Manuel Torres

Manuel Torres Martínez, nado en Marín o 17 de xuño de 1901 e finado na mesma vila o 10 de maio de 1995, foi un mestre e pintor galego. Recibiu a Medalla Castelao en 1990.

Manuel Torres

Biografía
Nacemento	17 de xuño de 1901 Marín, España
Morte	10 de maio de 1995 (93 anos) Marín, España
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Actividade
Ocupación	pintor , xornalista , mestre
Lingua	Lingua castelá
Premios (1990)  Medalla Castelao

Traxectoria

Recibe as primeiras ensinanzas de debuxo aos sete anos e, dende aquela, mostra unha grande inquietude pola pintura. Alterna os seus estudos de Maxisterio coa súa afección artística e literaria. No seu primeiro destino como mestre, en Campo Lameiro, ten a oportunidade de sentir de preto os problemas do mundo rural e isto, unido ó ambiente mariñeiro do que procede e ó feito de ser un gran coñecedor da obra de Castelao e da xeración Nós, esperta nel a conciencia da problemática social galega, que se converte nunha constante temática da súa obra.

En 1925 foi trasladado a Canido, na parroquia viguesa de Oia, e asiste aos faladoiros do Café Derby, onde coñece diferentes persoeiros que inflúen na súa formación, como Rafael Dieste, Carlos Maside, Valentín Paz Andrade, Blanco Torres. Neses anos, ademais, comeza a realizar labores gráficos en Faro de Vigo e a colaborar na revista bonaerense Céltiga.

En 1927 a Deputación de Pontevedra concédelle unha bolsa para completar a súa formación en Madrid; na capital asiste a clases de debuxo e pintura, visita museos, coñece a ilustradores da prensa local, entre eles Lluís Bagaria e Federico Ribas, que deixan nel, igual que antes fixeran Castelao e Maside, unha pegada importante, e participa na Exposición Colectiva de Arte Galega. Tras unha curta estancia en Galicia, volve a Madrid en 1929 e realiza unha serie de viñetas para El Sol e La Libertad. De regreso en Vigo, en 1930, colabora en El Pueblo Gallego. Nestes traballos gráficos, que desenvolve ata a Guerra Civil, o tema principal é o pobo, os personaxes son tipos populares e os diálogos van da crítica social e política ó filosófico e coloquial. O carácter lineal destas creacións procede da influencia do modernismo europeo e é unha característica xeral na caricatura da época. Os trazos grosos e profundos reforzan a expresividade das figuras e danlle un carácter persoal ó debuxo, que é de formas pesadas, redondeadas e volumétricas. Nesta época Torres tamén se interesa polo gravado, realizando coa técnica do linóleo diversos traballos para as revistas Cristal e Spes, como El puerto pesquero ou Mujer con cesta en la cabeza.

En 1930 presenta dous cadros na mostra da sala Goya do Círculo de Belas Artes de Madrid e a súa obra pictórica comeza a ser apreciada. O coñecemento das vangardas non o arrastra e vese máis atraído pola pintura europea de entreguerras; esta corrente inflúe poderosamente na obra de Torres, para quen pintar a realidade convértese nun medio de chegar ao significado esencial das cousas.

Entre 1931 e 1933 goza doutras pensións da Deputación pontevedresa, que lle permiten viaxar a París. En 1932 realiza, ademais, a súa primeira mostra individual en Marín e o seu cadro El buzo foi admitido na Exposición Nacional de Belas Artes de Madrid. En 1933 expón xunto ao escultor Xosé Eiroa no Casino de Vigo e envía algúns cadros ás exhibicións colectivas que teñen lugar en Compostela durante as festas do Apóstolo. Torres séntese atraído pola escultura, aínda que a súa produción neste xénero non é abundante. Nos seus traballos (o primeiro é de 1934) aparecen tipos populares, as formas ríxidas e macizas do romántico, a inxenuidade do pobo e, como no debuxo, unha tendencia á expresividade. Fai tallas en madeira, algúns fundidos en bronce, bosquexos para a fábrica de cerámica celta de Pontecesures ou un busto de José Trasande.

A súa afinidade ideolóxica co grupo dos Renovadores márcao politicamente e, entre 1941 e 1942, foi castigado co traslado á escola de Petán (A Cañiza), aínda que non ocupa este posto e permanece inactivo ata recuperar a súa praza en Marín, onde continúa ata a súa xubilación. Neses anos, polas súas inquietudes culturais e artísticas, relaciónase cos intelectuais pontevedreses e participa no faladoiro do Café Saboy, realizando un importante labor gráfico e literario nas revistas do momento: Logos, Spes, Mar, Finisterre e Sonata Gallega, entre outras.

Obra

Tralas primeiras experiencias co óleo e a acuarela, Torres inicia unha nova andaina pictórica, na que os coñecementos e influencias adquiridos durante a súa formación en Vigo e Madrid comezan agora a ordenarse sistematicamente. Esta etapa ábrese cunha técnica que el denomina óleos monotipos, unha especie de gravados dunha soa tirada, feitos sobre cristal, nos que une neles os valores do óleo e os da imaxe impresa. Ofrece nestas obras un expresionismo esperpéntico que se aproxima, en ocasións, á elementalidade neofigurativa de Dubuffet ou á que Antonio Saura fai nos anos 60. Nun segundo momento, na década dos 50, relaciónase co expresionismo abstracto de Willen de Kooning, desgarrando ás poutadas a figura humana, aínda que sen afastarse dela. Non hai que esquecer, por outra parte, o contacto de Torres co mundo infantil e o carácter de divertimento que para el teñen estas pezas ou as obras de carácter abstracto, realizadas con esta técnica.

A partir de 1951 crea unha serie de debuxos ao pastel, nos que prescinde da policromía e só emprega brancos, negros, ocres e sanguinas. Neles aparecen personaxes e apuntamentos da vida diaria que xa mostrara nas súas viñetas e que agora son máis complexos e elaborados, como Leiteiras, Pescantinas ou Parexa parolando. En 1957 expón as súas obras na Arxentina e colabora na revista bonaerense Galicia Emigrante, onde publica o conto "A égoa de don Leandro". Así mesmo, entre 1956 e 1977 pinta un conxunto de viñetas para o almanaque agrícola da empresa galega Zeltia e en 1962 retoma o seu traballo como humorista en La Voz de Galicia.

Na década dos 60 logra os seus mellores óleos, Siesta, Peixeiras, Mujer sentada ou Descanso, nos que exalta a muller campesiña galega e nos que tende ás formas poscubistas, que en ocasións se volven xeométricas. As súas figuras son monumentais, pesadas, de formas rexas e con volumes ben delimitados, recordando a obra picassiana dos anos 20; ademais, matízaas coa espátula, de aí esa especie de rugosidades tan características, suxerindo o volume, a densidade da materia e a estrutura compositiva. Emprega as cores máis vivas e o debuxo máis conciso e expresivo nos primeiros planos e, ás veces, dálles un certo carácter de bosquexo ás figuras, cuxa rudeza se acentúa polas características caricaturescas dos seus debuxos satíricos, como en Romería.

A paisaxe é outro tema constante na súa obra. Pinta cadros de factura impresionista, cheos de frescura e onde as formas se disolven na cor. Son, xeralmente, o resultado dun modo subxectivo de ve-las cousas, tendo nalgúns casos unha gran carga anímica, e neles emprega pinceladas liviás e palpitantes superpostas sobre longas manchas de tinta.

Coa acuarela, técnica moi empregada polo pintor, consegue unha extraordinaria finura e penetración psicolóxica da terra galega. Fronte á pastosidade como elemento expresivo dos seus óleos, neste caso obtén a súa principal arma estilística diluíndo as tintas, co que logra unhas imaxes moito máis tenues, envolventes e poéticas.

A partir de 1967, cando se xubila, intensifica a súa dedicación á arte, e as súas inquietudes pictóricas lévano a explorar novas metodoloxías como a do óleo rascado, pintando sobre formica, raspando o material e conseguindo os brancos, como se se tratara do papel na acuarela. Tamén utiliza a augada, debuxando cunha soa cor e proxectando as calidades do sombreado ou modelado con spray.

A súa vitalidade e o renovado espírito creador lévano por estes anos a duplica-lo volume da súa obra, de aí que realice un gran número de exposicións, como a da sala Quijote de Madrid, en 1967, xunto a Colmeiro, Laxeiro, Prego ou Seoane, e que participe en varias bienais de Pontevedra (na de 1970 obtén a Medalla de Prata por Peixeiras). En 1981, co gallo do seu octoxésimo aniversario, realiza en Marín a súa primeira exposición antolóxica e en 1986 publica o seu único libro, Do meu cartafol, que contén textos narrativos e poemas. En 1992 o seu concello natal noméao fillo predilecto e inaugura o museo municipal, que leva o seu nome e que acolle unha exposición permanente do pintor.

Véxase tamén

Bibliografía

• Hidalgo, J. M.; et al. (1997). Artistas galegos nas coleccións de Prensa Española 1893-1936 (en bilingüe). Museo Quiñones de León. VG 930-97. 
• Solár Martínez, Guillermina (1987). El pintor Manuel Torres (en castelán). Atlántico.