Antigo Exipto: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Xqbot (conversa | contribucións)
m bot Modificado: nds:Oolt Ägypten
arranxiños
Liña 7:
Principalmente, Exipto sitúase dende o [[delta]] no norte seguindo o val do [[río Nilo]] ata a Primeira Catarata ([[Asuán]]), na Baixa [[Nubia]], aínda que as fronteiras variaron constantemente ao longo de trinta e tres séculos. [[Exipto]] é un oasis no medio dos [[deserto de Libia|desertos de Libia]] e [[deserto de Arabia|Arabia]]. As inundacións periódicas do Nilo fecundan as terras exipcias. Distínguense en Exipto tres rexións, de sur a norte:
 
* '''Alto Exipto''' ou Tebaida ([[Tebas, Exipto|Tebas]], [[Carnac]], [[Luxor]]...).
* '''Exipto Medio''' ou Heptanómida ([[Hermópolis]], [[Abidos]]...).
* '''Baixo Exipto''' ou o Delta ([[Menfis]], [[Heliópolis]], [[Sais]], [[Alexandría]], [[Cairo]]...).
 
== Historia ==
Liña 15:
''Artigo principal: [[Historia do Exipto Antigo]]''
 
O antigo pobo exipcio estaba formado por dúas etnias principalmente: os '''[[camita]]s''' (do Val do Nilo) e os '''[[semita]]s''' (procedentes da [[Palestina]]). Exipto dividíase administrativamente en 22 [[nomo]]s ou provincias no delta e outros 20 no resto do trascursotranscurso do río.
 
A unidade do reino é atribuída ao rei [[Menes]], que uniu o Alto e o Baixo Exipto e fundou a cidade de [[Menfis]]. Os periodosperíodos máis destacados son:
 
# [[Imperio Antigo]]: capital en [[Menfis]], dez primeiras dinastías.
# [[Imperio Medio]]: capital en [[Tebas, Exipto|Tebas]], dinastías da X á XVIII.
# [[Imperio Novo]]: ata a dinastía XXI.
# [[PeriodoPeríodo Saíta]]: con capital en [[Sai]], dinastías da XXI á XXVI.
 
Logo veñen a dominación [[persa]], a [[helénico|helénica]] de [[Alexandre Magno]] que instala aos [[Ptolomeos]] (considerados [[faraón]]s), e a conquista [[roma]]na. Déixase de falar de Antigo Exipto coa súa inclusión no [[Imperio Romano de Oriente]].
 
== Demografía ==
Os Antigos Exipcios foron o resultado dunha mestura das varias poboacións que se fixaron no Exipto ao longo dos tempos, oriundasoriúndas do nordeste africano, da [[África Negra]] e da área semítica.
 
[[Ficheiro:1867 Edward Poynter - Israel in Egypt.jpg|thumb|left|250px|RepresentacilónRepresentación do [[Hebreos|pobo hebreuhebreo]] no Antigo Exipto por [[Edward Poynter]] ([[1867]]).]]
 
A cuestión relativa á [[etnia]] dos antigos Exipcios é por veces xeradora de controversia, aínda que á luz dos últimos coñecementos da [[ciencia]] falar de razas humanas revélase un [[anacronismo]]. Até mediados do [[século XX]], por influencia dunha visión [[eurocentrismo|eurocéntrica]], considerabaseconsiderábase os antigos Exipcios practicamente como brancos; a partir dos [[anos 1950]] do [[século XX]] as teorías do "afro-centrismo", segundo as cales os Exipcios eran negros, afirmaronseafirmáronse nalgúns círculos.<ref>[http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/social/race.html The Question of Race in ancient Egypt], Dygital Egypt for Universities</ref> Importa tamén referir que as representacións artísticas son frecuentemente idealizacións que non permiten retirar conclusións neste dominio.
 
Os Exipcios tiñamtiñan consciencia da suasúa alteridade: nas representacións artísticas dos túmulos os habitantes do val do Nilo aparecen con roupas de [[liño]] branco, en canto que os seus vecinhosveciños libios e semitas con roupas de [[la]].
 
A lingua dos Exipcios (hoxe unha lingua morta) é un ramo da familia das [[linguas afro-asiáticas]] (camito-semíticas). Esta lingua é coñecida grazas á descobertadescuberta e descifracióndesciframento da [[Pedra de Roseta]], onde se encontra inscrito un decreto de [[Ptolomeo V de Exipto|PtolomeuPtolomeo V Epifanio]] (205-180 a.C.) en duas linguas (exipcio e grego) e en tres escritas (caracteres [[xeróglifoxeroglifo|xeroglíficos]], escrita [[Exipcio demótico|demótica]] e [[alfabeto grego]]). En [[1822]] o francés [[Jean-François Champollion]] [[DescifraciónDesciframento dos xeróglifosxeroglifos exípciosexipcios|descifrou]] a escrita xeroglífica e a demótica que se encontraban na pedra, permitindo así o acceso aos textos do Antigo Exipto e o comezo da [[Exiptoloxía]].
 
O número de habitantes do Antigo Exipto oscilou segundo as épocas. Durante o [[período pre-dinásticopredinástico]] (4500-3000 a.C.) a poboación rondaría os centenas de millares; durante o [[Imperio Antigo]] (século XVII a XII a.C.) situaríase nos dous millóns, atinxindo os catro millóns por altura do [[Imperio Novo]]. Cando o Exipto se tornou unha [[Exipto (provincia romana)|provincia romana]] a poboación debeu ser cerca de sete millóns. Esta poboación habitaba nas terras agrícolas situadas nas marxes do [[Nilo]], sendo escasas as poboacións que vivían no deserto. Ao contrario das civilizacións da [[Mesopotamia]], o Antigo Exipto non desenvolveu unha importante rede urbana.
 
== Notas ==