Olite (en éuscaro: Erriberri e oficialmente: Olite/Erriberri) é un concello español da Comunidade Foral de Navarra. É a cabeza do meiriñado do mesmo nome, pertencente ao partido xudicial de Tafalla. Cunha poboación de 3.607 habitantes en 2008 (INE).

Modelo:Xeografía políticaOlite
Erriberri (eu) Editar o valor em Wikidata
Imaxe

Localización
Editar o valor em Wikidata Mapa
 42°26′45″N 1°40′47″O / 42.44574826, -1.67961131Coordenadas: 42°26′45″N 1°40′47″O / 42.44574826, -1.67961131
EstadoEspaña
Comunidade foralNavarra Editar o valor em Wikidata
Capital de
Poboación
Poboación4.019 (2023) Editar o valor em Wikidata (48,31 hab./km²)
Xeografía
Parte de
Superficie83,2 km² Editar o valor em Wikidata
Altitude388 m Editar o valor em Wikidata
Comparte fronteira con
Organización política
• Alcalde Editar o valor em WikidataFrancisco Javier Legaz Egea (en) Traducir Editar o valor em Wikidata
Identificador descritivo
Código postal31390 Editar o valor em Wikidata
Fuso horario
Código INE31191 Editar o valor em Wikidata

Sitio webolite.es Editar o valor em Wikidata

Xeografía editar

 
Vista do Palacio Vello (Parador de Turismo) e da igrexa de Santa María a Real

Olite atópase na zona media de Navarra, a beiras do río Zidacos. A 42 km ao sur de Pamplona e 50 km ao norte de Tudela. Cunha altitude de 388 metros sobre o nivel do mar.

Historia editar

Polos restos arqueolóxicos coñécese que en época imperial romana (s. I d.C.), un forte cinto amurallado defendía un pequeno altozano no que máis tarde se fundaría a vila medieval. Ademais ao redor do núcleo urbano actual atopáronse restos de vilas romanas.

Santo Isidoro de Sevilla na súa Historia de regibus gothorum ofrécenos a primeira referencia escrita sobre Olite: segundo o citado bispo de Sevilla, o rei godo Suintila fundou a cidade de Oligicus no 621 e volveuna a fortificar para facer fronte aos vascones. Por un privilexio dado en Estella no ano 1147, García IV Ramírez "O Restaurador", rei de Navarra, outorgou a Olite o seu primeiro foro, o Foro dos francos de Estella, dándolles pola mesma ocasión terras de cultivo. A promulgación do Foro produciu unha rápida expansión de Olite. Como instrumento xurídico, proporcionou á poboación un exercicio social propio (o termo municipal), xurisdición privativa e notables vantaxes fiscais, así como elementos e cadros propios de goberno da vila. O 17 de marzo de 1266, en Saint Denis, Teobaldo II concede a Olite quince días de feira anual, como as teñen os burgueses de Estella", empezando o 1 de maio. Desde ese mesmo ano celebráronse Cortes en Olite. En xaneiro de 1302, Felipe e Juana, reis de Navarra, atendendo as peticións de Olite, varían a data da feira anual, sinalando o seu comezo o 2 de novembro.

 
Santa María a Real de Olite

Tras séculos escuros, a vila de Olite comezou unha etapa de esplendor durante a Baixa Idade Media, ao ser elixida como unha das sedes favoritas dos reis de Navarra. A partir do s. XV o rei Carlos III "O Nobre" e a súa esposa Leonor de Trastámara comezaron a construción do espléndido Palacio Real de Navarra en Olite, reflexo do brillo de toda unha época.

É capital ou cabeza do meiriñado do seu nome, creada por Carlos III O Nobre en 1407. Filipe IV concédelle o título de cidade en 1630. Desde os seus brillantes momentos no s. XV e ata o s. XIX, Olite experimenta unha eclipse política e un forte descenso demográfico. A comezos do s. XIX son de destacar os graves problemas dos comunais e o interesante fenómeno do cooperativismo agrario (en Olite fundouse a primeira cooperativa de Navarra e terceira de España).

Transporte editar

A estrada nacional N-121, que hoxe en día pasa por fóra do núcleo urbano cunha variante, comunica Olite con Pamplona, o norte de Navarra e Donostia cara ao norte e con Tudela, sur de Navarra, Madrid e Zaragoza na outra dirección. Este percorrido tamén se pode efectuar pola paralela Autoestrada de Navarra (AP-15) da cal existe un enlace na N-121 próximo á localidade. Tamén existen outras estradas locais que comunican a Olite con Peralta, San Martín de Unx e Beire.

A compañía de autobuses Conda, na súa liña Pamplona-Zaragoza, efectúa parada en Olite. Esta mesma compañía tamén ten unha liña entre Pamplona e Lodosa con parada na localidade.

Tamén pasa por Olite a liña de ferrocarril que une as localidades de Castejón e Altsasu. A estación de Olite ten servizos de Media Distancia operados por Renfe Operadora que unen a localidade con Zaragoza, Pamplona, Vitoria ou Tudela, entre outras.

Monumentos editar

 
San Pedro

Monumentos relixiosos editar

Igrexa de San Pedro editar

É a igrexa máis antiga de Olite. Foi iniciada en estilo románico e ampliada con posterioridade en época barroca. Destacan a portada e o claustro románicos, e unha orixinal torre gótica (de 54 m de altura), coroada por unha airosa frecha (s. XIV), chamada tamén Alta Torre.

Igrexa de Santa María A Real editar

 
Portada de Santa María

Igrexa gótica (s. XV) na que destacan a súa portada e o seu retablo renacentista de Pedro de Aponte.

Monumentos civís editar

Palacio Vello ou dos Teobaldos editar

A partir dunha construción romana, construír un primeiro castelo defensivo en época do rei Sancho VII, o Forte (ss. XII-XIII). Sendo mellorado polos seus sucesores Teobaldo I e Teobaldo II. Actualmente nel sitúase un Parador Nacional.

Palacio dos Reis de Navarra editar

Foi Carlos III "O Nobre", quen no s. XIII comezou a ampliación do anterior dando lugar ao Palacio dos Reis de Navarra. Aínda que case todos chámano "castelo", o correcto é referirse a el como "palacio", xa que se trata dunha construción con carácter cortesán, onde os aspectos residenciais prevaleceron sobre os militares (defensa).

Un dos seus principais encantos é a aparente desorde do seu deseño. Isto débese a que a súa construción nunca se afrontou como un proxecto "de conxunto", debéndose o resultado final ás continuas obras de ampliación e reformas que se sucederon durante séculos, aínda que a maior parte das obras realizáronse entre finais do s. XIV e principios do s. XV. O entón rei de Navarra, Carlos III "O Nobre", decidiu converter o palacio existente en sede real permanente e dotala de todo o ornamento propio destas.

 
Galería da Raíña

O conxunto formado polas súas estancias, xardíns e fosos, rodeados polas altas murallas e rematados polas numerosas torres, confírenlle unha espectacular e máxica silueta. Na súa época, chegou a ser considerado como un dos máis belos de Europa. Nel poderemos diferenciar claramente dous recintos: o Palacio Vello, convertido en Parador Nacional de Turismo, e o Palacio Novo. Tras a invasión de Navarra a principios do s. XVI por parte de Castela, o estado de abandono no que quedou inmerso o palacio fixo que este fose deteriorándose progresivamente. Este proceso culminou co incendio ordenado polo guerrilleiro Espoz e Mina durante a Guerra da Independencia Española (1813), ante o temor de que nel se fortificasen as tropas francesas de Napoleón.

 
Neveira de xeo do palacio

O estado actual do edificio é froito dunha restauración, aínda sen concluír, iniciada a principios do s. XX, e baseada no proxecto co que os arquitectos José e Javier Yárnoz gañaron o concurso convocado para ese fin. A intención deste complexo labor é a de recuperar a estrutura orixinal do palacio. Así, poderemos distinguir entre o que se corresponde co edificio orixinal, e o que se debe á súa restauración. Con todo, a riquísima decoración interior que revestía os seus muros perdeuse para sempre, do mesmo xeito que os xardíns exteriores que o rodeaban.

Murallas editar

Olite conserva tramos do recinto amurallado da época romana, encostados a vivendas. Construír para demarcar o termo municipal e vixiar toda a zona. Defendéndose así de posibles ataques inimigos.

Festas editar

  • Festas patronais. En honra á Exaltación da Santa Cruz, celébranse do 13 ao 19 de setembro, aínda que en realidade os patróns de Olite son San Pedro (29 de xuño) e a Inmaculada Concepción (8 de decembro).
  • Mercado medieval. Anualmente no mes de agosto celébrase un mercado medieval durante unha fin de semana. Durante estes días engalánase a vila con pendóns medievais e realízanse diferentes actos.
  • Santa Brígida. Romaría á ermida de Santa Bríxida, no monte Encinar. Celébrase o sábado máis próximo ao 22 de maio. As cuadrillas acoden a comer a devandito lugar.
  • Virxe do Cólera. 26 de agosto.
  • Festa da Vendima. Primeira fin de semana de setembro. Celébranse diferentes actos, como a extracción do primeiro mosto e a degustación de viños da denominación de orixe Navarra.

Véxase tamén editar

Ligazóns externas editar