Ergotismo: Diferenzas entre revisións

O '''ergotismo''', denominado no uso coloquial como "fogardente", "lume ardente" ou "lume de San Antón", é unha enfermidade causada pola inxesta de alimentos contaminados por [[micotoxina]]s (toxinas producidas por fungos parasitos), ou por abuso de medicamentos que conteñan esta mesma substancia. A orixe máis común está no consumo accidental do [[cornizó]] ou caruncho (''Claviceps purpurea'') que contamina o [[centeo]] e, moito menos frecuentemente, a [[avea]], o [[trigo]] ou a [[cebada]], e consecuentemente, o [[pan]] que se fabrica con estes cereais.

 

 

A relación entre a intoxicación e o cornello do centeo foi establecida por vez primeira polo médico francés Thuillier, en [[1670]], ao descartar unha orixe infecciosa xa que afectaba principalmente aos campesiños máis probres (que comían máis pan centeo e aproveitaban absolutamente todo o gran, san ou enfermo) e non resultaba contaxiosa: unha persoa podía morrer intoxicado e os seus familiares, que convivían con el, non mostrar síntoma ningún. Finalmente, comprobou que aqueles anos nos que os campos estaban especialmente infestados, a epidemia era moito máis virulenta, así como que os campesiños cuxos campos estaban máis infestados, enfermaban sempre con maior intensidade.

Séculos despois, o experto en fungos [[Louis-René Tulasne]], tamén francés, demostrou que a orixe do cornizó era un [[fungo (bioloxía)|fungo]] que crecía no cereal.

 

As substancias activas nas micotoxinas son todos [[alcaloide]]s derivados do [[ácido lisérxico]].

 

O frío intenso e repentino en todas as extremidades é un dos síntomas iniciais, para converterse nunha queimazón aguda (de aí os nomes populares de ''lume ardente'', ''lume de San Antón''<ref>Por coincidir co San Antón de verán, o 13 de xulo.</ref> e outros). Moitas vítimas lograban sobrevivir pero quedaban mutiladas: podían chegar a perder todas as extremidades. Nas mulleres embarazadas producía invariablemente [[aborto]]s.

 

 

[[Eladio Rodríguez González|Eladio Rodríguez]] deixounos esta descrición:

{{Cita|'''Fogo de San Antón''', ''enfermedad epidémica que hizo grandes estragos en los siglos XI al XVI y que consistía en un ardor cutáneo abrasador y en dolores intolerables, acompañados de una especie de gangrena generalmente mortal. A veces ennegrecía, secaba la piel, extendíase por todo el cuerpo y terminaba por hacer desprenderse las carnes y los huesos''.}}

A última intoxicación colectiva de ergotismo sucedeu en [[Francia]] na aldea de [[Pont-Saint-Esprit]] o ano [[1951]].

 

En [[Galicia]], en [[1863]], os [[manciñeiro]]s utilizaban para curar a intoxicación a terra de nove [[toupa|toupeiras]]:

{{Cita|''Conocí á un niño que padecia ese fuego, en la parte anterior de un muslo, llegando ya á echar aguadilla ó serosidad. Acuérdome que sus padres le mandaron á una vieja ensalmadora, quien pedia al paciente llevase tierra fresca de nove toupeiras, y me parece, un poco de unto. El muchacho mismo me dijo que le untaba por lo ménos con la tierra y que hacia cruces ó bendiciones sobre la llaga, pronunciando palabras que no entendia, y otros pormenores que no me acuerdo, pero renovaré si tuviere ocasion de preguntarlo. Lo que sé es que la escoriacion desapareció sin que se reprodujese, que yo sepa. Yo atribuyo esta cura cierta á la virtud de la tierra, prescindiendo de todo lo demás que no era más que un modus vivendi'' (Francisco Javier Rodríguez).}}

::''querendo Dios/ e a Virgen María''" (Lis Quibén:278).

 

{{listaref|1}}

 

 

* FONT QUER, Pío: ''Plantas medicinales. El Dioscórides renovado''. Labor, Barcelona, 1978.

* LIS QUIBÉN, Víctor: ''La Medicina Popular en Galicia''. Madrid 1949 (reed. Akal, Madrid 1980).

* RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, Eladio: ''Diccionario enciclopédico gallego-castellano''. Galaxia, Vigo 1958-1961.

 

* [http://www.ff.up.pt/toxicologia/monografias/ano0708/g25_centeio/tox.html Alcalóides da Cravagem do Centeio]

 

[[fi:Ergotismi]]

[[fr:Ergotisme]]

[[pl:Ergotyzm]]

[[pt:Ergotismo]]