Golpe de Estado: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m bot Engadido: fy:Steatsgreep |
m r2.5.2) (bot Engadido: lv:Valsts apvērsums; cambios estética |
||
Liña 2:
Un '''golpe de Estado''', do [[lingua francesa|francés]] ''coup d'État''{{Cómpre referencia}}, é a usurpación do [[poder]] vixente, violando e vulnerando a [[legalidade]] institucional nun [[Estado]] por parte dun grupo de persoas, xeralmente forzas armadas sublevadas ou sectores da [[sociedade]] non conformes co sistema de [[goberno]] ou co goberno mesmo.
== Características e metodoloxía ==
O golpe de Estado en moitas ocasións termina co establecemento dunha [[ditadura]], aínda que isto non sempre é así. O golpe de Estado por definición prodúcese contra calquera goberno, autoritario ou non, e pode buscar instaurar calquera outro diferente, normalmente tamén autoritario. Con todo, o sentido despetivo fai que se utilice na maior parte das ocasións a referirse a intentos de instauración de ditaduras.
Liña 9:
Algúns diferencian o golpe de Estado do [[pronunciamento]] militar baseándose en que este último procura cambiar o Goberno, pero sen levar a cabo unha usurpación nin derrocar o sistema vixente.
== Algúns golpes de Estado do século XX ==
Os golpes de Estado foron moi frecuentes durante os séculos [[século XIX|XIX]] e [[século XX|XX]] ao longo de todo o mundo.
Na sección seguinte relaciónanse algúns dos golpes máis importantes do século XX e [[século XXI|XXI]].
* [[1913]]: Golpe de Estado de [[Victoriano Horta]] en [[México]].
* [[1913]]: Golpe de Estado dos [[Mozos Turcos]] no [[Imperio Otomán]].
* [[1914]]: Golpe militar en [[Perú]]. [[Oscar R. Benavides]] derroca a [[Guillermo Billinghurst]].
* [[1919]]: Golpe de Estado en [[Perú]]. [[Augusto B. Leguía e Salcedo]] derroca a [[José Pardo e Barreda]].
* [[1923]]: Errado golpe de Estado de [[Adolf Hitler]] en [[Alemaña]].
* [[1923]]: Golpe de Estado de [[Miguel Primo de Rivera|Primo de Rivera]] en [[España]].
* [[1926]]: Golpe de Estado de [[Jozef Pilsudski]] en [[Polonia]].
* [[1930]]: Golpe de Estado en [[Arxentina]]. Derrocamento do goberno de [[Hipólito Yrigoyen]] (primeiro golpe de Estado exitoso no devandito país).
* [[1932]]: Errado golpe militar en [[España]], protagonizado polo xeneral [[José Sanjurjo|Sanjurjo]], denominado «''a sanjurjada''».
* [[1932]]: Golpe militar en [[Chile]]. Implantándose a [[República Socialista de Chile]].
* [[1933]]: Golpe de Estado de [[Gabriel Terra]] na [[República Oriental do Uruguai]].
* [[1935]]: Golpe de Estado en [[Grecia]].
* [[1936]]: Golpe militar en [[España]] en contra do [[Segunda República Española|Goberno republicano]], que deu inicio á [[Guerra Civil Española]]. O bando sublevado, conducido por [[Francisco Franco]], asumiu o control do país tras vencer no conflito en [[1939]].
* [[1943]]: Golpe militar en [[Arxentina]], encabezado por [[Arturo Rawson]]. Derrocamento do goberno de [[Ramón Castelo]].
* [[1944]]: [[Bulgaria]] co apoio do réxime soviético.
* [[1947]]: Golpe de Estado en [[Tailandia]].
* [[1948]]: Golpe militar en [[Perú]]. [[Manuel A. Odría]] derroca a [[José Luís Bustamante e Rivero]].
* [[1952]]: Golpe militar en [[Exipto]].
* [[1952]]: Golpe de Estado en [[Cuba]].
* [[1953]]: Golpe militar en [[Colombia]]. Asume o xeneral [[Gustavo Rojas Pinilla]] quen será derrocado en 1957.
* [[1954]]: Golpe militar en [[Paraguai]]. Asume o ditador [[Alfredo Stroessner]] quen se manterá no poder ata [[1989]].
* [[1955]]: Golpe de Estado en [[Arxentina]]. Derrocamento do goberno de [[Juan Domingo Perón]].
* [[1959]]: Golpe de Estado en [[Cuba]]. Derrocamento da ditadura de [[Fulgencio Batista]] por tropas guerrilleiras dirixidas por [[Fidel Castro]].
* [[1960]]: Golpe militar en [[Turquía]].
* [[1961]]: [[Golpe do 16 de maio]] en [[Corea do Sur]]. [[Park Chung Hee]] asume como presidente.
* [[1962]]: Golpe militar en [[Arxentina]]. Derrocamento do goberno de [[Arturo Frondizi]]
* [[1962]]: Golpe militar en [[Perú]]. [[Ricardo Pérez Godoy]] derroca a [[Manuel Prado Ugarteche]].
* [[1963]]: Golpe militar en [[Vietnam do Sur]]. Derrocamento do goberno de [[Ngo Dinh Diem]].
* [[1963]]: Golpe militar en [[Ecuador]].
* [[1963]]: Golpe militar en [[Siria]].
* [[1963]]: Golpe de Estado en [[Iraq]], seguido por un segundo golpe.
* [[1964]]: Golpe militar en [[Brasil]]. Derrocamento do goberno de [[Joao Goulart]]. Iníciase unha ditadura que durará ata [[1985]].
* [[1964]]: Golpe militar en [[Vietnam do Sur]]. Derrocamento do goberno de [[Duong Van Minh]].
* [[1965]]: Golpe militar na República Democrática do Congo ([[Zaire]]), liderada por [[Mobutu Sese Seko]]
* [[1966]]: Golpe militar en [[Ghana]].
* [[1966]]: Golpe militar en [[Arxentina]]. Derrocamento do goberno de [[Arturo Umberto Illia]].
* [[1967]]: Golpe militar en [[Grecia]].
* [[1968]]: Golpe de Estado en [[Iraq]]. Establece o control do [[Baaz|Partido Ba'ath]].
* [[1968]]: Golpe militar en [[Perú]]. [[Juan Velasco Alvarado]] derroca a [[Fernando Belaúnde Terry]].
* [[1968]]: Golpe militar en [[Panamá]]. O alto mando da Garda Nacional derroca a [[Arnulfo Arias]].
* [[1969]]: Golpe de Estado en [[Libia]]. [[Muamar Gadafi|Muammar Al-Gadafi]] derroca o [[monarquía|réxime monárquico]].
* [[1970]]: Golpe de Estado en [[Bolivia]], seguido rapidamente por un contragolpe dos izquierdistas.
* [[1971]]: Errado golpe de Estado en [[Marruecos]] (matanza de Sjirat )o [[10 de xullo]]. Golpe militar en [[Turquía]].
* [[1973]]: [[Golpe de Estado do 27 de xuño de 1973|Golpe de estado]] en [[Uruguai]]. [[Juan María Bordaberry]] disolve a Asemblea Xeral co apoio das Forzas Armadas. Iníciase unha ditadura que durará ata o [[1 de marzo]] de [[1985]].
* [[1973]]: [[Golpe de Estado do 11 de setembro de 1973|Golpe de estado]] en [[Chile]]. Derrocamento do goberno de [[Salvador Allende]] e inicio do [[Réxime Militar (Chile)|réxime militar]].
* [[1974]]: Golpe militar en [[Portugal]].
* [[1975]]: Golpe militar en [[Perú]]. [[Francisco Morais Bermúdez]] derroca a [[Juan Velasco Alvarado]].
* [[1976]]: Golpe militar en [[Ecuador]].
* [[1976]]: Golpe militar en [[Arxentina]]. Derrocamento do goberno de [[Isabel Perón|María Ronsel Martínez de Perón]].
* [[1979]]: Outubro, Golpe de estado en [[O Salvador]].
* [[1979]]: [[Golpe do 12 de decembro]] en [[Corea do Sur]]. [[Chun Doo-hwan]] asume a presidencia.
* [[1980]]: Golpe militar en [[Turquía]].
* [[1980]]: Golpe de Estado en [[Bolivia]].
* [[1981]]: Errado golpe de Estado en [[España]], maís coñecido polo, [[Golpe de estado de 23 de febreiro de 1981|
* [[1991]]: Errado golpe de Estado na [[Unión Soviética]], contra [[Mijaíl Gorbachov]].
* [[1992]]: Auto-golpe en [[Perú]]. [[Alberto Fujimori]] disolve o [[Congreso da República do Perú|Congreso da República]].
* [[1992]]: Errado golpe de Estado en [[Perú]], de [[Jaime Salinas Sedó]] en contra de [[Alberto Fujimori]].
* [[1992]]: Errado golpe de Estado en [[Venezuela]], de [[Hugo Chávez]] en contra de [[Carlos Andrés Pérez]].
* [[1997]]: Errado golpe de Estado en [[Zambia]].
* [[1999]]: Golpe militar en [[Pakistán]].
* [[2000]]: Golpe militar en [[Fiji]].
* [[2000]]: Errado golpe militar no [[Perú]], de [[Ollanta Humala]] en contra de [[Alberto Fujimori]].
== Golpes de Estado do século XXI ==
* [[2002]]: Errado Golpe de Estado en Venezuela de 2002 en [[Venezuela]] contra [[Hugo Chávez]].
* [[2002]]: Errado golpe de Estado en [[Costa de Marfil]].
* [[2002]]: Golpe militar en [[República Centroafricana]].
* [[2003]]: Golpe de Estado en [[Mauritania]].
* [[2003]]: Golpe militar en [[Santo Tomei e Príncipe]].
* [[2003]]: Golpe militar en [[Guinea-Bissau]].
* [[2004]]: Golpe militar en [[Haití]] contra [[Jean-Bertrand Aristide]].
* [[2005]]: Errado golpe de Estado en [[Perú]], de [[Antauro Humala]] en contra de [[Alejandro Toledo Manrique]].
* [[2005]]: Golpe de Estado en [[Mauritania]].
* [[2006]]: Errado golpe militar en [[Filipinas]], contra de [[Gloria Macapagal-Arroio]].
* [[2006]]: Golpe de estado en [[Tailandia]], levado a cabo polo [[Exército Tailandés]] contra o goberno do primeiro ministro.
* [[2006]]: Golpe de Estado en [[Fiji]].
* [[2009]]: Glope de Estado en [[Honduras]]
== Bibliografía ==
* [[Curzio Malaparte]], ''Technique du coup d'État'' 1ª edición en 1931. París, Éd. 10/18, 1964 {{fr}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Ditadura]]
* [[Corrupción]]
[[Categoría:Política]]
Liña 136:
[[la:Subitanea rerum conversio]]
[[lb:Putsch]]
[[lv:Valsts apvērsums]]
[[ml:പട്ടാള വിപ്ലവം]]
[[ms:Rampasan kuasa]]
| |||