Arqueoloxía: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
{{atención|posible tradución automática; faltan ligazóns internas}}
Biógrafo (conversa | contribucións)
m Volver á última edición correcta.
Liña 1:
{{atención|posible tradución automática; faltan ligazóns internas}}
{{Historia en progreso}}
 
A '''arqueoloxía''' é a [[ciencia]] que estudia as [[arte|artes]], [[monumento|monumentos]] e [[obxecto]]s da [[antigüidade|antigüidade]], especialmente a través dos seus restos. O nome ven do [[lingua grega|grego]] ''archaios'', "vello" ou "antigo", e ''logos'', "ciencia", "saber".
A Arqueoloxía (do grego ἀρχαίος 'vello' ou 'antigo', e λόγος 'estudo') é unha disciplina que estuda as sociedades a través de súas restos materiais, sexan estes intencionales ou non. Así, debemos deixar de lado a tradicional visión de que é «unha ciencia auxiliar da Historia, que complementa con documentos materiais aqueles períodos non suficientemente iluminados polas fontes escritas». A Arqueoloxía é unha ciencia social autónoma, que estuda aos seres humanos a través da súa cultura material e psicolóxica.
 
A arqueoloxía é unha disciplina dedicada ó estudo de [[cultura]]s humanas antigas. A maioría dos primeiros arqueólogos, que aplicaron a novaorixe da súa disciplina aosós estudos dos anticuarios, definiron a arqueoloxía como o «"[[estudo]] sistemático dados restos materiais da vida humana xa desaparecida»."; Outrosoutros arqueólogos salientaronenfatizaron aspectos [[psicolóxico]]-conductistas[[condutistas]] e definiron a arqueoloxía como «"a reconstrución da vida dos pobos antigos»". Nalgúns países a arqueoloxía estivo considerada sempre como unha disciplina pertencente á antropoloxía; mentres que esta se centra no estudo das culturas humanas, a arqueoloxía dedicábase ao estudo das manifestacións materiais destas. Deste modo, entrementres que as antigas xeracións de arqueólogos estudaban un antigo instrumento de cerámica como un elemento cronolóxico que axudaría a poñerlle unha data á cultura que era obxecto de estudo, ou simplemente como un obxecto cun certo valor estético, os antropólogos verían o mesmo obxecto como un instrumento que serviríalles para comprender o pensamento, os valores e a cultura de quen fabricouno.
 
Nalgúns países a arqueoloxía ten sido considerada sempre como unha disciplina pertencente á [[antropoloxía]]; mentres que esta se centraba no estudo das culturas humanas, a arqueoloxía dedicábase ó estudio das manifestacións materiais destas. Deste xeito, en tanto que as antigas xeracións de arqueólogos estudaban un antigo instrumento de cerámica como un elemento cronolóxico que axudaría a poñerlle unha data á cultura que era obxecto de estudo, ou sinxelamente como un obxecto cun certo valor estético, os antropólogos verían o mesmo obxecto como un instrumento que lles serviría para comprender o pensamento, os valores e a cultura de quen o fabricou.
A investigación arqueolóxica estivo relacionada fundamentalmente á Prehistoria e á Antigüidade; sen embargo, durante as últimas décadas a metodoloxía arqueolóxica aplicouse a etapas máis recentes, como a Idade Media (Arqueoloxía Medieval), a Idade Moderna ou o período industrial. Na actualidade, os arqueólogos dedican ocasionalmente a súa atención a materiais actuais, investigan residuos urbanos, co que está nacendo a denominada arqueoloxía industrial.
Véxase tamén: Historia e teoría da Arqueoloxía
 
A investigación arqueolóxica estivo relacionada fundamentalmente á Prehistoria[[idade de pedra]] e á Antigüidadeantiguidade; sennon embargoobstante, durante as últimas décadas a metodoloxía arqueolóxica aplicouse a etapas máis recentes, como a [[Idade Media (Arqueoloxía Medieval), a Idade Moderna]] ou oó período industrial. Na actualidade, os arqueólogos dedican ocasionalmente a súa atención a materiais actuais, investigan residuos urbanos, coo que estáse nacendocoñece acomo denominada arqueoloxía [[Arqueoloxía industrial]].
Máis que por períodos temporais, a arqueoloxía adóitase dividir en marcos espaciais concretos, ao ser o obxectivo da arqueoloxía o estudo dun xacemento ao longo do tempo. Non obstante o labor dos arqueólogos se tende a especializar tamén nun período, pero sempre prestando atención aos previos e posteriores.
 
 
== Estudo Arqueolóxico ==
 
=== Prospección ===
 
A prospección é a exploración dun territorio en busca de indicios materiais que mostren a existencia dun xacemento. Unha prospección busca coñecer o modelo de poboamento dos grupos humanos ou nunha época ou a través do tempo.
O primeiro que se ten que facer é delimitar o terreo que imos estudar. Os límites poden ser arbitrarios (administrativos) ou xeográficos (busca de rexións con certas similitudes). O primeiro sistema está condicionado ás necesidades administrativas (expansión urbanística). Os límites xeográficos son utilizados nos proxectos de investigación. Podemos optar por dous sistemas: a cobertura total (percorrer todo o territorio a estudar observándoo todo coa mesma intensidade, maior frecuencia a menor territorio) ou a mostraxe (selección de áreas significativas). A mostraxe, para que sexa representativo, ten que incluír o 30% da zona de estudo. Ese 30% tradicionalmente foi dirixido ou intencional e está baseado na experiencia previa. Hoxe en día utilízase unha mostraxe aleatorio: o territorio divídese en cuadrículas e prográmalos informáticos elixen o 30% correspondente á mostraxe. Para evitar que o azar deixe zonas interesantes sen mostraxe utilízase unha mostraxe estratificada sistemático (tras estratificación do terreo en unidades similares). As áreas de mostraxe seleccionadas no mapa denomínanse transects (tamaños variables). Un elemento fundamental é a intensidade da prospección que responde polo miúdo co que se vai observar o terreo a prospectar. Os prospectores realizan, colocádevos en liña, un varrido en diferentes direccións para observar o que hai no chan. Canto máis xuntos vaian, maior será a intensidade. A prospección baséase na visibilidade dos xacementos e haberá que distinguir se non vemos os restos porque non os faia ou porque non o vemos.
A prospección considerouse o paso previo para o escavación, pero é unha actividade arqueolóxica por si mesma. A Nova Arqueoloxía utilízaa moito.
 
=== Excavación ===
 
Dentro dos escavacións arqueolóxicas podemos observar diversos tipos: as de urxencia, as de investigación e as de patrimonio. Os escavacións de urxencia están condicionadas pola transformación do espazo. Esta transformación vai liada á construción de infraestruturas ou edificios. Isto esixe documentar os restos xa que o sitio vai ser destruído pola construción. Este tipo páganas as construtoras públicas ou privadas que van modificar o espazo e realízase un Estudo de Impacto Arqueolóxico. Os escavacións de investigación realízanse para descubrir novos datos que nos axudan a cubrir lagoas de información concretas que hai na Historia. As de patrimonio cultural céntranse no desenvolvemento estratéxico de actividades culturais (turismo) e a achega de interese a certos puntos de atracción do territorio.
Destas, as de investigación complementan ao resto xa que, aínda que son máis lentas, son tamén as máis experimentadas e as que achegan novos métodos e técnicas. A súa escaseza débese a que o financiamento, que é pública, destínase a outros proxectos.
 
A arqueoloxía é unha actividade destrutiva xa que supón a alteración do rexistro arqueolóxico e non é posible escavar o mesmo en dúas ocasións. Iso leva ao peche dalgúns espazos que non se van modificar para conservalos nun futuro (Altamira). Para poder escavar hai que ter o permiso das autoridades (administración da comunidade Autónoma correspondente). Existe un rexistro arqueolóxico dos escavacións e as Administracións son as que esixen unha serie de condicións para o escavación dos xacementos: o lugar onde se han de gardar os restos, o director do escavación, as datas, o dereito a inspeccións, a elaboración dun libro diario onde recóllase todo o relacionado co escavación… Unha vez finalizada o escavación hase de elaborar un inventario de materiais para o ingreso no museo e un memoria preliminar para a Administración analizando os resultados do escavación.
 
=== Traballo de laboratorio ===
 
Cos datos obtidos na escavación, débense analizar os restos obtidos exaustivamente. Para iso realízanse as tarefas de procesado no laboratorio.
En primeiro lugar, os restos lávanse e consolidan (en caso de cumprir) evitando deteriorar os materiais. Hai que ter coidado ao lavar a cerámica pintada, para non deteriorar seu pigmentación. Os ósos son higroscópicos, polo que non é bo lavalos con auga, senón cun pincel ou unha esponxa en seco. É conveniente lavar en seco e coidadosamente os estucos, xesos e outros materiais fráxiles.
Despois lévanse a cabo os labores de siglado e rexistro, en onde cada peza se sigla para poder identificala en caso de confusión. Se sigla identificando o xacemento e un número coa peza exacta que se indica no rexistro. Feito isto, hase de identificar a cerámica mediante táboas tipológicas.
Cando está feito todo o anterior, hase de debuxar o material representativo para a publicación. Ademais, hai que analizar mediante outras técnicas (métodos de datación, medios químicos...).
 
== Métodos de datación absoluta==
 
=== Dentrocronoloxía ===
 
A dendrocronoloxía (dendro: árbore; cronos: tempo) é fundamental actualmente e necesaria para correlacionar os resultados do C-14. Baséase nos aneis de crecemento das árbores. O seu coñecemento remóntase ao Renacemento xa que Leonardo da Vinci fixo un estudo sobre eles. Sen embargo, foi no século XVIII cando naturalistas como Duhamel e Buffon empezaron a realizar estudos sobre iso con árbores que foran cortados simultaneamente. Así, recoñeceron que anualmente a árbore xeraba un anel máis. Cando chegaron ao anel 28 (contando desde fóra) observaron que en todas as especies esta tiña un canto máis pequeno que denotaba un escaso crecemento da árbore. Cada anel ten unha parte máis clara e outra máis escura debido ás diferencias no ritmo de crecemento segundo as estacións. O anel 28 corresponde ao ano 1709 no que houbo unhas xeadas históricas. Foron os primeiros que relacionaron as características climáticas coa forma dos aneis. A principios do XX, o astrónomo norteamericano Douglass estudou se a radiación procedente das manchas solares quedaban reflectidas no crecemento das árbores. Para iso observou a evolución dos aneis intentando chegar o máis lonxe posible. Así, utilizou especies de longa duración como as secuoyas ou os piñeiros amarelos. Tras isto, se conseguiu realizar secuencias da morfoloxía dos aneis de zonas xeográficas concretas. Hoxe en día na maior parte de Europa tense unha secuencia mestra que se remonta a 3000 anos e incluso en certos lugares ata os 5000. Para a arqueoloxía europea o material básico de construción é a madeira debido á súa riqueza forestal polo que se posúe gran cantidade de material para estes estudos. É o método máis seguro que existe.
Hai que ter coidado co factor "madeira antigua" en onde se datan obxectos feitos con partes interiores dunha árbore (podería dicirse que o corazón da árbore) podendo dar datas alteradas de varios centos de anos.
 
=== Carbono 14 ===
 
O profesor Libby, que traballaba no Instituto de Estudos Nucleares de Chicago, desenvolveu o método axeitadamente entre 1946-1949. O método acadou unha popularidade inmediata e Libby obtivo o premio Nobel en 1960. Este rápido recoñecemento débese a dous grandes vantaxes: o uso de mostras provenientes de calquera lugar do mundo sen necesidade dun estudo previo, e que acada unha cronoloxía bastante ampla que chega ata o 50.000 BP. Actúa sobre a materia orgánica. Os átomos de C14 están presentes na atmosfera e fórmanse na estratosfera a partir da interacción da radiación solar e o N. O C14 é absorbido polos seres vivos mediante a fotosíntese das plantas a través da cadea alimenticia. Non todos os seres vivos posúen a mesma proporción de C14.
Mentres un organismo está vivo conserva a mesma proporción de C14 no organismo; cando morre diminúe de forma constante. O ritmo de perda coñécese como a vida media do C14 e é coñecido. Libby calculou unha vida media de 5568 anos, pero actualmente se corrixiu en 5730. Esta cifra refírese ao tempo que tarda un organismo en diminuír a proporción de C14 á metade. Así, á corda doutros 5730 anos terase reducido á metade do 50% que quedaba. Os laboratorios miden a cantidade de C14 que ten a mostra. A diferenza entre esta cifra e a que debería ter tradúcese en anos. O traballo de laboratorio é moi complexo xa que hai que limpar o elemento con gran coidado para non contaminar o exterior. Son necesarios uns gramos de materia curmá para obter a datación. Hoxe día existe unha opción, o C14AMS, que traballa con cantidades moi pequenas pero é máis caro e laborioso. Non todos os materiais supoñen a mesma facilidade de datación xa que as conchas con moi complicadas polo seu alto porcentaxe de minerais. Pola contra, os ósos se datan moi ben aínda que o máis fácil é a madeira. Grazas a este método pódese datar o pole.
 
=== Potasio-Argon ===
 
O método do potasio-argon é outro método de datación radiométrica, que permite datar rochas de orixe volcánico asociadas a algúns dos restos fósiles e arqueolóxicos máis antigos da orixe da humanidade. No momento de solidificación dunha rocha ígnea, o 40K que contén comeza a desintegrarse, a un ritmo coñecido, en 40Ar. A vida media do 40K é de 1,25 Ma e a idade da rocha vén dada pola proporción 40K/40Ar que presenta actualmente. Este método, xunto ao similar do argon-argon (baseado a proporción 40Ar/39Ar) deu moi bos resultados nos xacementos de orixe sedimentario africanos, onde é frecuente a intercalación de rochas procedentes de episodios volcánicos, como por exemplo na secuencia estratigráfica da Garganta de Olduvai. Outro exemplo é o do xacemento de Laetoli, onde unha erupción volcánica deixou unha capa de cinzas, datada por K/Ar en 3,7 Ma, sobre a que imprimiron as súas pegadas algúns animais e varios exemplares de Australopithecus afarensis.
 
=== Termoluminiscencia ===
 
A termoluminiscencia úsase para cerámicas, pero en ocasións usouse para elementos de sílex. O sistema consiste en que as partículas de arxila van absorbendo materiais radioactivos do chan (uranio, potasio). Cando esa arxila é sometida a altas temperaturas a carga radioactiva queda a 0. A partir dese momento volve a empezar a cargarse. Trasládase ao laboratorio o resto e en condicións controladas vólvese a someter á calor e unhas máquinas miden a cantidade de carga que se desprende e que había acumulado a arxila. Canto maior sexa a carga radioactiva, maior será a súa antigüidade. O sistema complétase analizado a carga dese estrato para ver se o estrato fomentou a carga, xa que o ritmo de carga pode depender do estrato. Tralo proceso, o material queda completamente destruído.
 
=== Paleomagnetismo ===
 
Baséase no feito de que a polaridade magnética da Terra non é estática: os polos Norte e Sur magnéticos se invisten cada certo tempo por causas aínda pouco coñecidas. Non preséntanse pautas ou ciclos periódicos. Estes cambios de polaridade quedan reflectídevos nas rochas de orixe ígneo e nalgúns estratos sedimentarios, nos que as partículas minerais magnéticas quedan orientadas segundo a posición dos polos magnéticos no momento da súa formación, a modo de "brújulas fosilizadas". O último gran troco de polaridade (de sur a norte) deuse no época de Matuyama Bruhnes e se data en torno ao 780.000. O paleomagnetismo foi moi importante na escavación de Atapuerca: no sector de Gran Dolina, os estratos nos que se estaban sacando restos humanos de Homo antecessor (TD 6), formáronse nunha época de polaridade inversa, polo que son máis antigos de 780.000 anos.
 
=== Subdisciplinas arqueolóxicas ===
 
A arqueoloxía no gran desenvolvemento teórico e metodolóxico das últimas décadas, deu lugar a numerosas subdisciplinas de marcado carácter temático-conceptual:
 
=== Etnoantropología ===
 
Estudo dunha sociedade a partir, sobre todo, da cultura material: analizar a súa función, pero con poboacións actuais (non é arqueoloxía). É un modo de entender o rexistro arqueolóxico con analoxías de referentes culturais actuais.
 
=== Arqueoloxía da paisaxe ===
 
A arqueoloxía da paisaxe é un método polo cal se intenta coñecer como era o medio na antigüidade. Fanse pequenos sondaxes aleatorios de 2 x 2 en elámbito circundante que se quere estudar e grazas a iso sácase información da diversidade do medio e das diferentes actividades que se practicaron en cada parte do medio.
 
=== Arqueometría ===
 
 
Incorporación de técnicas fisico-químicas aplicadas ao estudo arqueolóxico. Esta permite novas perspectivas á investigación arqueolóxica. Dentro destes estudos, resalta a caracterización de materiais, o estudo sobre composición e manipulación de elementos metalúrxicos, a análise de contido de recipientes arqueolóxicos...
 
==Véxase tamén==