Vogais da lingua galega: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
reformulo completamente baseándome en Galilibros |
Ligazóns. Cursivas en exemplos. Algún fonema |
||
Liña 1:
As [[Vogal|vogais]] son
[[Image:Signos fonéticos 1.jpg|right|315px]]
==Sistema vocálico tónico do galego==
Onde mellor se distinguen as vogais dunha lingua é nas [[sílaba]]s tónicas, ou sexa, naquelas que levan [[acento]], porque estas sílabas, ao recibiren a maior forza de articulación son as que se pronuncian con máis claridade de matices. Cando falamos de sílabas tónicas referímonos ao
As sílabas tónicas son as que mellor nos permiten establecer o sistema vocálico galego. Nas ''sílabas átonas'', aquelas que non levan a forza e articulación da palabra, as vogais aparecen máis débiles e, polo tanto, menos matizadas. Compróbase pronunciando as palabras: cá''lido'', ''ce''rei''xa'', xen''te'', nas cales as sílabas átonas aparecen en cursiva.
Para o estudo dos sons vocálicos téñense en conta no caso da [[lingua galega]] os trazos de [[abertura]] e [[localización (fonética)|localización]]<sup>1</sup>:
*'''Abertura''': as vogais galegas poden clasificarse en catro graos principais: [[abertura|aberta]], [[semiaberto|semiaberta]], semipechada, pechada.
*'''Localización''': Tendo en conta a posición da lingua, danse tres '''localizacións''' básicas: anterior, central e posterior.
De todos estes trazos resulta o seguinte [[cadro vocálico]] :
[[image:Vocalismo_galego_tónico.jpg|500px|left]]
*/i/: vocal anterior pechada
Liña 42 ⟶ 23:
*/u/: vocal posterior pechada.
Este é o sistema de sete vogais que encontramos en posición tónica e que ten a súa orixe nun sistema [[Latín|latino]] de 10 elementos, modificado profundamente na lingua falada coa [[desfonoloxización]] da [[cantidade vocálica]]. Ó ser o galego herdeiro directo do sistema latino e estar cada unha das sete vocais condicionada pola [[etimoloxía]] cabería esperar que cada palabra tivese idéntico vocalismo en todo o territorio, mais isto non se cumpre en tódolos casos. No vocalismo tónico, dous casos rompen a regularidade: unha consoante nasal trabando sílaba e o fenómeno da metafonía, fenómenos, ámbolos dous, característicos da [[dialectoloxía]] galega.▼
▲Este é o sistema de sete vogais que encontramos en posición tónica e que ten a súa orixe nun sistema [[Latín|latino]] de 10 elementos, modificado profundamente na lingua falada coa [[desfonoloxización]] da [[cantidade vocálica]]. Ó ser o galego herdeiro directo do sistema latino e estar cada unha das sete vocais condicionada pola [[etimoloxía]] cabería esperar que cada palabra tivese idéntico vocalismo en todo o territorio, mais isto non se cumpre en tódolos casos. No vocalismo tónico, dous casos rompen a regularidade: unha consoante [[nasal]] trabando sílaba e o fenómeno da [[metafonía]], fenómenos, ámbolos dous, característicos da [[dialectoloxía]] galega.
===Outra terminoloxía===
*
:::o /u/: ''uso'', ''difuso'', ''hindú''
:::o /o/ ("o pechado"): ''mozo'', ''sodes''
:::o /
* [[palatal|Palatais]], ou sexa, pronunciadas contra a parte anterior da boca:
:::o /i/: ''uso'', ''difuso'', ''hindú''
:::o /e/ ("e pechado"): ''este'', ''pequeno''
:::o /
* [[central (fonoloxía)|Central]], é dicir, non marcada nin como anterior nin como posterior:
:::o /a/: ''casa'', ''cantar''
As vogais /o/ e /
===Consoante nasal trabando sílaba===
A vogal posterior que [[etimoloxía|etimoloxicamente]] debía ser semiaberta, péchase un grao diante de nasal implosiva: /’koNtO/, /’foNtE/, /’poNtE/, tamén /’donO/ (> *dɔmno > DOMINU). No galego asturiano, e en puntos illados do galego oriental poden encontrarse con vocal semiaberta, porque nesas falas todo
Na serie anterior (
===Metafonía===
A
<br/>
<table border="1" cellpadding="4" align="center">
Liña 76 ⟶ 59:
</table><br/>
Hai palabras que escapan por completo ó fenómeno da metafonía: ''folla'', ''cego''-''cega'', ''porco''-''porca''; tampouco chegou a actuar en toda a totalidade do dominio lingüístico galego. Os datos que se coñecen indican con claridade que este proceso tivo a súa orixe en puntos do [[galego occidental]] e que se foi difundindo cara ó ''galego central'', ó que afectou de maneira variable.
===As vogais tónicas en galego, [[portugués]] e [[español]]===
Liña 102 ⟶ 85:
| cu''es''ta
|}
==Sistema vocálico átono do galego==
Liña 108 ⟶ 90:
Na actualidade, vénse admitindo que en posición pretónica se manteñen as sete vogais presentes na posición tónica<sup>2</sup> (véxase imaxe do sistema vocálico do apartado anterior). En posición átona medial de palabra, redúcense a cinco (arquifonema E e O)<sup>3</sup>.
[[Image:Vocalismo_galego_átono.jpg|500px|center|Vocalismo átono medial de palabra]]
En posición final de palabra as vogais galegas redúcense a 3<sup>4</sup>:
[[Image:Vocalismo galego átono final.jpg|500px|center|Vocalismo átono final de palabra]]
Liña 121 ⟶ 100:
1. Hai dous trazos máis para definir as vogais, pero en galego non son pertinentes. Son a [[labialización]] e a [[nasalidade]]:
:A Labialización ou redondeamento é unha característica inherente das vogais posteriores, aínda que tamén poden acharse vogais anteriores labializadas (en certos contextos).
:En xeral na emisión das
2.Distínguense sete vogais a pesar de que esta oposición non rende moito: ''vɔtar'' oponse a ''botar'', ''osiño'' a ''ɔsiño'', etc.
| |||