Guerra da Tripla Alianza: Diferenzas entre revisións

A '''guerra do Paraguai''' foi o maior conflito armado internacional ocorrido no continente americano, no período de decembro de [[1864]] a marzo de [[1870]]. É tamén chamada '''[[Guerra]] da [[Guerra da Tripla Alianza|Tripla Alianza]]'''. O [[Brasil]], a [[Arxentina]] e o [[Uruguai]], [[alianza (acordo)|aliados]], derrotaron o [[Paraguai]] despois de cinco anos de loitas, durante os cales o Brasil enviou 180.000 homes á guerra. Destes, máis de 30.000 non voltaron. As perdas humanas sufridas polo Paraguai foron calculadas en 300.000 persoas, entre civís e militares, mortos no transcurso dos combates, das epidemias que se estenderon durante a guerra e da fame. O Paraguai, antes da guerra, atravesaba unha fase de prosperidade económica. A derrota marcou unha reviravolta decisiva na historia do país, desde entón un dos menos desenvolvidos da [[América do Sur]].

 

 

Durante anos a historiografía considerou que nos gobernos de [[Gaspar Rodríguez de Francia|Xosé Gaspar Rodríguez de Francia]] ([[1813]]-[[1840]]) e de [[Carlos Antonio López]] ([[1841]]-[[1862]]), o Paraguai tivo un desenvolvemento bastante orixinal en relación ao dos outros países suramericanos. Esta tese afirmaba que a política de Francia e de Carlos López foi sempre a de incentivar un desenvolvemento económico auto-suficiente, grazas ao illamento imposto polos países veciños. Nos últimos anos tal visión ten sido abandonada en virtude de investigacións profundas de autores como Francisco Doratioto e Ricardo Salles.

 

O réxime de [[Francisco Solano López]] caracterizábase por un centralismo total sen calquer espazo para o surximento dunha verdadeira sociedade civil. Non había distinción entre o público e o privado e a familia López gobernaba o país como se dunha grande propiedade se tratase.

 

 

Máis de 200 técnicos estranxeiros, contratados polo goberno, traballaban na instalación do [[telégrafo]] e de camiños de ferro e na asistencia ás industrias siderúrxicas, téxtiles, de [[papel]], tinta, construción naval e [[pólvora]]. A fundición de [[Ibicuí]], instalada en [[1850]], fabricaba canóns, morteiros e balas de todos os calibres. Nos estaleiros de [[Asunción]], construíanse navíos de guerra.

No plano diplomático, procurou aliarse, no Uruguai, ao partido dos brancos, que se encontraba no poder, adversario dos colorados, que eran aliados do Brasil e da Arxentina.

 

 

Desde que o Brasil e a Arxentina se tornaron independentes, a loita entre os gobernos de [[Bos Aires]] e do [[Río de Xaneiro (cidade)|Río de Xaneiro]] pola hexemonia na bacía do Prata marcou profundamente as relacións políticas e diplomáticas entre os países da rexión. O Brasil chegou a entrar en guerra coa Arxentina dúas veces.

No Uruguai, o Brasil realizou tres intervencións político-militares. A primeira, en 1851, contra [[Manuel Oribe]], para combater a influencia arxentina. A segunda, en 1855, a pedido do goberno uruguaio, presidido por [[Venancio Flores]], líder dos colorados, tradicionalmente apoiados polo Imperio brasileiro. A terceira intervención, contra [[Atanasio Aguirre]], en 1864, sería o detonante da guerra do Paraguai. Esas intervencións atendían aos intereses ingleses de fragmentación da rexión do Prata, impedindo, así, calquera tentativa de monopolio mineral.

 

 

En abril de 1864, o Brasil enviou ao Uruguai unha misión liderada polo conselleiro [[Xosé Antonio Saraiva]] para exixir o pagamento dos prexuízos causados a facendeiros [[gaucho]]s por facendeiros uruguaios, en conflitos de fronteira. O presidente uruguaio, Atanasio Aguirre, do partido dos brancos, recusouse a atender as exixencias brasileiras.

En outubro do mesmo ano, as tropas brasileiras invadiron o Uruguai. Os partidarios do colorado Venancio Flores, que contaba tamén co apoio da Arxentina, uniranse ás tropas brasileiras para depor a Aguirre.

 

 

 

No día [[12 de Novembro]] de [[1864]], o vapor paraguaio ''Tacuari'' apresou o navío brasileiro ''Marqués de Olinda'', que subía o [[río Paraguai]] rumbo á entón Provincia de [[Mato Groso]], levando a bordo o coronel [[Frederico Carneiro de Campos]], recén-nomeado presidente daquela provincia. No día [[13 de Decembro]], o Paraguai declarou guerra ao Brasil. Tres meses máis tarde, o [[18 de Marzo]] de [[1865]], declarou guerra á Arxentina. O Uruguai, xa entón gobernado por Venancio Flores, solidarizouse co Brasil e a Arxentina.

 

[[Ficheiro:Guerra do Paraguai - Voluntários da Pátria.JPG|thumb|right|215px|Soldados do Corpo de Voluntarios da Pátria]]

 

Segundo o Tratado da Tripla Alianza, o comando supremo das tropas aliadas cabería a [[Bartolomeu Mitre]], presidente da Arxentina. E foi así na primeira fase da guerra.

 

 

Durante a primeira fase da guerra a iniciativa estivo cos paraguaios. Os exércitos de López definiron as tres frentes de batalla iniciais invadindo [[Mato Grosso]], en decembro de 1864, e, nos primeiros meses de 1865, o [[Río Grande do Sur]] e a provincia arxentina de [[Corrientes]]. Atacando, case ao mesmo tempo, no norte (Mato Grosso) e no sur (Río Grande e Corrientes), os paraguaios estabeleceron dous teatros de operacións. Nunha guerra chámase teatro de operacións á área en que se concentran as forzas militares, as fortificacións e as trincheiras, e en que se traban as principais batallas.

En ación conxugada coas forzas de Robles, unha tropa de dez mil homens baixo as ordens do tenente-coronel Antonio de la Cruz Estigarriba cruzaba a fronteira arxentina ao sur de [[Encarnación]], en maio de 1865, dirixindose para o Río Grande do Sur. Atravesouno no [[río Uruguai]] na altura da vila de [[san Borxa]] e a tomou en 12 de xuño.

 

 

A primeira reacción brasileira foi enviar unha expedición para combater os invasores en Mato Grosso. A columna de 2.780 homes comandados polo coronel [[Manuel Pedro Drago]] saíu de [[Uberaba]], en [[Minas Xerais]], en abril de 1865, e só chegou a Coxín en decembro do mesmo ano, despois dunha difícil marcha de máis de dous mil quilómetros a través de catro provincias do Imperio. Mais encontrou Coxín xa abandonada polo inimigo. O mesmo aconteceu en Miranda, onde chegou en setembro de 1866. En xaneiro de 1867, o coronel [[Carlos de Morais Camisión]] asumiu o comando da columna, reducida a 1.680 homes, e decidiu invadir o territorio paraguaio, onde penetrou até Laguna, en abril. Esta expedición ficou famosa pola retirada forzada que emprendeu, perseguida pola cabalaría paraguaia.

A pesar dos esforzos da columna do coronel Camisión e da resistencia organizada polo presidente da provincia, que conseguiu libertar Corumbá en xuño de 1867, a rexión invadida permaneceu baixo o control dos paraguaios. Só en abril de 1868 aconteceu que os invasores se retiraron, transferindo as tropas para o principal teatro de operacións, no sur do Paraguai.

 

 

Na bacía do Prata as comunicacións eran feitas polos ríos; case non había estradas. Quen controlase os ríos gañaría a guerra. Todas as fortalezas paraguaias foran construídas nas marxes do baixo curso (parte do río perto da súa foz) do río Paraguai.

En 11 de xuño de 1865 iniciouse a [[Combate Naval de Riachuelo|Batalla Naval do Riachuelo]], na cal a escuadra comandada polo xefe de división [[Almirante Barroso|Francisco Manuel Barroso da Silva]] derrotou a escuadra paraguaia. Nesta batalla foi destruído o poderío naval paraguaio, tornándose imposíbel a permanencia dos paraguaios en territorio arxentino. Ela practicamente decidiu a guerra en favor da Tripla Alianza, que pasou a controlar, a partir de entón, os ríos da bacía platina até a entrada do Paraguai.

 

Mentres López ordenaba a retirada das forzas que ocuparan [[Corrientes]], o corpo de tropa paraguaio que invadira [[Sao Borxa]] avanzaba, tomando [[Itaqui]] e [[Uruguaiana]]. Unha división que del se separara e marchaba en dirección ao [[Uruguai]], baixo o comando do maior [[Pedro Duarte]] (3.200 homes), foi derrotada por Flores no sangrento [[combate de Xataí]], na marxe dereita do [[río Uruguai]].

 

Nos meses seguintes foron reconquistados os últimos redutos paraguaios en territorio arxentino: as cidades de Corrientes e de San Cosme. No final do ano de 1865, a ofensiva era da Tripla Alianza. Os seus exércitos xa contaban máis de 50.000 homes e preparábanse para invadir o Paraguai.

 

A invasión do Paraguai foi feita seguindo o curso do río Paraguai, a partir do Paso da Patria, onde Osorio desembarcou á frente dun destacamento brasileiro. De abril de 1866 a xullo de 1868, as operacións militares concentráronse na confluencia dos ríos Paraguai e Paraná, onde estaban os principais puntos fortificados dos paraguaios. Durante máis de dous anos o avance dos invasores foi bloqueado naquela rexión, a pesar das primeiras vitorias da Tripla Alianza.

 

Por motivos de saúde, en xullo de 1866 Osorio pasou o comando do 1° corpo de exército brasileiro ao [[xeneral Polidoro]] da Fonseca Quintanilha Jordao. Na mesma época, chegaba ao teatro de operacións o 2° corpo de exército, traído do Río Grande do Sur polo barón de Porto Alegre (dez mil homes).

 

 

Nesa fase da guerra, destacaron moitos militares brasileiros. Entre eles, os heroes de Tuiuti: o xeneral José Luís [[Mena Barreto]], o brigadeiro [[Antônio de Sampaio]], patrono da arma de infantaría do Exército brasileiro, o tenente-coronel Emilio Luís Mallet, patrono da artillaría e o propio Osorio, patrono da cavalaría, alén do tenente-coronel Joao Carlos de Vilagrá Cabrita, patrono da arma de enxeñaría, morto en Itapiru.

 

 

[[Ficheiro:Guerra do Paraguai - Oficial e Soldado.JPG|thumb|left|215px|Oficial e soldado brasileiros]]

[[Asunción]] foi ocupada o 1° de xaneiro de 1869 por forzas comandadas polo coronel [[Hermes da Fonseca|Hermes Ernesto da Fonseca]]. No día 5, Caxias entrou na cidade co restante do exército e 13 días despois deixou o comando.

 

 

 

O xenro do emperador [[Don Pedro II]], Luís Filipe Gastón de Orléans, conde d'Eu, foi nomeado para dirixir a fase final das operacións militares no Paraguai, pois buscábase, alén da derrota total do Paraguai, o fortalecemento do Imperio Brasileiro. En agosto de 1869, a Tripla Alianza instalou en Asunción un goberno provisional encabezado polo paraguaio [[Cirillo Antonio Rivarola]].

Dous destacamentos foron enviados en persecución ao presidente paraguaio, que se internara nas matas do norte do país acompañado de 200 homes. No día 1° de marzo de 1870, as tropas do xeneral Xosé Antonio Correa da Cámara sorprenderon o último acampamento paraguaio en [[Cerro Corá]], onde Solano López foi ferido con lanza e despois morto de bala nas barrancas do arroio Aquidabanigúe. A súas últimas palabras foron: "Morro coa miña patria." Era o fin da guerra do Paraguai.

 

 

Non houbo un tratado de paz en conxunto. O Brasil non aceptaba as pretensións da Arxentina sobre unha grande parte do [[Grande Chaco]], rexión paraguaia rica en quebracho (produto usado na industrialización do coiro). A cuestión dos límites entre o Paraguai e a Arxentina foi arbitrada polo presidente [[Estados Unidos da América|estadounidense]] [[Rutherford Birchard Hayes]]. O Brasil asinou un tratado de paz en separado co Paraguai, o [[9 de xaneiro]] de [[1872]], obtendo a liberdade de navegación no río Paraguai. Foron confirmadas as fronteiras reivindicadas polo Brasil antes da guerra. Estipulouse tamén unha débeda de guerra, que foi perdoada soamente en 1943.

 

 

 

{{Commons|Category:War of the Triple Alliance}}

 

[[Categoría:Guerras|Paraguai]]

[[Categoría:Paraguai]]

[[Categoría:Uruguai]]

 

{{Link FA|he}}

{{Link FA|no}}

 

[[bg:Война на тройния съюз]]

[[it:Guerra della triplice alleanza]]

[[ja:三国同盟戦争]]

[[lt:Trigubo Aljanso karas]]

[[nl:Oorlog van de Drievoudige Alliantie]]