Muxía (A Coruña)

Conxunto histórico que son espacios urbanos ou agrupacións de bens declarados como tal. Declarado o 18 de agosto de 1972.

O único mosteiro histórico da Costa da Morte, xa exclaustrado desde antigo, é o que hoxe serve de igrexa parroquial de San Xiao de Moraime, a tres quilómetros pola estrada a Muxía. O nome deste concello, que se fai derivar de terra de monxes ou monxía, fala da importancia deste cenobio beneditino vinculado primeiramente ao poder medieval dos condes de Traba e logo priorado de San Martiño Pinario de Santiago. Na actualidade, a igrexa xunto coa casa reitoral e mais o camposanto forman un conxunto de forte personalidade estética dentro do románico rural galego. O templo é de planta basilical con tres naves de boa altura e tres ábsidas. No exterior, amosa un orixinal adro cuberto con escalinata descendente cara á porta principal. O ambiente semisoterreado de escuridade e humidade produce unha estraña impresión de catacumba acrecentado pola porta en si, flanqueada a cada lado por tres pares de estatuas-columnas sobre as que se erguen tres arquivoltas profusamente decoradas con personaxes. Máis luminosa, a porta lateral sur ofrece fermosos chapiteis e unha escena da Última Cea no tímpano exterior e polo seu reverso interior decórase co Agnus Dei. Malia as difíciles condicións de conservación, no interior aprézanse aínda restos das sorprendentes pinturas que cubrían todo o lateral hoxe interpretadas como representacións dos sete pecados capitais e a morte. O recinto acompáñase coa Casa Reitoral, pendente de rehabilitación integral que recupere a súa pacega estrutura con solaina, pombal e horta xa irrecoñecible.