A Fonsagrada

A Fonsagrada
Localización
	43°08′00″N 7°04′00″O / 43.133333333333, -7.0666666666667
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	provincia de Lugo
Capital	A Fonsagrada
Poboación
Poboación	3.116 (2024) (7,17 hab./km²)
Xeografía
Parte de	A Fonsagrada
Superficie	434,8 km²
Altitude	952 m
Comparte fronteira con	Navia de Suarna ; Santalla de Ozcos ; Grandas de Salime ; Negueira de Muñiz ; Taramundi ; Ribeira de Piquín ; A Pontenova ; Baleira ; Ibias
Organización política
• Alcalde da Fonsagrada	Argelio Fernández Queipo
	Eleccións municipais na Fonsagrada
Identificador descritivo
Código postal	27100
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	27018
Sitio web	afonsagrada.org

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: A Fonsagrada.

A Fonsagrada é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca da Fonsagrada, da que é capital. Segundo o IGE en 2018 tiña 3.589 habitantes (4856 no 2006, 4949 no 2005, 5007 no 2004, 4993 no 2003). Cunha superficie de 438,4 km² é o concello máis grande de Galicia. O xentilicio é «fonsagradino»,^[1] «buroego»^[2] ou «brañego».

Xeografía

Demografía

Censo total	3.589 ⁽²⁰¹⁸⁾
Menores de 15 anos	176 (4,90 %)
Entre 15 e 64 anos	1.967 (54,81 %)
Maiores de 65 anos	1.446 (40,28 %)

Evolución da poboación do concello:

Evolución da poboación da Fonsagrada Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
17.302	15.807	13.925	9.392	5.007	4.412	4.309	4.198	4.059	3.960	3.838	3.768	3.670	3.589	3.465	3.389	3.328
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia

Segundo algúns autores, a historia da Fonsagrada remóntase a antes do século IV, como estación dun itinerario entre Asturias e Lugo, empregando unha vía romana que precedía a vellos camiños de tempos prehistóricos. Posiblemente xa houbese poboadores hai 30.000 anos.

A súa historia xira en torno ao Camiño Primitivo de Santiago, que entra no concello polo alto do Acebo atravesando a vila da Fonsagrada, centro da devoción e visita obrigada á capela de Santa María, onde existía un albergue e unha fonte, cuxo nome (Fontem Sacra) podería ser a orixe do topónimo de "Fonsagrada". Finalmente, a ruta sae do concello pola aldea de Paradavella.

A súa localización na ruta xacobea fundamentou a construción de varios hospitais de peregrinos, como o da aldea de Montouto, mandado construír por Pedro I o Cruel, a mediados do século XIV: o Real Hospital de Santiago de Montouto foi construído a carón doutro máis antigo, que foi rexentado por hospitaleiros ata mediados do século XX.

O concello da Fonsagrada, xunto co de Negueira de Muñiz, formou parte ata 1835 do Concello de Burón, cuxa capitalidade ostentaba a vila da Pobra de Burón, fundada en torno ao ano 1200.

Cara a mediados do século XIV, estas terras caeron baixo o dominio dos condes de Trastámara, pasando logo a mans do conde de Altamira (cara ao ano 1480). Ao longo da historia, os buroneses libraron unha gran loita contra as cargas e tributos que debían pagar, pero os señores feudais aplacaban as revoltas irmandiñas saíndo vitoriosos.

Durante o século XIX, a historia da Fonsagrada está ligada á guerra da Independencia e as Guerras carlistas de 1833 e 1847. Co triunfo do réxime liberal, as condicións de vida dos fonsagradinos non cambiaron substancialmente. A loita social a favor da redención foral foi unha constante entre as súas xentes.

Cultura

Toponimia

O nome da Fonsagrada procede do latín fontem sacratam 'fonte sagrada' ^[3]).

A Fonsagrada na literatura popular

Adiós, nenas, que nos imos;/ adiós, nenas, que nos vamos;/ a Virgen da Fonsagrada/ mándavos muitos recados ^[4].

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes da Fonsagrada.

Nas proximidades da Fonsagrada, a seimeira de Vilagocende.
Seimeira de Vilagocende.
Cabozo (parroquia de Lamas de Moreira).
Xoia típica: aros da Fonsagrada.
Antiga casa do concello da Fonsagrada.
Casa do concello da Fonsagrada.
Vista das montañas do concello.

Lugares da Fonsagrada

Para unha lista completa de todos os lugares do concello da Fonsagrada vexa: Lugares da Fonsagrada.

Parroquias

Galicia | Provincia de Lugo | Parroquias da Fonsagrada

Notas

↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para fonsagradino.
↑ Costas González, Xosé-Henrique (2016). Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega (PDF). Vigo: Universidade de Vigo. p. 48. ISBN 978-84-8158-706-7.
↑ Cabeza Quiles, F: Toponimia de Galicia. Vigo. Editorial Galaxia. 2008, 703 páxs. Páx 107. ISBN 978-84-9865-892-1
↑ Bernardo Acevedo y Huelves e Marcelino Fernández y Fernández (1932): Vocabulario del bable de occidente.

Véxase tamén

Outros artigos

Tesouro da Fonsagrada

Ligazóns externas

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

[1] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para fonsagradino.

[2] Costas González, Xosé-Henrique (2016). Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega (PDF). Vigo: Universidade de Vigo. p. 48. ISBN 978-84-8158-706-7.

[3] Cabeza Quiles, F: Toponimia de Galicia. Vigo. Editorial Galaxia. 2008, 703 páxs. Páx 107. ISBN 978-84-9865-892-1

[4] Bernardo Acevedo y Huelves e Marcelino Fernández y Fernández (1932): Vocabulario del bable de occidente.

[1]

[2]

[3]

[4]