Centauro (astronomía)
Os centauros son un tipo de corpos menores do sistema Solar que se caracterizan por comportarse tanto como asteroides como cometas. Deste feito provén o seu nome de centauro, ser mitolóxico que era metade cabalo e metade humano. Os centauros orbitan arredor do Sol entre Xúpiter e Neptuno, cruzando as órbitas dos xigantes gasosos. O primeiro centauro descuberto foi 2060 Chiron en 1977, mentres que o máis grande coñecido é 10199 Chariklo descuberto en 1997.
Non se fotografou de preto ningún centauro, mais hai evidencias de que Febe, satélite de Saturno, que foi descrita pola Sonda Cassini en 2004 pode ser un centauro capturado. Ademais o telescopio espacial Hubble conseguiu información sobre as características superficiais de (8405) Asbolus.
Tres centauros: Chiron, (60558) Echeclus e 166P/NEAT 2001 T4 foron vistos mostrando cola coma os cometas.
Órbitas editar
Distribución editar
O diagrama amosa as órbitas de todos os centauros coñecidos en relación á dos planetas. os troianos coñecidos de Neptuno aparecen en verde. Para os obxectos seleccionados a excentricidade das órbitas é representada con segmentos vermellos que se estenden dende o perihelio ao afelio. A inclinación é representada no eixe das abscisas.
Para ilustrar o rango dos parámetros orbitais, incluíronse debuxados en amarelo tres obxectos con órbitas extremadamente inusitadas:
- 2005 VB 123, que ten o grao máis alto de inclinación da súa órbita (~39º); curiosamente, a súa órbita é case circular (a menor excentricidade < 0.01)
- Asbolus ten a órbita máis excéntrica (excentricidade=0.62)
- 2001 XZ25 ten a inclinación máis baixa (<3º).
As pequenas adicións no gráfico mostran histogramas coas inclinacións da órbita (i) (5º intervalo), a excentricidade (e) (intervalo 0,05) o semieixe maior (a) (intervalo de 2 UA). As órbitas dos centauros caracterízanse por un largo rango no que se refire ao grao de excentricidade, dende os moi excéntricos (Pholus, Asbolus, Amicus, Neso) aos máis circulares (Chariklo e os asteroides cronosecantes: Thereus, Okyrhoe).
Órbitas cambiantes editar
Debido a que os centauros cruzan as órbitas dos planetas xigantes e non están protexidos pola resonancia orbital, as súas órbitas son inestables dentro dunha escala de tempo de 106 –107 anos. Os estudos dinámicos das súas órbitas indican que os centauros son probablemente un estado orbital intermedio de obxectos en transición dende o Cinto de Kuiper á familia de Xúpiter de cometas de período curto. Estes obxectos deben ser perturbados dende o Cinto de Kuiper, despois do cal se converten en Neptuno-secantes e interactúan gravitatoriamente con este planeta. É entón cando se clasifican como centauros, pero as súas órbitas son caóticas, evolucionando bastante rapidamente segundo o centauro se vai achegando a algúns dos planetas exteriores. Algúns centauros evolucionarán a obxectos cronosecantes tralo que os seus perihelios poden chegar a verse reducidos ao sistema solar interior e reclasificados, polo tanto como cometas da Familia de Xúpiter activos, se demostran actividade cometaria. Os centauros chocarán en último caso co Sol ou cun planeta se non son expulsados ao espazo interestelar despois dunha aproximación excesiva a algún dos planetas, especialmente Xúpiter.
Características Físicas editar
O tamaño relativamente pequeno dos centauros impide as observacións de superficie, pero os índices da cor e os espectros poden indicar a posible composición da súa superficie, proporcionando pistas sobre a orixe destes corpos.[1]
Cores editar
Existe nos centauros unha misteriosa variedade da cor que desafía os modelos sinxelos da composición de superficie. No diagrama, o índice de cor son as medidas de magnitude aparente dun obxecto polos filtros azul (B), visible (V) (é dicir, verde-amarelo) e vermello (R). O esquema ilustra estas diferenzas na cor aumentada para todos os centauros con índices de cor coñecidos. Como referencia inclúense dúas lúas, Tritón e Febe, e o planeta Marte, debuxados en letras amarelas, mais non a escala.
Os centauros parecen estar agrupados en dúas clases, moi vermellos (5145 Pholus) e azuis ou azuis-agrisados(2060 Chiron).[2] Existen numerosas teorías que tentan explicar esta diferenza de cores, resumidas en dúas categorías: ou é debida á diferenza na orixe ou composición ou é por un nivel de reacción ante a radiación ou a actividade cometaria diferente. Algúns autores suxiren procesos de competencia múltiple.[3][4]
O espectro editar
A interpretación dos espectros é en ocasións ambigua, relacionado co tamaño da partícula e outros factores. Ofrece, porén, unha idea da composición da superficie e ao igual que coas cores, pódense observar varios modelos.
Confirmáronse marcas do paso de auga xeada en varios centauros (como 2060 Chiron, 10199 Chariklo e 5145 Pholus) e preséntanse ademais outros modelos:
- Suxeriuse que a superficie de Chariklo é unha mestura de tolinas como as descubertas en Titán e Tritón con carbón amorfo.
- Pholus pode estar cuberto por unha mestura de tolinas, carbón negro, olivino e xeo de metano.
- Suxeriuse que a superficie de (52872) Okyrhoe sexa unha mestura de keróxenos, olivinos e unha pequena porcentaxe de xeo.
- Crese que (8405) Asbolus poida ter tolinas, tolinas xeadas e carbón.
Chiron parece ser o centauro máis complexo de todos, xa que o espectro observado varía dependendo do período de observación: detectáronse marcas de xeo nun período de baixa actividade que desapareceron durante a actividade máis alta.[5]
Parecidos con cometas editar
As observacións de Chiron de 1988 e 1989 preto do seu perihelio mostraron que tiña unha coma (un gas de nube e po que evaporan da súa superficie). Por este motivo clasificouse oficialmente como un cometa e un asteroide, aínda que sexa moito máis grande que un cometa típico.
Estanse a controlar outros centauros para ver se se descobre tamén esta actividade cometaria. Polo menos dous, (60558) Echeclus e 166P/NEAT 2001 T4 mostraron esta conduta. 166P/NEAT 2001 T4 foi descuberto mentres exhibía unha coma, e está clasificado como un cometa, aínda que a súa órbita é a dun centauro. (60558) Echeclus foi descuberto sen coma pero foi visto logo activo.[6]
Teorías sobre a orixe editar
O estudo da evolución dos centauros desenvolveuse dende hai poucos anos e atópase aínda obstaculizado polo limitado número de datos físicos. Propuxéronse diferentes modelos para explicar a orixe dos centauros. As simulacións indican que a órbita dalgúns obxectos do Cinto de Kuiper pode perturbarse, tendo como resultado a expulsión do obxecto de xeito que chegue a ser un centauro. Os obxectos do disco disperso serían dinamicamente os mellores candidatos para estas expulsións, pero as súas cores non se corresponden coa gama bicolor dos centauros. Os plutinos si amosan unha natureza bicolor semellantes e algúns científicos indican que non todas as súas órbitas son tan estable como se pensaba, debido ás perturbacións provocadas por Plutón.
Os centauros poderían formar parte dun disco disperso interior de obxectos perturbados do cinto de Kuiper.[7]
A familia dos centauros editar
Os centauros máis coñecidos son:
Notas editar
- ↑ D. Jewitt, A. Delsanti The Solar System Beyond The Planets, aparecido no libro Solar System Update, Springer-Praxis Ed., Horwood, Blondel and Mason, 2006. Preprint version (pdf)
- ↑ Bauer, J. M., Fernández, Y. R., & Meech, K. J. 2003. "An Optical Survey of the Active Centaur C/NEAT (2001 T4)", Publication of the Astronomical Society of the Pacific", 115, 981 [1]
- ↑ N. Peixinho1, A. Doressoundiram1, A. Delsanti, H. Boehnhardt, M. A. Barucci, and I. Belskaya Reopening the TNOs Color Controversy: Centaurs Bimodality and TNOs Unimodality Astronomy and Astrophysics, 410, L29-L32 (2003). Preprint on arXiv(pdf)
- ↑ Hainaut & Delsanti (2002) Color of Minor Bodies in the Outer Solar System Astronomy & Astrophysics, 389, 641 datasource Arquivado 26 de abril de 2005 en Wayback Machine.
- ↑ Dotto, E; Barucci, M UN; De Bergh, C, Color and composition of the centaurs, números 1-4, páx. 157-167. (Xuño de 2003)
- ↑ Y-J. Choi, P. Weissman, e D. Polishook (60558) 2000 EC_98, IAU Circ., "8656" (xaneiro de 2006), 2.
- ↑ [2]
Véxase tamén editar
Ligazóns externas editar
- Lista de centauros e obxectos do disco disperso. (en inglés)
- Centaurs from Enciclopedia de astrobioloxía, astronomía e voos espaciais. (en inglés)