Lingua kiribatiana
O kiribatiano[2] (kiribati na propia lingua) é un idioma da familia austronesia.
| Kiribatiano Taetae ni Kiribati | ||
|---|---|---|
| Falado en: | Kiribati, Fidxi, Illas Marshall, Nauru, Illas Salomón, Tuvalu e Vanuatu | |
| Rexións: | Polinesia | |
| Total de falantes: | 120 000 (1988–2010) | |
| Familia: | Austronesia Malaio-polinesia Oceánica Micronesia Micronesia central Kiribatiano | |
| Estatuto oficial | ||
| Lingua oficial de: | Kiribati | |
| Regulado por: | Kiribati Language Board | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | --
| |
| ISO 639-2: | gil | |
| ISO 639-3: | gil
| |
| Mapa | ||
 Mapa das linguas micronesias; a rexión de fala kiribatiana en azul. | ||
| Status | ||
 | ||
Aproximadamente 105.000 persoas falan kiribatiano, das que 98.000 viven en Kiribati, un 97.2% da poboación. O resto dos falantes son habitantes de Nui (Tuvalu), Rabi (Fidxi), Mili (Illas Marshall) e algunhas outras illas onde existen colonias de antigos habitantes de Kiribati (Illas Salomón, Vanuatu, Nova Zelandia ou Hawai).
Ao contrario que outros idiomas da rexión do Pacífico, o idioma non se atopa en perigo de extinción, e case todos os falantes utilízano a diario. Só o 30% dos falantes son completamente bilingües co inglés, polo que o kiribatiano non corre o risco de ser absorbido por este.
Pescadores, mariñeiros, granxeiros e xente involucrada na produción de copra conforman a maior parte de falantes desta lingua.
Dialectos editar
O kiribatiano ten dous dialectos principais: o do norte e o do sur. A principal diferenza entre ambos está na pronuncia dalgunhas palabras. As illas de Butaritari e Makin tamén teñen o seu propio dialecto, que difire tanto en vocabulario como en pronuncia do kiribatiano estándar.
Escritura editar
Para a escritura emprégase o alfabeto latino desde o século XIX, cando o misioneiro Hiram Bingham Jr. traduciu a Biblia. Anteriormente a linguaxe carecía de forma escrita. Unha das dificultades coas que se atopou Bingham ao traducir a Biblia foron referencias a palabras por exemplo montaña, un fenómeno xeográfico descoñecido para os habitantes de Kiribati daquela época e do que só oíran falar en lendas samoanas.
Alfabeto editar
| A | B | E | I | K | M | N | NG | Ou | R | T | Ou | W |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ah | bee | eh | i | ki | mm | nn | ngg | oh | ri | se | ú | wi |
Exemplos editar
- Ola - Mauri
- Ola [singular]- Ko na mauri
- Ola [plural] - Kam na mauri
- Como estás? - Ko uara?
- Como estades? - Kam uara?
- Grazas - Ko rabwa
- Grazas [a varias persoas] - Kam rabwa
- Adeus - Ti a bo (verémonos)
Notas editar
- ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para kiribatiano.
Véxase tamén editar
| Vexa a proba da Wikipedia en Lingua kiribatiana |
Bibliografía editar
- Blevins, Juliette; Harrison, Sheldon P. (1999). "Trimoraic Feet in Gilbertese". Oceanic Linguistics 38 (2): 203–230. doi:10.1353/ol.1999.0012.
- Cowell, Reid (1951). The Structure of Gilbertese. Rongorongo Press.
- Lee, Seunghun J.; Timee, Tekonnang (2019). "Aspects of the Kiribati grammar". International Christian University Repository: 23–31.*
- Trussel, Stephen; Gordon W Groves (1978). A Combined Kiribati-English Dictionary based on the works of Hiram Bingham, D.D. and Father Ernest Sabatier, M.S.C. (translated by Sr. M. Oliva) with additional scientific material from Luomala, Goo & Banner. University of Hawaii. Consultado o 2014-04-23.