François-Marie Luzel

François-Marie Luzel , nado o 6 de xuño de 1821 e finado o 26 de febreiro de 1895, coñecido a miúdo polo seu nome bretón Fañch an Uhel, foi un folclorista francés e poeta en lingua bretón.

François-Marie Luzel

Biografía
Nacemento	6 de xuño de 1821 Plouaret, Francia
Morte	26 de febreiro de 1895 (73 anos) Quimper, Francia
Lugar de sepultura	Q110336096
Datos persoais
País de nacionalidade	Francia
Actividade
Ocupación	antropólogo , lingüista , folclorista , poeta , recompilador de contos fantásticos
Membro de	Celtic dinner (en)
Pseudónimo literario	Fañch an Uhel Barz Treger Fañch ar Moal
Lingua	Lingua francesa e lingua bretoa
Premios (1891)  Prix Thérouanne (en) (1882)  Marcelin Guérin Prize (en)  Cabaleiro da Lexión de Honra

Traxectoria

Primeiros anos

Luzel naceu no pazo de Keramborgne, que entón formaba parte da comuna de Plouaret (hoxe en día, forma parte de Le Vieux-Marché, Côtes-d'Armor). O seu pai, François, e a súa nai, Rosalie le Gac, eran campesiños, pero Luzel tivo unha infancia tranquila na súa cidade natal, facendo amigos (incluído o futuro pintor Yan Dargent, e asistindo a moitas veillées, foliadas que se celebraban nos seráns onde a xente da vila se reunía e pasaban as longas noites de inverno en compañía dos outros, escoitando a miúdo historias ancestrais. Grazas ao seu tío, Julien-Marie Huërou, puido ir ao Real Colexio de Rennes, onde el ensinaba.

Escola e cambio de rumbo

Alí coñeceu ao futuro historiador Arthur de La Borderie e a Émile Grimaud, que se converteu no subeditor da Revue de Bretagne et de Vendée. De mozo, aspiraba a ser médico naval, e foi estudar para tal fin a Brest. En lugar diso, seguiu un camiño diferente para ser profesor, pero non atopou un posto fixo, o que fixo a súa vida máis ben nómade. Un encontro con Adolphe Orain, folclorista da Alta Bretaña, deulle unha certa orientación e, co apoio de Ernest Renan, conseguiu do ministro de Educación os medios para ir á procura de textos literarios antigos na Baixa Bretaña. Conseguiu recoller un enorme corpus de cancións, contos, lendas e obras de teatro, suficiente para facer varios libros. A maioría dos contidos desa abundante colección procedían de Tréguier e da provincia bretoa que a rodea, Trégor. Marguerite Philippe (en bretón, Marc'harit Fulup) é unha das persoas máis coñecidas cuxo folclore recolleu Luzel. Despois de publicar en 1865 un libro que incluía algunhas das súas propias poesías, titulado Bepred Breizad, publicou en 1868 unha escolma das obras que recolleu, baixo o nome de Chants et chansons populaires de la Basse-Bretagne' (Melodías e cancións da Baixa Bretaña). Había varios volumes desta obra, incluíndo un volume dedicado a Gwerziou (Lamentos) e Soniou (Cancións). Un ano despois apareceu unha especie de continuación, titulada Contes et Récits populaires des Bretons armoricains (Contos e historias populares dos bretóns armoricanos).

Rifa por Barzaz Breiz

No Congreso da Asociación Bretoa de Saint-Brieuc de 1872, Luzel leu un texto que tiña preparado, no que suscitaba sospeitas sobre a autenticidade das cancións incluídas no Barzaz Breiz, foi publicado por Théodore Hersart de la Villemarqué 33 anos antes. Produciuse unha polémica pública e o seu discurso, rexeitado pola Asociación Bretoa, foi moi divulgado. A polémica arredor de Barzaz Breiz duraría máis dun século. En 1960, o estudoso bretón Francis Gourvil escribiu unha tese de doutoramento na que sostivo que Luzel tiña razón. En 1989, o músico e lingüista Donatien Laurent demostrou, nunha tese baseada nos manuscritos de La Villemarqué, que aínda que o autor revisara as letras, aínda se apoiaba case sempre nas versións que el mesmo recollera ou transcribira.

Xornalista, xustiza e arquivista

A traxectoria profesional de Luzel cambiou de novo en 1874, cando comezou a escribir editoriais políticos para o xornal republicano l'Avenir de Morlaix, onde traballaría até 1880. Máis tarde foi nomeado xuíz de paz en Daoulas.

En 1881, atopou un traballo estable como conservador dos Arquivos Departamentais de Quimper, Finistère. Alí atopouse con Anatole Le Braz, quen se convertería no seu discípulo e continuaría o seu traballo buscando historias e facendo un inventario de pezas do teatro bretón antigo.

Luzel foi elixido como republicano para o consello municipal de Quimper, e posteriormente, en 1883, foi nomeado Vicepresidente da Sociedade Arqueolóxica de Finistère, grupo no que participou durante bastante tempo, e que fundou La Villemarqué.

Defensa do bretón

En 1888, Luzel pediulle a Ernest Renan que interviñese no Ministerio de Instrución Pública, para que o seu amigo, Anatole Le Braz, puidese ensinar bretón no Liceo de Quimper fóra do horario lectivo, cousa que Le Braz ofrecía facer gratuitamente. Na súa carta a Renan, afirmou que lle gustaría "que en todas as nosas escolas primarias ás que asisten os nenos bretóns, se consagrasen unha ou dúas horas para ensinarlles o bretón de memoria e para cantar cancións e poemas bretóns para inculcar o patriotismo neles". Máis tarde, na carta, referiuse á lingua bretoa como "a lingua nacional". Esta solicitude sería rexeitada rotundamente polo Ministerio.

O 1 de xaneiro de 1890, Luzel foi nomeado cabaleiro da Lexión de Honra, un galardón que recibiu de mans do seu antigo rival, La Villemarqué, nunha cerimonia que tivo lugar o 30 de xaneiro. Aparentemente reconciliados, ambos morreron máis tarde no mesmo ano, 1895.

Sobre as cancións recollidas

A diferenza de La Villemarqué, Luzel non recolleu nin transcribiu as arias das cancións que recolleu; foi Maurice Duhamel quen acometeu esta tarefa entre 1909 e 1912, pero con distintos cantantes. Estas arias, así como as recollidas por François Vallée en rolos de cera, foron publicadas en Musique bretonne de Maurice Duhamel en 1913.

Obra

• Sainte-Tryphine et le roi Arthur, Quimperlé, Clairet (1863)
• Bepred Breizad. 'Sempre bretón', Poésies bretonnes, Morlaix, Haslé (1865).
• Chants et chansons populaires de la Basse-Bretagne, Soniou (2 volumes) e Gwerziou (2 volumes) (1868–1890). Estes 4 volumes foron reeditados en 1971 cunha introdución de Donatien Laurent.
• Contes et Récits populaires des Bretons armoricains (1869), nouvelle édition : PUR, Terre de Brume (1996), texto editado e introducido por Françoise Morvan, prefacio de Nicole Belmont,
• De l'authenticité des chants du Barzaz-Breiz de M. de La Villemarqué Saint-Brieuc, Guyon (1872)
• Chants et chansons populaires de la Basse-Bretagne, Gwerziou II (1874)
• Veillées bretonnes (1979) (nova edición : PUR et Terre de Brume, 2002, texto editado e introducido por Françoise Morvan).
• Légendes chrétiennes de Basse-Bretagne París, Maisonneuve (1881) (nouvelle édition :PUR et Terre de Brume, 2001, texto presentado por Françoise Morvan)
• Contes populares de Basse-Bretagne París, Maisonneuve & Ch. Leclerc (1887) 3 Vol. cun prefacio e anotacións do autor.
• La Vie de Saint Gwennolé, Quimper, Cotonnec (1889)
• Chants et chansons populaires de la Basse-Bretagne, Soniou (1890)

Obras póstumas

• Kontadennou ar Bobl e Breiz-Izel Quimper, Le Goaziou (1939)
• Ma C'horn-Bro. Soniou ha gwerziou Quimper, Le Goaziou (1943).
• Gwerzioù kozh Breizh, col. "Studi ha dudi", Al Liamm, 1970.
• Kontadennou ar Bobl (5 volumes), Al Liamm, (1984–1994)
• Contes traditionnels de Bretagne, 6 volumes (1994–1995), An Here-Hor Yezh-Mouladurioù Hor Yezh
• Journal de route et lettres de mission, Presses universitaires de Rennes et Terre de Brume, Rennes (1994)
• Contes bretons, PUR et Terre de Brume, Rennes (1994), texte établi et présenté par Françoise Morvan.
• Contes inédits Tome I, PUR et Terre de Brume, Rennes (1994), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Contes du boulanger, PUR et Terre de Brume, Rennes (1995), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Contes inédits Tome II, PUR et Terre de Brume, Rennes (1995), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Contes retrouvés Tome I, PUR et Terre de Brume, Rennes (1995), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Correspondance Luzel-Renan , PUR et Terre de Brume, Rennes (1995), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Nouvelles Veillées bretonnes, PUR et Terre de Brume, Rennes (1995) (edición François Morvan)
• Contes inédits Tome III, Carnets de collectage, PUR et Terre de Brume, Rennes (1996), tradución de Françoise Morvan por Marthe Vassallo, análise crítica de Françoise Morvan.
• En Basse-Bretagne (impressions et notes de voyage), Hor Yezh, 1996, ISBN 2-910699-17-X
• "Notes de voyage en Basse-Bretagne", PUR et Terre de Brume, Rennes (1997), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Contes retrouvés Tome II, PUR et Terre de Brume, Rennes (1999), textos reunidos e presentados por Françoise Morvan
• Sainte Tryphine et le roi Arthur, PUR et Terre de Brume (2002, prefacio de Françoise Morvan.
• Santez Trifin hag ar roue Arzur, Emgleo Breiz.
• Yezh ar vuhez . Escolma de poemas de Luzel, editada por Per Denez, extrae das obras anteriores.
• Contes de Basse-Bretagne, seleccionado por Françoise Morvan, Ouest-France (2007), ISBN 2-7373-4089-6

Véxase tamén

Bibliografía

• P. Batany (1941): Luzel, poète et folkloriste breton. 1821–1895. Rennes, Simon.
• Joseph Ollivier (1995): Les contes de Luzel (Prólogo de Per Denez, seguido dun postfacio sobre “Historias bretonas” Pur-Terre de Brume, 1994), Hor Yezh; ISBN 2-910699-11-0
• Françoise Morvan (1999): François-Marie Luzel, biografía, Terre de Brume et PUR, Rennes

Ligazóns externas

• Páxina bibliográfica Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine.
• (en francés) Légendes Bretonnes Este sitio levou a cabo a publicación en liña dos tres volumes de Contes populaires de Basse-Bretagne (Contos populares da Baixa Bretaña), despois da edición de Maisonneuve & Ch Leclerc, publicada en 1887.