Armando Palacio Valdés

Armando Palacio Valdés
	;
Biografía
Nacemento	(es) Armando Francisco Bonifacio Palacio y Rodríguez Valdés ; 4 de outubro de 1853 ; Entrialgo, España (en)
Morte	29 de xaneiro de 1938 (84 anos); Madrid, España
Lugar de sepultura	Cementerio Municipal de La Carriona (en)
Educación	Universidade de Oviedo
Actividade
Ocupación	escritor, crítico literario, novelista
Membro de	Real Academia Española
Movemento	Realismo literario
Pseudónimo literario	Armando Palacio Valdés
Familia
Irmáns	Atanasio Palacio Valdés; Leopoldo Palacio Valdés
Parentes	Eduardo Palacio-Valdés, sobriño
Descrito pola fonte	Svensk Uppslagsbok (pt) ; Ensayo de un catálogo de periodistas españoles del siglo XIX (1903-1904), (sec:Palacio Valdés (Armando), p.325); Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Armando Palacio Valdés, nado en Entralgo, Laviana, o 4 de outubro de 1853 e finado en Madrid o 29 de xaneiro de 1938, foi un escritor e crítico literario asturiano, pertencente ao Realismo do século XIX.

Biografía

Palacio Valdés (c. 1909).

Fillo de Silverio Palacio e Eduarda Valdés. O seu pai era un avogado ovetense e a súa nai pertencía a unha familia acomodada. Educouse en Avilés até 1865, en que se trasladou a Oviedo a vivir co seu avó para estudar o bacharelato, o que entón se facía no mesmo edificio da Universidade. Por entón leu na súa biblioteca a Iliada, que lle impresionou fortemente e abriu o seu interese pola literatura e a mitoloxía; tras iso inclinouse por outras de Historia. Por entón formou parte dun grupo de mozos intelectuais maiores ca el dos que se consagraron á literatura Leopoldo Alas e Tomás Tuero, cos que estableceu unha especial amizade.

Tras lograr o seu título de bacharel en Artes en 1870, decidiu seguir a carreira de Leis en Madrid, que concluíu en 1874. Pertenceu ao faladoiro do Bilis club xunto con outros escritores asturianos. Dirixiu a Revista Europea, onde publicou artigos que logo reuniu en Semblanzas literarias. Tamén hai bos retratos literarios nos oradores do Ateneo e na nova viaxe ao Parnaso onde desfilan conferenciantes, ateneístas, novelistas e poetas da época. Escribiu tamén como crítico, en colaboración con Leopoldo Alas, La literatura en 1881. Casou dúas veces: a súa primeira esposa, Luisa Maximina Prendes, faleceu en 1885 despois dun ano e medio de matrimonio. Casou en 1899 en segundas nupcias con Manuela Veiga e Gil, que lle sobreviviu. Ao morrer José María de Pereda en 1906, ocupou a cadeira vacante na Real Academia Española.

Palacio Valdés en 1930.

Deuse a coñecer como novelista con El señorito Octavio (1881), pero gañou a celebridade con Marta y María (1883), ambientada na cidade ficticia de Nieva, que en realidade representa a Avilés. Nesta época da súa evolución literaria adoita ambientar as súas novelas en Asturias. Así ocorre tamén con El idilio de un enfermo (1884), que é quizais a súa obra máis perfecta pola concisión, ironía, sinxeleza de argumento e sobriedade no retrato dos personaxes, algo que Palacio Valdés nunca logrou repetir; tamén de ambiente asturiano son José (1885) e El cuarto poder (1888), onde da mesma maneira que na Rexenta de Leopoldo Alas realízase unha sátira da burguesía provinciana, denúnciase a estupidez dos duelos e a fatuidad dos sedutores.

A súa novela Riverita (1886), cuxa segunda parte é Maximina (1887), transcorre en Madrid e revela certo pesimismo e elementos autobiográficos. Por outra banda, a obra máis famosa de Palacio Valdés, La hermana San Sulpicio (1889), transcorre en terras andaluzas, cuxas costumes mostra mentres narra os amores entre unha monxa que logra saír do convento e un médico galego que ao fin casa coa relixiosa volta ao século. La espuma (1891) é unha novela que tenta describir a alta sociedade madrileña. La fe, 1892, como o seu propio título indica, trata o tema relixioso, e en El maestrante (1893) achégase a un dos grandes temas da novela do Realismo, o adulterio, de novo en ambiente asturiano. Andalucía xorde de novo en Los majos de Cádiz (1896) e os costumes valencianos en La alegría del capitán Ribot (1899).

Entre todas as súas obras, Palacio Valdés prefería Tristán o el pesimismo (1906), cuxo protagonista encarna o tipo humano que fracasa polo negativo concepto que ten da humanidade. La aldea perdida (1903) é como unha égloga novelada acerca da industria mineira e quere ser unha demostración de que o progreso industrial causa grandes danos morais. O narrador distánciase demasiado do seu tema estrañando cunha retórica gora e declamatoria unha Arcadia perdida e retratando rústicos como heroes homéricos e outorgando nomes de deuses clásicos a aldeáns. É unha maneira sumamente superficial de tratar a industrialización de Asturias; a Palacio Valdés dábaselle mellor a descrición da cidade que da vida rural.

Los papeles del doctor Angélico (1911) é unha recompilación de contos, pensamentos filosóficos e relatos inconexos, aínda que moi interesantes. En Años de juventud del doctor Angélico (1918) conta a dispersa historia dun médico (casas de hóspedes, amores coa muller dun xeneral etc.). É autobiográfica La novela de un novelista (1921), pero ademais trátase dunha das súas obras mestras, con episodios onde fai gala dunha grande ironía e un formidable sentido do humor. Outras novelas súas son La hija de Natalia (1924), Santa Rogelia (1926), Los cármenes de Granada (1927), e Sinfonía pastoral (1931).

Busto en Oviedo.

Fixo dúas coleccións máis de contos no paxaro na neve e outros contos (1925) e Contos escollidos (1923). Recolleu algúns artigos de prensa breves en Augas fortes (1884). Sobre a política feminina escribiu o ensaio histórico O goberno das mulleres (1931) e sobre a primeira guerra mundial na guerra inxusta, onde se declara aliadófilo e móstrase moi próximo á Xeración do 98 no seu ataque contra o atraso e a inxustiza social da España de principios do século XX.

En 1929 publicou o seu Testamento literario, no que expón numerosos puntos de vista sobre filosofía, estética, sociedade etc., con recordos e anécdotas da vida literaria na época que coñeceu. Durante a Guerra Civil atopámolo en Madrid pasando frío, fame, enfermo. Os irmáns Álvarez Quintero atendíano cos escasos víveres que podían reunir. Palacio Valdés, o amable, o outrora soado e celebrado, vanidosillo e fecundo escritor, morría no esquecemento, sen axuda, o ano 1938.

Marta e María por Favila en Avilés.

Póstumo é o Álbum dun vello (1940), que é a segunda parte da novela dun novelista e que leva un prólogo do autor a unha colección de cincuenta artigos. As súas Obras completas foron editadas por Aguilar en Madrid en 1935; o seu epistolario con Clarín en 1941.

Palacio Valdés é un gran creador de tipos femininos e é destro na pintura costumista; sabe tamén bosquejar personaxes secundarios. Ao contrario que outros autores concede ao humor un papel importante na súa obra. A súa obra foi moi traducida, especialmente ao inglés, e igualmente apreciada fóra de España; é seguramente xunto a Vicente Blasco Ibáñez o autor español do século XIX máis lido no estranxeiro. O seu estilo é claro e pulcro sen incluír neoloxismos nin arcaísmos.

Rúa Argote de Molina de Sevilla, onde se desenvolve a novela La hermana San Sulpicio.

Obras

Páginas escogidas, Madrid, Saturnino Calleja, 1917.
Obras completas, Madrid: Aguilar, 1935.
Obras completas. Ed. de Victoriano Suárez, prólogo de Luis Astrana Marín, Madrid, Editorial Aguilar, 1948, 2 vols.
Obras selectas, sel., intr. e pról. de Joaquín de Entrambasaguas, Barcelona, Planeta, 1963-1969, 3 vols.

Novelas

El señorito Octavio. Novela sin pensamiento trascendental (1881).
Marta y María. Novela de costumbres (1883). Traducida ao inglés como The Marquis of Penalta: A Realistic Social Novel (Nova York, 1886)
El idilio de un enfermo. Novela de costumbres (1884).
José. Novela de costumbres marítimas (1885), traducida ao inglés co mesmo título (Londres, 1900)
Riverita. Novela de costumbres (1886), 2 vols.
Maximina (1887), traducida ao inglés co mesmo título en Nova York, 1888.
El cuarto poder. Novela de costumbres (1888), 2 vols. Traducida ao inglés como The Fourth Estate (Londres e Nova York, 1901)
La hermana San Sulpicio. Costumbres andaluzas (1889), 2 vols. Traducida ao inglés como Sister Saint Sulpice (Nova York, 1890)
La espuma. Novela de costumbres contemporáneas (1890), 2 vols.
La fe (1892).
El maestrante (1893).
El origen del pensamiento (1893).
Los majos de Cádiz (1896).

Prisión Provincial de Ourense. Relación de obras lidas na "lectura en común" en 1940.

La alegría del capitán Ribot (1899), traducida ao inglés como The Joy of Captain Ribot (Nova York, 1900)
¡Solo! (1889)
Seducción (1900)
La aldea perdida: novela-poema de costumbres campesinas (1903).
Tristán o el pesimismo (1906).
Los papeles del doctor Angélico (1911).
Años de juventud del doctor Angélico (1918).
La novela de un novelista: escenas de la infancia y la adolescencia (1921).
El saladero (1923)
La hija de Natalia. Últimos días del Doctor Angélico (1924).
Santa Rogelia (1926).
Los cármenes de Granada (1927).
Sinfonía pastoral: novela de costumbres campesinas (1931).
Tiempos felices. Escenas de la época esponsalicia (1933).

Relatos

Los puritanos y otros cuentos, editada en español en Nova York, 1904.
Cuentos escogidos (1923).
El pájaro en la nieve y otros cuentos (1925).
A cara o cruz (1929), novela curta.
Los contrastes electivos (1936), novela curta.

Ensaio

Semblanzas literarias (1871).
Los oradores del Ateneo. Semblanzas y perfiles críticos (1877)
Los novelistas españoles. Semblanzas literarias (1878)
Poetas contemporáneos. Nuevo viaje al Parnaso (1879)
Con Leopoldo Alas, La literatura en 1881 (1882)
Aguas fuertes (1884).
La guerra injusta (1917)
Qué es un literato, qué papel representa y debe representar en la sociedad, discurso lido ante a Real Academia Española, Madrid, Hijos de M. G. Hernández, 1920.
Testamento literario (1929).
El gobierno de las mujeres. Ensayo histórico de política femenina, Madrid, 1932.
Álbum de un viejo (1940).

Traducións

Karl Robert Eduard von Hartmann, La religión del porvenir, Madrid, [1877].
Elme-Marie Caro, El pesimismo en el siglo XIX. Un precursor de Schopenhauer, Leopardi, Madrid, [1878].

Recoñecementos

Teatro "Palacio Valdés" de Avilés.

En Avilés distintos elementos artísticos lembran a figura do escritor:

O Teatro Armando Palacio Valdés;
O conxunto escultórico de Marta y María;
Unha placa na súa casa da rúa Rivero, fronte ao palacio convertido nos antigos multicines "Marta" -antes chamados "Marta y María" en recordo da súa obra;
O colexio público "Palacio Valdés" na Avenida de Portugal.

Así mesmo, na parroquia de Entralgo, hai un busto xunto á súa casa natal, desde finais do século XX restaurada e dedicada a centro de interpretación do escritor.

Véxase tamén

Bibliografía

Diccionario de literatura española. Madrid: Revista de Occidente, 1964.