Wikipedia

Osíxeno: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Xqbot (conversa | contribucións)
Bots
77.135 edicións
m bot Modificado: yo:Ọ́ksíjìn
m Bot Engadido: ko:옥시즌
Liña 1:
{{Homónimos}}
{{Elemento químico
O '''Osíxeno''' pódese referir a:
|bgcolor = a0ffa0
* O '''[[Osíxeno (elemento)|Osíxeno atómico]]'''.
|nome = Osíxeno
* O '''[[Osíxeno molecular]]'''.
|anterior = [[Nitróxeno]]
|posterior = [[Flúor]]
|símbolo = O
|número = 8
|superior = -
|inferior = [[Xofre|S]]
|serie_química = [[Non metal|Non metais]]
|grupo = [[Elementos do grupo 16|16]]
|período = [[Elementos do período 2|2]]
|bloque = [[Elementos do bloque p|p]]
|densidade = 1,429
|aparencia = Incoloro
|masa_atómica = 15,9994
|radio_atómico = 60 (48)
|radio_covalente = 73
|radio_van_der_waals = 152
|configuración_electrónica = 1[[Orbital atómico|s]]<sup>2</sup>2[[Orbital atómico|s]]2<sup>2</sup>[[Orbital atómico|p]]<sup>4</sup>
|estados_oxidación = '''-2''', -1 (neutro)
|estrutura_cristalina = cúbica
|estado = [[Gas]] ([[paramagnético]])
|P_fusión = 50,35
|P_ebulición = 90,18
|E_fusión = 0,22259
|E_vaporización = 3,4099
|velocidade = 317,5
|volume_molar = 17,36×10<sup>-3</sup>
|electronegatividade = 3,44
|calor_específica = 920
|cond_eléctrica =
|cond_térmica = 0,026 74
|E_ionización1 = 1313,9
|E_ionización2 = 3388,3
|E_ionización3 = 5300,5
|E_ionización4 = 7469,2
|isótopo1_nm = 16
|isótopo1_abundancia = 99,762%
|isótopo1_neutróns= 8
|isótopo2_nm = 17
|isótopo2_abundancia = 0,038%
|isótopo2_neutróns= 9
|isótopo3_nm = 18
|isótopo3_abundancia = 0,2%
|isótopo3_neutróns= 10
}}
O '''osíxeno''' é un [[Táboa periódica dos elementos|elemento químico]] de [[número atómico]] 8 e símbolo '''O'''. Na súa forma molecular, O<sub>2</sub>, é un [[gas]] a temperatura ambiente.En estado neutro ten oito [[protón]]s, 8 [[neutrón]]s e 8 [[electrón]]s. Representa aproximadamente o 20% da composición da [[atmosfera terrestre|atmosfera]] [[terrestre]]. É un dos [[elemento químico|elementos]] máis importantes da [[química orgánica]] e participa de forma moi importante no ciclo enerxético dos [[ser vivo|seres vivos]], esencial na [[respiración celular]] dos organismos [[aeróbico]]s. É un gas [[incoloro]], [[inodoro]] e [[insípido]]. Existe unha forma molecular formada por tres [[átomo]]s de osíxeno, O<sub>3</sub>, denominada [[ozono]], cuxa presenza na [[atmosfera terrestre|atmosfera]] protexe a Terra da incidencia de [[radiación ultravioleta]] procedente do [[Sol]].
 
[[de:Oxygen]]
Un [[átomo]] de osíxeno combinado con dous de [[hidróxeno]] forman unha [[molécula]] de [[auga]].
[[en:Oxygen (disambiguation)]]
 
[[es:Oxígeno (desambiguación)]]
== Características principais ==
[[fr:Oxygen (homonymie)]]
En [[condicións normais]] de presión e temperatura, o osíxeno atópase en estado [[gas]]oso formando moléculas diatómicas (O<sub>2</sub>) que, a pesar de ser inestables, se xeran durante a [[fotosíntese]] das [[planta]]s e son despois usadas polos animais na [[respiración]] (ver [[ciclo do osíxeno]]).
[[ja:オキシジェン]]
 
[[ko:옥시즌]]
O osíxeno líquido e sólido ten unha lixeira coloración azulada e nos dous estados é moi [[paramagnetismo|paramagnético]]. O osíxeno líquido obtense correntemente da destilación fraccionada do [[aire]] líquido xunto co [[nitróxeno]].
[[nl:Zuurstof]]
 
[[pt:Oxigénio (desambiguação)]]
Reacciona coa práctica totalidade dos [[metal|metais]] (exceptuando os metais nobres) provocando a [[corrosión]].
[[zh:氧 (消歧義)]]
 
== Aplicacións ==
A principal utilización do osíxeno é como [[oxidación|oxidante]], pola súa elevada electronegatividade, só superada polo [[flúor]], así, por exemplo, úsase osíxeno líquido en motores de propulsión dos [[foguete]]s, e nos procesos industriais e no transporte o osíxeno para a [[combustión]] tómase directamente do aire. Outras aplicacións industriais son a [[soldadura]] e a fabricación de [[aceiro]] e [[metanol]].
 
A medicina tamén fai uso do osíxeno subministrándoo como suplemento a pacientes con dificultades respiratorias; e empréganse botellas de osíxeno en diversas prácticas deportivas como o submarinismo ou laborais, no caso de acceso a locais cerrados ou escasamente ventilados, con atmosferas contaminadas (limpeza interior de depósitos, traballo en salas de pintura, etc.)
 
O Osíxeno provoca euforia nas persoas que o inhalan, polo que se ten usado de xeito histórico como divertimento (o que segue a ser válido hoxe en día). No século XIX usouse tamén, mesturado con [[óxido nitroso]] como [[analxésico]].
 
== Historia ==
O osíxeno, do [[Lingua grega|grego]] ????, [[ácido]], e -xeno, da raíz ???, xerar, nome doado por [[Antoine Lavoisier|Lavoisier]] en [[1774]], leva un nome etimoloxicamente erróneo na medida en que hai moitos ácidos que non teñen osíxeno. Descuberto polo [[botica]]rio [[Suecia|sueco]] [[Karl Wilhelm Scheele]] no [[1771]], pero o seu traballo non tivo recoñecemento inmediato, sendo en ocasións atribuído a [[Joseph Priestley]], que fixo un descubrimento independente o [[1 de agosto]] de [[1774]].
 
== Abundancia e obtención ==
É o elemento máis abundante da [[codia terrestre]] (arredor dun 46,7%), e dos [[océano]]s (arredor do 87% como compoñente da [[auga]]) e o segundo na [[atmosfera terrestre|atmosfera]] (cerca do 20%).
 
Os [[óxido]]s de [[metal|metais]], [[silicato]]s (SiO<sub>4</sub><sup>4-</sup>) e [[carbonato]]s (CO<sub>3</sub><sup>2-</sup>) atópanse a miúdo en [[rocha]]s e [[chan]]. Na atmosfera atópase como osíxeno molecular, O<sub>2</sub>, [[dióxido de carbono]] e en menor proporción como [[monóxido de carbono]] (CO), ozono (O<sub>3</sub>), dióxido de nitróxeno (NO<sub>2</sub>), monóxido de nitróxeno (NO), dióxido de xofre (SO<sub>2</sub>), etc.
 
Nos planetas exteriores (máis lonxe do [[Sol]]) e en [[cometa]]s atópase auga xeada e outros compostos de osíxeno, por exemplo, en [[Planeta Marte|Marte]] hai dióxido de carbono xeado. O espectro deste elemento tamén se aprecia con frecuencia nas [[Estrela (Astronomía)|estrelas]].
 
== Compostos ==
a súa alta electronegatividade fai que reaccione con case calquera [[elemento químico]], agás os [[gas nobre|gases nobres]]. O composto máis salientable que forma é a [[auga]] (H<sub>2</sub>O); outros compostos ben coñecidos son o dióxido de carbono, os [[alcohol|alcois]] (R-OH), [[aldehido]]s, (R-CHO), e [[ácido carboxílico|ácidos carboxílicos]] (R-COOH).
 
Os [[radical químico|radicais]] [[clorato]] (ClO<sub>3</sub><sup>-</sup>), [[perclorato]] (ClO<sub>4</sub><sup>-</sup>), [[cromato]] (CrO<sub>4</sub><sup>2-</sup>), [[dicromato]] (Cr<sub>2</sub>O<sub>7</sub><sup>2-</sup>), [[permanganato]] (MnO<sub>4</sub><sup>-</sup>) e [[nitrato]] (NO<sub>3</sub><sup>-</sup>) son fortes axentes oxidantes. Os [[Epóxido]]s son [[éter]]es nos cales o átomo de osíxeno forma parte dun anel de tres átomos.
 
O [[Ozono]] (O<sub>3</sub>) fórmase por descargas eléctricas en presenza de osíxeno molecular (durante as tormentas eléctricas por exemplo). Tense atopado no osíxeno líquido, en pequenas cantidades, unha dobre molécula de osíxeno (O<sub>2</sub>)<sub>2</sub>.
 
== Papel biolóxico ==
O osíxeno [[respiración|respirado]] polos organismos aerobios, liberado polas [[planta]]s mediante a [[fotosíntese]], participa na conversión de nutrientes en enerxía ([[Adenosín trifosfato|ATP]]). A súa diminución provoca [[hipoxemia]], e a falla total del, [[anoxia]] que pode provocar a morte do organismo.
 
== Isótopos ==
O Osíxeno ten tres [[isótopo]]s estables e dez [[radioactividade|radioactivos]]. Os radioisótopos correspondentes teñen unha vida media menor de tres minutos.
 
== Precaucións ==
O Osíxeno pode ser tóxico a elevadas [[presión parcial|presións parciais]].
 
Algúns compostos como o ozono, o peróxido de hidróxeno e radicais hidroxilo son moi tóxicos. O corpo humano desenvolveu mecanismos de protección contras estas especies tóxicas. Por exemplo, a glutación actúa como antioxidante, o mesmo que a [[bilirrubina]] (un produto derivado do [[metabolismo]] da [[hemoglobina]]).
 
As atmosferas ricas en osíxeno en presenza de materiais combustibles son susceptibles de provocar incendios que se propagan con gran rapidez, o mesmo ca explosións. Outro tanto pasa se as fontes de osíxeno son cloratos, percloratos, dicromatos, etc.; estes compostos con alto poder oxidante poden provocar tamén [[queimadura]]s químicas.
 
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Anoxia]]
* [[Ciclo do osíxeno]]
 
=== Ligazóns externas ===
* [http://periodic.lanl.gov/elements/8.html Los Alamos National Laboratory - Oxygen]
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/O/index.html WebElements.com - Oxygen]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/O.html EnvironmentalChemistry.com - Oxygen]
* [http://education.jlab.org/itselemental/ele008.html It's Elemental - Oxygen]
* [http://www.mtsinai.org/pulmonary/papers/ox-hist/ox-hist-intro.html Oxygen Therapy - The First 150 Years]
* [http://members.tripod.com/tjaartdb0/html/oxygen_toxicity.html Oxygen Toxicity]
 
[[Categoría:Elementos químicos]]
 
{{Link FA|en}}
 
[[af:Suurstof]]
[[als:Sauerstoff]]
[[am:ኦክሲጅን]]
[[an:Oxichén]]
[[ar:أكسجين]]
[[ast:Oxíxenu]]
[[az:Oksigen]]
[[bar:Sauastoff]]
[[bat-smg:Degounis]]
[[be:Кісларод]]
[[be-x-old:Тлен]]
[[bg:Кислород]]
[[bn:অক্সিজেন]]
[[br:Oksigen]]
[[bs:Kiseonik]]
[[ca:Oxigen]]
[[co:Ossigenu]]
[[cs:Kyslík]]
[[cv:Йӳçлĕк]]
[[cy:Ocsigen]]
[[da:Ilt]]
[[de:Sauerstoff]]
[[el:Οξυγόνο]]
[[en:Oxygen]]
[[eo:Oksigeno]]
[[es:Oxígeno]]
[[et:Hapnik]]
[[eu:Oxigeno]]
[[fa:اکسیژن]]
[[fi:Happi]]
[[fr:Oxygène]]
[[fur:Ossigjen]]
[[fy:Soerstof]]
[[ga:Ocsaigin]]
[[gd:Àile-beatha]]
[[gu:ઑક્સીજન]]
[[gv:Ocsygien]]
[[hak:Yòng]]
[[haw:‘Okikene]]
[[he:חמצן]]
[[hi:ऑक्सीजन]]
[[hr:Kisik]]
[[hsb:Kislik]]
[[ht:Oksijèn]]
[[hu:Oxigén]]
[[hy:Թթվածին]]
[[ia:Oxygeno]]
[[id:Oksigen]]
[[io:Oxo]]
[[is:Súrefni]]
[[it:Ossigeno]]
[[ja:酸素]]
[[jbo:kijno]]
[[jv:Oksigen]]
[[ka:ჟანგბადი]]
[[kk:Оттегі]]
[[kn:ಆಮ್ಲಜನಕ]]
[[ko:산소]]
[[ksh:Sauerstoff]]
[[ku:Oksîjen]]
[[la:Oxygenium]]
[[lb:Sauerstoff]]
[[li:Zuurstof]]
[[lij:Oscigeno]]
[[lmo:Ussigen]]
[[ln:Oksijɛ́ní]]
[[lt:Deguonis]]
[[lv:Skābeklis]]
[[mg:Ôksizenina]]
[[mhr:Шопештыш]]
[[mi:Hāora]]
[[mk:Кислород]]
[[ml:ഓക്സിജന്‍]]
[[mn:Хүчилтөрөгч]]
[[mr:ऑक्सिजन]]
[[ms:Oksigen]]
[[mt:Ossiġenu]]
[[myv:Чапамо чачтый]]
[[nah:Ehēcayoh]]
[[nds:Suerstoff]]
[[new:अक्सिजन]]
[[nl:Zuurstof (element)]]
[[nn:Oksygen]]
[[no:Oksygen]]
[[nv:Níłchʼi Yáʼátʼéehii]]
[[oc:Oxigèn]]
[[om:Oxygen]]
[[pa:ਆਕਸੀਜਨ]]
[[pam:Oxygen]]
[[pap:Oxigeno]]
[[pl:Tlen]]
[[pnb:آکسیجن]]
[[pt:Oxigénio]]
[[qu:Muksichaq]]
[[ro:Oxigen]]
[[ru:Кислород]]
[[scn:Ossìgginu]]
[[sh:Kiseonik]]
[[si:ඔක්සිජන්]]
[[simple:Oxygen]]
[[sk:Kyslík]]
[[sl:Kisik]]
[[sq:Oksigjeni]]
[[sr:Кисеоник]]
[[stq:Suurstof]]
[[su:Oksigén]]
[[sv:Syre]]
[[sw:Oksijeni]]
[[ta:ஆக்சிசன்]]
[[te:ఆక్సిజన్]]
[[tg:Оксиген]]
[[th:ออกซิเจน]]
[[tl:Oksiheno]]
[[tr:Oksijen]]
[[ug:ئوكسىگېن]]
[[uk:Кисень]]
[[ur:آکسیجن]]
[[uz:Kislorod]]
[[vec:Osìgeno]]
[[vi:Ôxy]]
[[war:Oksiheno]]
[[xal:Күчлтөр]]
[[yi:זויערשטאף]]
[[yo:Ọ́ksíjìn]]
[[zh:氧]]
[[zh-classical:氧]]
[[zh-min-nan:O (goân-sò͘)]]
[[zh-yue:氧]]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Osíxeno»