Arte bizantina

A arte bizantina é a arte producida no que agora é coñecido como Imperio Bizantino, o Imperio Romano de Oriente, desde o século V ata a caída de Constantinopla en 1453. Tamén se emprega para referirse á arte de estados contemporáneos a el que compartían formas culturais comúns sen ser parte do imperio como Macedonia, Bulgaria, Serbia ou Rusia e mesmo certos aspectos da arte da República de Venecia.

Mosaico bizantino. A virxe como Kiriotissa, isto é como trono da sabedoría sostendo ó Neno Xesús de fronte, deu orixe á representación da Virxe románica en Occidente

A imprenta romana, o gusto polo luxo, a suntuosidade e a proporción herdados da cultura grega deu lugar a unha arte imperial-relixiosa presidida pola idea do dogmático e por unha concepción xerarquizante e simbólica da arte na que as formas e as técnicas respondían a unhas normas fixas, segundo un preciso e inmutable contido teolóxico, no que Deus e o emperador quedaban no mesmo rango no nivel representativo.

Un dos mosaicos bizantinos máis famosos que se conservan de Hagia Sophia.

Os templos bizantinos tiñan planta centralizada cunha gran cúpula central como un trasunto arquitectónico da bóveda celeste, conservando en xeral a organización da basílica paleocristiá. O iconostasio separaba o presbiterio das naves, constituíndo un lugar específico para as imaxes. Usualmente utilizaba como material de construción o ladrillo, como os romanos, pero acentuando a súa función decorativa, empregando frecuentemente o arco de medio punto e as cubertas abovedadas.

Os edificios no interior amosaban unha decoración suntuosa a base de mosaicos, esmaltes, ourivaría, teas e un longo etcétera. Exteriormente predominaba a verticalidade e conxugación de rectas e curvas.

A escultura bizantina renovou as formas e os motivos decorativos. Pictograficamente a forma de Cristo seguiu o modelo sirio de melena longa e barba partida, representado frecuentemente como Pantocrátor. A Virxe tiña unha tipoloxía máis variada con formas como a kiriotissa, hodigitria, theotokos, galactotrofusa e glycofilusa entre as máis frecuentes.

Historia

Folla dun díptico de marfil de Areobindo Dagalaifo Areobindo, cónsul en Constantinopla, 506.

En 395 Teodosio I dividiu entre os seus fillos Arcadio e Honorio o Imperio Romano; deixando a Arcadio o Imperio de Romano de Oriente, con capital en Constantinopla, cidade fundada polo emperador Constantino. Debido á súa privilexiada situación e á caída do Imperio Romano de Occidente en poder dos bárbaros, pronto será a capital cultural por excelencia do mundo occidental. Así nace a arte bizantina como confluencia dos estilos gregos, helenísticos, romanos e orientais.

Desde comezos do século V vaise creando unha linguaxe formal artística propio e diferenciado do que se mantén no Imperio Romano de Occidente. Máis tarde, na época de Xustiniano I (527-565) iníciase a primeira etapa especificamente bizantina: é a Primeira Idade de Ouro que comprende os séculos VI e VII, é a etapa de formación da arte bizantina nos seus aspectos formais.

Despois do período da loita dos iconoclastas, aínda que pobre en monumentos, comeza, en torno ao ano 850, a arte bizantina medio ou Segunda Idade de Ouro que perdura ata o ano 1204, cando Constantinopla é conquistada polos cruzados; nesta época esencialmente consolídanse os aspectos formais e espirituais da arte bizantina; é a verdadeira etapa creadora e definidora da estética bizantina. Despois do dominio europeo, coa Dinastía Paleólogo, dáse paso á Terceira Idade de Ouro que se centra no século XIV e que finaliza coa toma de Constantinopla no ano 1453. Despois, a arte bizantina florece nos países eslavos, Rusia e sueste de Europa, transmitíndose ata os nosos días a través do Monte Athos.

A arte bizantina dividiuse en catro grandes etapas:

• Primeira Idade de Ouro Bizantina: 527 - 726, ano no que aparece a querela iconoclasta. A época dourada desta arte coincide coa época de Xustiniano.
• A querela iconoclasta prolongouse entre os anos 726 - 843 e enfrontou aos iconoclastas contra os iconódulos e foi tan violenta que produciu unha crise artística acentuada, especialmente na arte figurativa.
• Segunda Idade de Ouro Bizantina: 913 - 1204, momento en que os cruzados destrúen Constantinopla.
• Terceira Idade de Ouro Bizantina: 1261 - 1453, cando os turcos toman Constantinopla.

Véxase tamén

Outros artigos

• Basílica de San Vidal de Rávena