Crioulo caboverdiano: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Loveless (conversa | contribucións)
m bot Modificado: ru:Кабувердьяну
arranxiños
Liña 24:
O '''caboverdiano''' é unha [[lingua crioula]] de base lexical [[lingua portuguesa|portuguesa]] que se fala no arquipélago de [[Cabo Verde]].
 
O crioulo da illa de [[Santiago, (Cabo Verde)|Santiago]], comunmente coñecido por ''kriolu'' ou ''[[badiu]]'', fálase na principal illa do arquipélago e é o usado na capital do país, a cidade da [[Praia, (Cabo Verde)|Praia]]. Dentro do crioulo de [[Santiago, (Cabo Verde)|Santiago]] é posíbel distinguir aínda entre as variantes rural e urbana, sendo a segunda a que ten maior influencia do portugués contemporáneo.
 
O crioulo de [[San Vicente, (Cabo Verde)|San Vicente]] e da "capital cultural de Cabo Verde", [[Mindelo, (Cabo Verde)|Mindelo]] divulgouse a través dos poemas de [[Sérgio Frusoni]]. Polo seu lado, o crioulo da [[Braba]] coñécese a través das [[morna]]s de [[Eugénio Tavares]], o crioulo de [[Santo Antón, (Cabo Verde)|Santo Antón]] polos contos de [[Luís Romano de Madeira Melo]] e o crioulo do [[Fogo (Cabo Verde)|Fogo]] pola colectánea de contos de [http://www.amphilsoc.org/library/mole/p/parsons.htm Elsie [Clews Parsons]].
 
==Orixe==
Liña 32:
 
==Vocabulario==
No caso do crioulo de [[Santiago, (Cabo Verde)|Santiago]], o único que foi suficientemente estudado, temos que máis do 90% do vocabulario derívase do [[lingua portuguesa|portugués]], sendo o restante de orixe africana. No entanto, a considerábel erosión a que a maioría das palabras foi suxeita e, principalmente, as significativas diferenzas gramaticais tornan extremamente difícil a un falante nativo de [[Lingua portuguesa|portugués]] estabelecer unha conversación, mesmo básica.
 
==Ortografía==
 
Actualmente existe unha convención ortográfica, recoñecida oficialmente polo goberno, chamada [http://www.capeverdeancreoleinstitute.org/new_page_5.htm ALUPEC] que significa "Alfabeto Unificado para a Escrita do Cabo-verdiano", en crioulo, "Alfabetu Unifikadu pa Skrita di Kabuverdianu", utilizando o [[alfabeto latino]]. Ten 23 letras e catro dígrafos: A B S D E F G H I J DJ L LH M N NH N O P K R T U V X TX Z. O ALUPEC representa un compromiso entre unha ortografía fonemática e a ortografía portuguesa utilizada tradicionalmente para escribir o crioulo.
 
Para sobrepasar estes problemas, algúns autores, como Manuel Veiga, defenden un proceso de estandardización dos crioulos do [[Barlavento]] en torno da variante de [[San Vicente (Cabo Verde)|San Vicente]] e outro proceso de homoxeneización nas illas do [[Sotavento]], tendo o crioulo de [[Santiago, (Cabo Verde)|Santiago]] por base. Así sendo, o crioulo cabo-verdiano tería dúas variantes oficiais.
 
Actualmente só o [[lingua portuguesa|portugués]] se ensina nas escolas cabo-verdianas e, como linguas estranxeiras, tamén o francés e o inglés. Un pequeno [http://www.prio.no/private/jorgen/cv_ssresults.html#Language%20and%20identity inquérito estudantil] levado a cabo en 2000 a2.000 alumnos do 12.º ano de catro escolas secundarias públicas de [[sanSan Vicente, (Cabo Verde)|SonSan Vicente]] e de [[Santo Antón, (Cabo Verde)|Santo Antón]] revelou pouca receptividade ao uso do crioulo na sala denas aulas. A razón principal é que o crioulo é unha lingua de uso privado na vida cotidiana. Mais, así que unha conversa se torna formal ou oficial, a [[lingua portuguesa]] é sempre a preferida.
 
==Situación actual==
[[ImaxeFicheiro:2006.07.28.cv.sv.Mindelo.di.jpg|right|thumb|330px|Diglosia: aviso en portugués e publicidade en crioulo.]]
O caboverdiano foi declarado lingua nacional en 1975 despois da independencia do arquipélago mais malia o crioulo ser a [[lingua materna]] de case toda a poboación de Cabo Verde, o [[Lingua portuguesa|portugués]] ainda é a [[lingua oficial]]. Como a lingua portuguesa é utilizada na vida cotidiana (na escola, pola administración pública, en actos oficiais, etc.) o português e o crioulo viven nun estado de [[diglosia]]<ref>Duarte, D. A. (1998)</ref>. En consecuencia desta presenza xeneralizada do português, rexístrase un proceso de descriolización en todas as variantes dos crioulos cabo-verdianos.
 
Liña 56 ⟶ 55:
 
==Diferenzas entre os crioulos==
 
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="4"
|-
Liña 120 ⟶ 118:
 
==Bibliografia==
* ''Os dialectos românicos ou neo-latinos na África, Ásia e América'' (F. Adolpho Coelho – 1880; capítulo 1: "Crioulo da Ilha de Santiago")
* ''O crioulo de Cabo Verde. Breves estudos sobre o crioulo das ilhas de Cabo Verde'' (Joaquim Vieira Botelho da Costa & Custódio José Duarte - 1886)
 
*''Dialectos crioulos-portugueses. Apontamentos para a gramática do crioulo que se fala na ilha de Santiago de Cabo Verde'' (A. de Paula Brito - 1887)
* ''O crioulo de Cabo Verde. Breves estudos sobre o crioulo das ilhas de Cabo Verde'' (Joaquim Vieira Botelho da Costa & Custódio José Duarte - 1886)
* ''Folk-Lore from the Cape Verde Islands'' ([http://www.amphilsoc.org/library/mole/p/parsons.htm Parsons, Elsie Clews] - 1923: Contos de Cabo Verde; livro 1: em inglês, livro 2 em crioulo do Fogo)
 
* ''DialectosO crioulos-portugueses. Apontamentos para a gramática dodialecto crioulo que se fala na ilha de Santiago de Cabo Verde'' (A.Silva, deBaltasar PaulaLopes Britoda - 18871957)
* ''Cabo Verde. Contribuição para o estudo do dialecto falado no seu arquipélago'' (Dulce Almada Duarte - 1961)
 
* ''Renascença de uma civilização no Atlântico médio'' ([[Luís Romano de Madeira Melo]], 1967: Colectânea de poemas e de novelas em português e em crioulo de Santo Antão)
* ''Folk-Lore from the Cape Verde Islands'' ([http://www.amphilsoc.org/library/mole/p/parsons.htm Parsons, Elsie Clews] - 1923: Contos de Cabo Verde; livro 1: em inglês, livro 2 em crioulo do Fogo)
* ''O dialecto crioulo-Léxico do dialecto crioulo do Arquipélago de Cabo Verde'' (Fernandes, Armando Napoleão Rodrigues - 1969)
 
* ''Negrume/Lzimparin'' ([[Luís Romano de Madeira Melo]] - 1973: Contos em crioulo de Santo Antão com tradução portuguesa)
* ''O dialecto crioulo de Cabo Verde'' (Silva, Baltasar Lopes da - 1957)
* "Textos crioulos cabo-verdianos" – crioulo de São Vicente -([[Sérgio Frusoni]] in ''Miscelânea luso-africana'' - 1975 coord. Marius F. Valkhoff)
 
*''Vangêle contód d'nôs móda'' ([[Sérgio Frusoni]]: Fogo - 1979; Novo Testamento - crioulo de São Vicente)
* ''Cabo Verde. Contribuição para o estudo do dialecto falado no seu arquipélago'' (Dulce Almada Duarte - 1961)
* ''A linguistic approach to the Capeverdean language'' (Macedo, Donaldo Pereira - 1979)
* ''O crioulo de Cabo Verde - surto e expansão'' (Carreira, António - 1982)
* ''Renascença de uma civilização no Atlântico médio'' ([[Luís Romano de Madeira Melo]], 1967: Colectânea de poemas e de novelas em português e em crioulo de Santo Antão)
* ''Left-dislocation and topicalization in Capeverdean creole'' (Braga, Maria Luiza: Ph.D. Dissertation, University of Pennsylvania - 1982; Exemplos em crioulo de São Vicente)
 
* ''Variation and change in the verbal system of Capeverdean crioulo'' (Silva, Izione Santos -1985: Análise da fonologia cabo-verdiana)
* ''O dialecto crioulo-Léxico do dialecto crioulo do Arquipélago de Cabo Verde'' (Fernandes, Armando Napoleão Rodrigues - 1969)
* ''Bilinguismo ou Diglossia'' (Duarte, Dulce Almada - 1998)
 
* ''O crioulo da ilha de S. Nicolau de Cabo Verde'' (Eduardo Augusto Cardoso - 1989)
* ''Negrume/Lzimparin'' ([[Luís Romano de Madeira Melo]] - 1973: Contos em crioulo de Santo Antão com tradução portuguesa)
* ''Kabuverdianu: Elementaria seiner TMA-Morphosyntax im lusokreolischen Vergleich'' (Thiele, Petra. Kabuverdianu: 1991)
 
* ''A Poética de Sérgio Frusoni - uma leitura antropológica'' (Mesquitela Lima: Lisboa - 1992: poemas em crioulo de São Vicente)
* "Textos crioulos cabo-verdianos" – crioulo de São Vicente -([[Sérgio Frusoni]] in ''Miscelânea luso-africana'' - 1975 coord. Marius F. Valkhoff)
* "O princípio da parcimónia em crioulo de Cabo Verde" (Pereira, Dulce - 1992: in ''Actas do II. Colóquio sobre Crioulos de base lexical portuguesa'', pp. 141-151)
 
* ''VangêleO contódcrioulo d'nôsde módaCabo Verde: Introdução à gramática'' ([[SérgioManuel Frusoni]]: FogoVeiga - 19791995; Novocrioulo Testamentode -Santiago criouloe de São Vicente)
* ''Le créole du Cap-Vert. Etude grammaticale descriptive et contrastive'' (Manuel Veiga - 2000; exemplos em crioulo de São Vicente e de Santiago)
 
* ''Le Cap-Verdien: Origines et devenir d'une langue métisse'' (Nicolas Quint - 2000)
* ''A linguistic approach to the Capeverdean language'' (Macedo, Donaldo Pereira - 1979)
* ''Grammaire de la langue cap-verdienne: Étude descriptive et compréhensive du créole afro-portugais des Iles du Cap-Vert'' (Nicolas Quint, 2000)
 
* ''Dictionnaire Cap-Verdien/français'' (Nicolas Quint, 2000: Crioulo de Santiago)
* ''O crioulo de Cabo Verde - surto e expansão'' (Carreira, António - 1982)
* ''Dicionário do Crioulo da Ilha de Santiago - Alemão'' (ed. por Jürgen Lang: Tübingen 2002)
 
* ''The syntax of Cape Verdean Creole. The Sotavento Varieties'' (Baptista, Marlyse - 2002)
* ''Left-dislocation and topicalization in Capeverdean creole'' (Braga, Maria Luiza: Ph.D. Dissertation, University of Pennsylvania - 1982; Exemplos em crioulo de São Vicente)
* ''Dicionário Prático Português Cabo-verdiano - Variante de Santiago'' (M. Mendes, N. Quint, F. Ragageles, A. Semedo: 2002)
 
* ''O Cabo-verdiano em 45 Lições'' (Manuel Veiga, 2002: Crioulo de Santiago e de São Vicente)
* ''Variation and change in the verbal system of Capeverdean crioulo'' (Silva, Izione Santos -1985: Análise da fonologia cabo-verdiana)
* ''Parlons capverdien : Langue et culture'' (Nicolas Quint, Aires Semedo, 2003: Crioulo de Santiago e um capítulo sobre o crioulo de São Vicente)
 
* ''Bilinguismo ou Diglossia'' (Duarte, Dulce Almada - 1998)
 
* ''O crioulo da ilha de S. Nicolau de Cabo Verde'' (Eduardo Augusto Cardoso - 1989)
 
* ''Kabuverdianu: Elementaria seiner TMA-Morphosyntax im lusokreolischen Vergleich'' (Thiele, Petra. Kabuverdianu: 1991)
 
* ''A Poética de Sérgio Frusoni - uma leitura antropológica'' (Mesquitela Lima: Lisboa - 1992: poemas em crioulo de São Vicente)
 
* "O princípio da parcimónia em crioulo de Cabo Verde" (Pereira, Dulce - 1992: in ''Actas do II. Colóquio sobre Crioulos de base lexical portuguesa'', pp. 141-151)
 
* ''O crioulo de Cabo Verde: Introdução à gramática'' (Manuel Veiga - 1995; crioulo de Santiago e de São Vicente)
 
* ''Le créole du Cap-Vert. Etude grammaticale descriptive et contrastive'' (Manuel Veiga - 2000; exemplos em crioulo de São Vicente e de Santiago)
 
* ''Le Cap-Verdien: Origines et devenir d'une langue métisse'' (Nicolas Quint - 2000)
 
* ''Grammaire de la langue cap-verdienne: Étude descriptive et compréhensive du créole afro-portugais des Iles du Cap-Vert'' (Nicolas Quint, 2000)
 
* ''Dictionnaire Cap-Verdien/français'' (Nicolas Quint, 2000: Crioulo de Santiago)
 
* ''Dicionário do Crioulo da Ilha de Santiago - Alemão'' (ed. por Jürgen Lang: Tübingen 2002)
 
* ''The syntax of Cape Verdean Creole. The Sotavento Varieties'' (Baptista, Marlyse - 2002)
 
* ''Dicionário Prático Português Cabo-verdiano - Variante de Santiago'' (M. Mendes, N. Quint, F. Ragageles, A. Semedo: 2002)
 
* ''O Cabo-verdiano em 45 Lições'' (Manuel Veiga, 2002: Crioulo de Santiago e de São Vicente)
 
* ''Parlons capverdien : Langue et culture'' (Nicolas Quint, Aires Semedo, 2003: Crioulo de Santiago e um capítulo sobre o crioulo de São Vicente)
 
==Ligazóns externas==
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kea Kabuberdianu] Relatório do ''Ethnologue'' sobre os crioulos cabo-verdianos.
* [http://www.instituto-camoes.pt/cvc/bvc/bibbreve/006/bb06.pdf ''Literaturas Africanas de Expressão Portuguesa'']
* [http://www.unb.br/il/liv/public/frusoni.htm Poemas de Sérgio Frusoni em crioulo de São Vicente]
* [http://www.bcv.cv/_conteudo/dinheiro/nota/1999/2000.htm# "Morna aguada" de Eugénio Tavares em crioulo de Brava]
* [http://www.capeverdeancreoleinstitute.org/lusiadas_na_kriolu.htm ''Os Lusíadas'' em crioulo de Santo Antão]
* [http://www.priberam.pt/dcvpo/dcvpo.aspx Dicionário Cabo-verdiano Português On-Line (Crioulo de Santiago)]
* [http://www.mindelo.info/dico_accueil.html Dicionário Cabo-verdiano Francês On-Line (Crioulo de São Vicente)]
* [http://www.prio.no/private/jorgen/cv_kriollanguage.html Língua Crioula]
* [http://www.clubetabanka.com/cv/creole.asp ''A Perspective on Capeverdean Crioulo'']
*[http://www.degruyter.de/journals/jall/2001/pdf/22_069.pdf Crioulo de Santiago]