Mapa

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Mapa (homónimos).

Un mapa é unha representación que ilustra a xeografía dun lugar. Trátase dunha representación bidimensional dun territorio no que se aprecia a deformación terrestre. A ciencia da elaboración e fabricación de mapas denomínase cartografía. Dentro desta disciplina salienta o proceso de planificación, que consiste en proxectar unha superficie curva (como é a Terra) sobre outra de natureza plana.

Mapa nunha obra de Johannes Kepler

Historia

Os mapas máis antigos que se coñecen foron atopados pintados nunha parede en Çatal Hüyük, na Turquía, e están datados sobre o ano 6200 a.C. Coa invención do papel, os mapas pasaron a deseñarse en follas, e de aí provén o sinonímico carta (talvez de aí subsista case como sinónimo a palabra carta. Na Idade Media, os mapas en uso en Europa centrábanse en Xerusalén, e co oriente para riba.

Un dos grandes pasos na evolución dos mapas deuse na época dos Descubrimentos, cando as áreas representadas eran ben maiores do que ata o momento se pensara, e existía a necesidade de obter bos niveis de precisión posicional para navegar con relativa seguridade (cómpre lembrar que na época estabelecíase a execución do capitán de navío que perdese o rumbo, así como a do membro da tripulación que alterase a compás).

Aspectos da cartografía

Se o mapa cobre unha grande área da superficie terrestre, de modo a que a curvatura da Terra ou a ondulación do xeoide poidan influír na medición de distancias e na precisión pretendida na representación, terase de escoller unha proxección cartográfica. Matematicamente, esta é unha función que transforma coordenadas polares ou xeodésicas (latitude, lonxitude) en coordenadas do plano do mapa. Necesariamente, isto provoca distorsión.

Un dos elementos fundamentais dos mapas modernos é a presenza dunha escala, que permite determinar as dimensións reais dos obxectos cartografados e medir distancias (a escala é un cociente entre a medida no mapa e a medida real correspondente). Canto maior é a escala, maior a precisión.

Tamén hai mapas que soamente ofrecen a posición relativa dos obxectos, polo que non permiten tirar conclusións sobre a distancia entre eles. Algúns exemplos son os mapas do transporte urbano. Outros mapas, que abdican da fidelidade posicional dos obxectos para escalaren as súas representacións en función de cantidades asociadas a esses obxectos: son os cartogramas.

Como representacións abstractas do mundo, os mapas non son neutrais e deben ser interpretados coidadosamente: unha das razóns é a distorsión provocada polas proxeccións cartográficas, que pode inducir a erro á hora de comparar áreas distintas. Os obxectos que se representan nun mapa dependen do tipo de uso para o cal este é elaborado. Por exemplo, un mapa de estradas dará importancia á rede viária ao representar os varios tipos de vías, os cruzamentos e as distancias entre cidades. Un mapa xeológico caracterizará do punto de vista da xeoloxía o solo dunha rexión determinada. E, porén, un mapa político mostrará as fronteiras ou outras divisões administrativas; mentres que un mapa para navegación marítima dará prioridade á localización de faros, portos e relevo submarino.

A cartografía sufriu unha verdadeira revolución coa aplicación dos Sistema de Información Xeográfica e do Sistema de Posicionamento Global a partir do final do século XX. Esta revolución non é só na produción, senón tamén na circulación, manipulación e uso de información espacial: grazas á Internet, actualmente podemos obter no momento un mapa de calquera punto do mundo.

Véxase tamén

Outros artigos

• Cartograma
• Mapa conceptual
• Mapa xeolóxico
• Mapa coroplético
• Mapa de bits
• Mapamundi
• Mapamundis antigos
• Pseudocor

Bibliografía

• David Buisseret, ed., Monarchs, Ministers and Maps: The Emergence of Cartography as a Tool of Government in Early Modern Europe. Chicago: University of Chicago Press, 1992, ISBN 0-226-07987-2 (en inglés)
• Miles Harvey, The Island of Lost Maps: A True Story of Cartographic Crime. Nova York : Random House, 2000. [ISBN 0-7679-0826-0] ou ISBN 0-375-50151-7 (en inglés)
• Mark Monmorier, How to Lie with Maps, ISBN 0-226-53421-9 (en inglés)

Ligazóns externas

• O SIXPAC, Galiza vista desde o aire con mapas ortogonais
• Mapas no Google Maps.
• Globo Terrestre virtual do Google.