidae]].
==DifusiónDistribución xeográfica==
O xurelo vive no [[Océano Atlántico]], desde o [[Mar do Norte]] até [[África do Sur]], penetrando no [[Océano Índico|Índico]] até a altura de [[Maputo]]. Así mesmo ocupa todo o [[Mar Mediterráneo]].
==Hábitat==
HabitaPor estratificado por profundidadeprofundidades, os individuos máis novos ocupan zonas atéde ata uns 20 m de fondo, mentres que os adultos de maior idade móvense entre 225 e 300 m. Excepcionalmente poden achegarse até os 1.000 m de profundidade.
Reúnese en grandes bandos nas augas costeiras superficiais durante a época estival, e nos fondos da [[plataforma continental]] en inverno. Os individuso novos , agrúpanse baixo a [[umbrela]] de grandes [[medusa]]s (sobre todo da especie ''[[Rhizostoma pulmo]] ''), na que achan protección e sen perigo, pois son inmunes ao veleno dos [[nematocisto]]s, comportamento que se observa noutrsonoutros Carangidae. ▼É un peixe fusiforme e algo comprimido, que como adulto adoita alcanzar unha talla media de 20 a 30 cm aproximadamente. O tamaño máximo pode chegar até 70 cm e 2 kg de peso<ref>[http://www.fishbase.org/Summary/speciesSummary.php?id=1365 FishBase:Trachurus trachurus]</ref>. A cor do dorso é negro azulado ou verdoso, con flancos prateados e ventre brancuxo. Ten unha mancha negra na marxe superior do opérculo. As aletas son grises e vermellizas. ▼
Está cuberto de pequenas [[escama]]s lisas. Na liña lateral principal, de cor verdosa e irisacións vermellas, presenta unha serie de escudetes, nunha cantidade de entre 66 e 76. Os ollos son grosos e con meniña adiposa ben desenrolada. A boca é grosa e oblicua, con queixo inferior prominente, e dentes pequenos nunha soa fileira. O primeiro arco [[Branquia|branquial]] posúe de 15 a 18 branquiespiñas superiores e de 41 a 48 inferiores. Ten dúas aletas dorsais, a primeira formada por espiñas, a segunda cunha espiña e de resto raios. A aleta anal é relativamente curta, con tres espiñas, dúas delas pouco visíbeles, e o resto son raios. Os pectorais son falciformes e a aleta caudal en forcada. ▼▲É un peixe fusiforme e algo comprimido, que comocando adulto adoita alcanzar unha talla media de 20 a 30 cm aproximadamente. O tamaño máximo pode chegar até 70 cm e 2 kg de peso<ref>[http://www.fishbase.org/Summary/speciesSummary.php?id=1365 FishBase:Trachurus trachurus]</ref>. A cor do dorso é negro azulado ou verdoso, con flancos prateados e ventre brancuxo. Ten unha mancha negra na marxe superior do opérculo. As aletas son grises e vermellizas.
▲Está cuberto de pequenas [[escama]]s lisas. Na liña lateral principal, de cor verdosa e irisacións vermellas, presenta unha serie de escudetes, nunha cantidade de entre 66 e 76 . Os ollos son grosos e con meniña adiposa ben desenrolada. A boca é grosa e oblicua, con queixo inferior prominente, e dentes pequenos nunha soa fileira. O primeiro arco [[Branquia|branquial]] posúe de 15 a 18 branquiespiñas superiores e de 41 a 48 inferiores. Ten dúas aletas dorsais, a primeira formada por espiñas, a segunda cunha espiña e de resto raios. A aleta anal é relativamente curta, con tres espiñas, dúas delas pouco visíbelesvisíbeis, e o resto son raios. Os pectorais son falciformes e a aleta caudal en forcada.
▲Reúnese en grandes bandos nas augas costeiras superficiais durante a época estival, e nos fondos da [[plataforma continental]] en inverno. Os individuso novos, agrúpanse baixo a [[umbrela]] de grandes [[medusa]]s (sobre todo da especie [[Rhizostoma pulmo]]), na que achan protección e sen perigo, pois son inmunes ao veleno dos [[nematocisto]]s, comportamento que se observa noutrso Carangidae.
==Reprodución e fases de vida==
A época de [[reprodución]] pode variar segundo as zonas, que: é de xaneiro a febreiro nas latitudes altas e entre novembro e decembro na zona do Atlántico Centro-Leste. A femia pon até 140.000 ovos de cada<ref>[http://www.fishbase.org/Summary/speciesSummary.php?id=1365 FishBase:Trachurus trachurus]</ref>, pero a [[fecundidade]] absoluta varía segundo temperaturas;: a óptima para os xurelos é de 18º C a 21 º C, polo que pode efectuar postas que varían entre 22 e 345 millóns de ovas. As postas son peláxicas e as ovas miden entre 0,9 e 1,1 mm.<ref>Cfr. S.M. Overko e N.J. Mylnikov, ''Biologie e pêche du chinchard (Trachurus trachurus L.) de l'Atlentique Centre-Est'' [http://www.fao.org/DOCREP/003/N0952E/n0952e=j.htm],. haiHai discrepancia a respeitorespecto do tamaño, pospois FishBase dadá desde 0,5 mm.</ref>.
As crías ao cabo dun ano miden sobre 12 cm. O tamaño medio alcánzase con maior rapidez arredor dos trópicos, onde veñen a alcanzalo entreó cabo de 2 e 3 anos, entantoen tanto que no Grand Sol tardan entre 4 e 5 anos<ref>Overko e Mylnikov, Ibidem .</ref>.
==Alimentación==
==Nomes galegos==
''Xurelo'' e ''chicharro'' son os nomes habituais galegos desta especie. En termos de reparto xeográfico, pódese dicerdicir que o primeiro é máis propio da costa sur, das grandes rías, entanto chicharro é usual nas [[Rías Altas]] e costa de [[Provincia de Lugo|Lugo]]. PorPola contra a variante ''xurela'' para indicar o individuo de gran tamaño é propia da zona entre [[Muxía]] e a [[ría de Ortigueira]]; nas rías meridionais adoita denominarse ''moscón''. A designación de ''chincho'' para o xurelo pequeno é propia das Rías Baixas, mentres na Costa da Morte o sinónimo é ''xixí''. De resto poden usarse os diminutivos ''xureliño'' e ''chicharriño''<ref>Cfr. Ríos Panisse, M.C., ''Nomenclatura de la flora y fauna marítimas de Galicia''. Santiago. Universidad de Santiago de Compostela. 1977, páxs. 358-363.</ref>.
===Étimos===
''Chicharro'' presenta un étimo pouco claro. É posíbel que veña do [[lingua bretoa|bretón]] ''chinchard'' e desde aí polas variadas línguaslinguas do litoral atlántico e cantábrico (francés, gascón, vasco) pasou ao galego e outros idiomas. ''Chincho'' sería unha formación regresiva de chicharro. ''Xurelo'' é remisíbel ao latín vulgar *''sorellus'', diminutivo de ''saurus'', e ésteeste do grego ''saûros'' "lagarto e xurelo". Fronte aá anterior, esta variante é claramente mediterránea, como pode observarse no apartado seguinte<ref>Cfr. as apostilas de Antón Santamarina in Ríos Panisse, M.C., Ibidem.</ref>.
===Nomes noutras linguas===
* Serbo-croata: ''sarun''.
== Notas e referencias ==
<references />
== Ligazóns externas ==
* {{en}} FishBase: [http://www.fishbase.org/Summary/speciesSummary.php?id=1365 Trachurus trachurus L. (ficha FishBase] {{en}}
* {{fr}} [http://www.fao.org/DOCREP/003/N0952E/n0952e0j.htm Bioloxía e pesca do chicharro no sitio da FAO] {{fr}}
{{commons|Trachurus trachurus}}
| 