Wikipedia

Linguas goidélicas: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Woden (conversa | contribucións)
1.940 edicións
Sen resumo de edición
GhalyBot (conversa | contribucións)
2.322 edicións
Liña 1:
{{Lingüística en progreso}}
As '''linguas goidélicas''' ou [[gaélico|gaélicas]] forman unha familia de [[linguas célticas]], distinta do grupo das [[linguas britónicas]]. Comprenden:
 
'''Gaélico''' é o nome de tres [[linguas célticas]] faladas ata os noso días na illa de [[Irlanda]], na [[Illa de Man]] e no norte de [[Escocia]]. Cando falamos só de ''gaélico'', adoitamos referirnos ao gaélico irlandés ou lingua irlandesa (''Gaeilge''), para falarmos do gaélico de Escocia dicimos gaélico escocés (''Gàidhlig'').
* o [[lingua irlandesa|irlandés]] (así como o [[lingua irlandesa antiga|antigo irlandés]])
* o [[lingua gaélica escocesa|escocés]]
* o [[lingua manx|manx]]
 
Tamén pode aparecer a palabra '''gaélico''' para referirise ao grupo de linguas celtas que teñen como trazo distintivo o feito de non teren pasado a labiovelar herdada do indoeuropeo a /p/: tamén se poden denominar [[linguas goidélicas]] ou linguas [[celta Q|celtas Q]]. Serían o [[Lingua irlandesa|irlandés]], o [[lingua gaélica escocesa|gaélico escocés]] e o [[lingua manx|manx]]. As outras linguas conforman o [[celta P|linguas celtas P]] ou [[linguas britónicas|britónicas]].
 
== Ver tamén ==
O nome ''gaélico'' designa comunmente o conxunto destas linguas.
 
* [[Lingua irlandesa]]
O caso do ''[[shelta]]'' está suxeito a discusión: malia que polo léxico a lingua se aproxima ao irlandés, trátase no fondo dunha lingua sintacticamente xermánica.
* [[Gaélico escocés]]
* [[Gaélico manx]]
 
[[af:Goideliese tale]]
==Comparación de linguas célticas==
[[an:Luengas gaelicas]]
 
[[arz:لغات جويديليك]]
Unha das distincións é o /p/ das linguas britónicas e o /k/ das linguas goidélicas:
[[bar:Goidelische Sprochn]]
 
[[be-x-old:Гайдэльскія мовы]]
{| border="1" cellspacing="1px"
[[bg:Гойделски езици]]
| || colspan="3" | <center>''linguas goidélicas''</center> || colspan="3" | <center>''linguas britónicas''</center>
|-
! galego
! irlandés
! escocés
! manx
! bretón
! galés
! córnico
|-
| '''cabeza'''
| ''ceann''
| ''ceann''
| ''kione''
| ''penn''
| ''penn''
| ''penn''
|-
| '''catro'''
| ''ceathar''
| ''ceithir''
| ''kiare''
| ''peder'' (f)
| ''pedwar''
| ''peswar''
|-
| '''cinco'''
| ''cúig''
| ''còig''
| ''queig''
| ''pemp''
| ''pump''
| ''pymp''
|-
| '''quen'''
| ''cé''
| ''cò''
| ''quoi''
| ''piv''
| ''pwy''
| ''piw''
|}
 
==Situación actual==
 
O gaélico irlandés fálase principalmente na [[Gaeltacht]] na costa oeste de [[Irlanda]]: é a primeira lingua nacional deste país onde a súa revalorización é obxecto dun debate político ante o emprego dominante do [[lingua inglesa|inglés]] (''unha'' segunda lingua nacional segundo a Constitución).
 
Nalgunhas provincias afastadas de [[Escocia]] como [[Skye|Illa de Skye]], pódense atopar aldeas onde os seus habitantes falan só gaélico escocés. En [[Escocia]] creáronse escolas onde as clases se poñen só en lingua gaélica.
 
En [[Canadá]], só os [[escoceses]] das Highlands e os [[galeses]] fundaron comunidades onde a súa lingua materna deu sobrevivido ata os nosos días. Atópanse comunidades gaélicas escocesas na [[illa de Cap-Breton]] e en tres condados do leste de [[Nova Escocia]] ([[Guysborough]], [[Pictou]] e [[Antigonish]]), na [[Illa do Príncipe Eduardo]], no val de [[Codroy]] no suroeste de [[Terranova]], no condado de [[Compton]] no [[Quebec]], no sur do [[Ontario]] (os condados de [[Stormont]], de [[Dundas]] e de [[Glengarry]] ao sueste de [[Ottawa]], e no condado de Middlesex ao oeste de London), así como nunha e outra parte da fronteira entre o [[Manitoba]] e o [[Saskatchewan]].
 
==Algunhas expresións e palabras gaélicas==
 
* ''Ciamar a tha thu ? '' (Como che vai?) (escocés); ''Kys t'ou ?'' (Como che vai?) (manx).
* ''Sasannach '' (palabra pexorativa que designa un inglés) (escocés).
* ''a leannáin '' (queridiña) (irlandés).
* ''ruadh '' (vermello) (escocés).
* ''Iain '' (Xoán) (escocés); ''Seán'' (Xoán) (irlandés).
* ''Tá baisteach ann'' (chove) (irlandés).
* ''mac '' (''fillo'' de onde por exemplo Mac Liam = fillo de Liam).
 
===Exemplos===
 
 
{| border="1" cellspacing="1px"
! '''galego'''
! '''irlandés'''
! '''escocés'''
! '''manx'''
|-
| Gaélico
| Gaelach
| Gaidheal
| Gaelgagh
|-
| '''día'''
| lá
| latha
| laa
|-
| '''noite'''
| oíche
| oidhche
| oie
|-
| '''dentro'''
| isteach
| a-steach
| ayns
|-
| '''escola'''
| scoil
| sgoil
| scoill
|-
| '''igrexa'''
| eaglais
| eaglais
| keeill
|-
| '''neno'''
| páiste
| pàiste
| paitchey
|-
| '''sen'''
| gan
| gun
| gyn
|-
| '''autoridade'''
| údarás
| ùghdarras
| ard-ynseyder
|-
| '''oficina'''
| oifig
| oifis/ oifig
| offish
|-
| '''aberto'''
| oscailte
| fosgailte
| foshlit
|-
| '''ano'''
| bliain
| bliadhna
| blein
|-
| '''radio'''
| raidió
| radio/ rèidio
| radio
|-
| '''goberno'''
| rialtas
| riaghaltas
| reiltys
|-
| '''parlamento'''
| parlaimint
| pàrlamaid
| ard-whaiyl
|-
| '''illa'''
| oileán
| eilean
| ellan
|}
 
==Ver tamén==
 
===Ligazóns externas===
 
====Gaélico Escocés====
* [http://fidlopez.club.fr/gaelique.htm Introduction au gaelique] – Esta páxina proponnos unha iniciación (das máis simples) ao gaélico escocés.
* [http://www.lexilogos.com/gaelique_ecossais_dictionnaire.htm Portail de LEXILOGOS] – Este portal de LEXILOGOS propón recursos útiles para a aprendizaxe da lingua escocesa.
* [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaidhlig/ionnsachadh/bac/ Speaking Our LANGUAGE - Bruidhinn ar Cànan] [http://www.smo.uhi.ac.uk/ Sabhal Mòr Ostaig - Colaiste Ghàidhlig na h-Alba] – Creado polo Sabhal Mòr Ostaig, instituto de ensino medio, estes cursos poden seguirse gratuitamente, están en versión audio!
 
====Irlandés====
* [http://ysagnier.free.fr/langues/cours_ig.htm Curso de irlandés en francés] – Esta páxina moi simple, ensínanos moito sobre o irlandés. O seu autor, Yves SAGNIER, utiliza cursos de: a University College de Dublín (GAELIC-L 1992-1993), de Gaeilge-B e de " The Irish Eyes ".
* [http://www.lexilogos.com/gaelique_irlandés_dictionnaire.htm Portal de LEXILOGOS] – Este portal de LEXILOGOS propón recursos útiles para a aprendizaxe da lingua irlandesa.
* [http://www.rte.ie/rnag/ RTÉ Raidió Na Gaeltachta] – Difundida en Irlanda, esta emisora de radio difunde as súas emisións completamente en irlandés.
* [http://www.irish-sayings.com/ Irish Saying] – Páxina que ofrece a posibilidade de escoitar e descargar palabras, frases e expresións en irlandés.
 
====Manx====
*[http://www.gaelg.iofm.net/LESSONS/LESSONS.html Gaelg-Lessoonyn] - Varios cursos de manx, dun nivel moi simple a un nivel bastante avanzado.
*[http://www.manxradio.com/newsinGaelic.aspx Radio Vannin] – A emisora oficial da Illa de Man, cunha sección de emisións en manx, listas para descargar en formato MP3.
 
===Ligazóns internas===
 
* [[lingüística]]
** [[Linguas do mundo]]
*** [[familias de linguas]]
**** [[linguas indoeuropeas]]
***** [[linguas célticas]]
 
 
{{Linguas célticas}}
 
[[Categoría:Linguas goidélicas]]
 
[[be:Гайдэльскія мовы]]
[[br:Yezhoù gouezelek]]
[[ca:Goidèlic]]
[[cy:Ieithoedd Goidelig]]
[[da:Goidelisk]]
[[de:Goidelische Sprachen]]
[[el:Γοϊδελικές γλώσσες]]
[[en:Goidelic languages]]
[[eo:Gaela lingvaro]]
[[es:Lenguas goidélicas]]
[[eu:Hizkuntza goidelikoak]]
[[fo:Goidelisk mál]]
[[fr:Langues gaéliques]]
[[ga:Teangacha Gaelacha]]
[[gv:Çhengaghyn Gaelgagh]]
[[hu:Goidel kelta nyelvek]]
[[ithr:LinguaGaelski gaelicajezici]]
[[hsb:Goidelske rěče]]
[[hu:Gael nyelvek]]
[[it:Lingue goideliche]]
[[ja:ゲール語]]
[[ko:고이델어]]
[[kwku:GoedhelekZimanên Goidelic]]
[[kw:Godhelek]]
[[lt:Goidelų kalbos]]
[[lv:Gēlu valodas]]
[[mk:Гојделски јазици]]
[[nl:Goidelisch]]
[[nn:Goideliske språk]]
[[no:Goideliske språk]]
[[oc:Gaelic]]
[[pl:Języki goidelskie]]
[[pt:Línguas gaélicas]]
[[ru:Гойдельские языки]]
[[sco:Gaelic leid]]
[[sco:Goidelic leids]]
[[simple:Goidelic languages]]
[[sl:Gelska veja otoških keltskih jezikov]]
[[sv:Gaeliska]]
[[sv:Gäliska språk]]
[[uk:Гойдельські мови]]
[[wa:Goydelike]]
[[zh:蓋爾亞支]]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Linguas_goidélicas»