Wikipedia

Feminismo

movemento político que procura a equidade entre xéneros a través da liberación da muller

O feminismo[1] é un conxunto de movementos políticos, sociais, ideolóxicos e filosóficos que teñen como obxectivo común conseguir dereitos ecuánimes (iguais) e unha convivencia humana por medio do apoderamento feminino e da liberación de padróns patriarcais, baseados en normas de xénero. Abrangue diversos movementos, teorías e filosofías que avogan pola igualdade entre homes e mulleres, alén de promover os dereitos das mulleres e os seus intereses.[2][3][4][5][6] De acordo con Maggie Humm e Rebecca Walker, a historia do feminismo pode dividirse en tres "ondas".[5][7] A primeira produciuse no século XIX e comezos do século XX, a segunda nas décadas de 1960 e 1970, e a terceira na década de 1990 até o presente.[8] A teoría feminista xurdiu destes movementos femininos[9][10] e maniféstase en diversas disciplinas como a xeografía feminista, a historia feminista e a crítica literaria feminista.

Símbolo dos movementos feministas, baseado no símbolo de Venus.

O feminismo alterou principalmente as perspectivas predominantes en diversas áreas da sociedade occidental, que van da cultura ó dereito. As activistas femininas fixeron campañas polos dereitos legais das mulleres (dereitos de contrato, dereitos de propiedade, dereitos ó voto), polo dereito da muller á súa autonomía e á integridade do seu corpo, polos dereitos ó aborto e polos dereitos reprodutivos (incluíndo o acceso á contracepción e a coidados prenatais de calidade), pola protección de mulleres e nenas contra a violencia doméstica, o acoso sexual e a violación,[2][11][12] polos dereitos laborais, incluíndo o permiso por maternidade e salarios iguais, e todas as outras formas de discriminación.[13][14][15]

Durante gran parte da súa historia, a maioría dos movementos e teorías feministas tiveron líderes que eran principalmente mulleres brancas de clase media, de Europa Occidental e de América do Norte.[16][17][18] Porén, dende o discurso de Sojourner Truth ás feministas dos Estados Unidos de América, feito en 1851, mulleres doutras etnias e orixes sociais propuxeron formas alternativas de feminismo.[17] Esta tendencia foi acelerada na década de 1960, co movemento polos dereitos civís que xurdiu nos Estados Unidos e o colapso do colonialismo europeo en África, no Caribe e en partes de América Latina e do sueste asiático. Dende entón, as mulleres nas antigas colonias europeas e nos países en vías de desenvolvemento propuxeron feminismos "poscoloniais",[18] nos cales algunhas postulantes, como Chandra Talpade Mohanty, critican o feminismo tradicional occidental como etnocéntrico.[19] Feministas negras, como Angela Davis e Alice Walker, comparten este punto de vista.[16]

Dende a década de 1980, as feministas argumentaron que o movemento debería examinar como a experiencia da muller coa desigualdade se relaciona ó racismo, á homofobia, ó clasismo e á colonización.[17][20] A finais desa década e comezos da seguinte as feministas posmodernas argumentaron que os papeis sociais dos xéneros foron construídos socialmente,[21][22][23] e que sería imposíbel xeneralizar as experiencias das mulleres por todas as súas culturas e historias.[24]

Historia editar

Artigos principais: Historia do feminismo e Protofeminismo.
Véxase tamén: Primeira onda do feminismo, Segunda onda do feminismo e Terceira onda do feminismo.
 
Manifestación do sufraxio feminista en Nova York, 6 de maio de 1912.
 
Despois de vender a súa casa, Emmeline Pankhurst, na foto en Nova York en 1913, viaxou constantemente dando conferencias en todo o Reino Unido e os Estados Unidos.
 
Louise Weiss, xunto con outras suffragettes parisienses en 1935; o xornal di "A francesa debe votar."

Charles Fourier, un socialista utópico e filósofo francés, está considerado como o inventor da palabra "feminismo" en 1837.[25] A expresión "feminismo" e "feminista" apareceu por primeira vez en Francia e nos Países Baixos en 1872,[26] no Reino Unido na década de 1890 e nos Estados Unidos en 1910.[27][28] O Oxford English Dictionary lista 1894 como o ano da primeira aparición do termo "feminista" e 1895 para a palabra "feminismo".[29] Dependendo do momento histórico, da cultura e do país, as feministas tiveron diferentes causas e obxectivos. A maioría dos historiadores feministas occidentais afirman que todos os movementos que traballan para obter os dereitos das mulleres deben ser considerados feministas, mesmo cando eles non apliquen o termo a si mesmos.[30][31][32][33][34][35] Outros historiadores afirman que o termo debe ser limitado ó movemento feminista moderno e ós seus descendentes. Eses historiadores usan o termo de "protofeminista" para describir os movementos anteriores.[36]

Feministas e académicos dividiron a historia do movemento en tres "ondas". A primeira onda refírese principalmente ó sufraxio feminino, movemento que gañou forza no século XIX e comezos do XX. A segunda onda refírese ás ideas e accións asociadas cos movementos de liberación feminina iniciados na década de 1960, que loitaban pola igualdade legal e social para as mulleres. A terceira onda sería unha continuación - e, segundo algúns autores, unha reacción ás súas eivas - da segunda onda, iniciada na década de 1990.[8]

Século XIX e comezos do século XX editar

A primeira onda do feminismo refírese a un período extenso de actividade feminista ocorrido durante o século XIX e comezos do século XX no Reino Unido e nos Estados Unidos, que tiña o foco orixinalmente na promoción da igualdade nos dereitos contractuais e de propiedade para homes e mulleres, e na oposición de casamentos arranxados. Porén, a finais do século XIX, o activismo pasou a centrarse principalmente na conquista de poder político, especialmente o dereito ó sufraxio por parte das mulleres. Aínda así, feministas como Voltairine de Cleyre e Margaret Sanger xa facían campañas polos dereitos sexuais, reprodutivos e económicos das mulleres nesta época.[37]

No Reino Unido, as suffragettes e, se cadra de maneira aínda máis eficiente, as sufraxistas, fixeron campaña polo sufraxio feminino. En 1918, aprobouse o Representation of the People Act, concedendo o dereito ó voto ás mulleres maiores de 30 anos de idade que posuísen unha ou máis casas. En 1928, este dereito estendeuse a todas as mulleres maiores de vinte e un anos de idade. Nos Estados Unidos, entre as líderes deste movemento estaban Lucretia Mott, Lucy Stone, Elizabeth Cady Stanton e Susan B. Anthony, que xa loitaran pola abolición da escravitude antes de defender o dereito das mulleres ó voto; todas estaban influenciadas profundamente polo pensamento cuáquero. A primeira onda do feminismo, nos Estados Unidos, atraeu unha ampla variedade de mulleres; algunhas, como Frances Willard, pertencían a grupos cristiáns, como a Woman's Christian Temperance Union; outras, como Matilda Joslyn Gage, eran máis radicais e expresábanse dentro da National Woman Suffrage Association, ou de maneira independente. Considérase que a primeira onda do feminismo nos Estados Unidos rematou coa aprobación da Décima Novena Emenda á Constitución dos Estados Unidos, en 1919, que concedeu ás mulleres o dereito ó voto en tódolos estados.[38]

O termo primeira onda foi cuñado en retrospectiva, despois de que o termo segunda onda do feminismo comezase a ser usado para describir un movemento feminista máis novo, que se centraba tanto no combate ás desigualdades sociais e culturais como ás políticas.[37]

A primeira onda de feministas, ó contrario da segunda, preocupouse moi pouco sobre a cuestión do aborto; en xeral, eran contrarias ó concepto. Malia non ter casado nunca, Susan B. Anthony publicou os seus puntos de vista sobre o casamento, sustentando que unha muller debería ter o dereito a negarse a ter sexo co seu marido; a muller americana non tiña, até entón, ningún recurso legal contra a violación polo seu propio marido. Segundo a súa opinión era primordial concederlle á muller o dereito ó seu propio corpo, que ela vía como un elemento esencial na prevención de embarazos non desexados, a través da abstinencia como método contraceptivo. Escribiu sobre o tema no seu xornal, The Revolution, en 1869, argumentando que, no canto de só tentar aprobar unha lei contra o aborto, a súa causa principal tamén debería ser abordada. A simple aprobación dunha lei antiaborto sería "apenas cortar a parte superior da mala herba, mentres a súa raíz permanece."[39]

Mediados do século XX editar

 
Propaganda do goberno estadounidense amosando unha muller traballando nunha fábrica en Fort Worth (Texas) en 1942, durante a segunda guerra mundial.

A mediados do século XX, nalgúns países europeos as mulleres aínda non tiñan algúns dereitos importantes. As feministas neses países continuaron a loitar polo dereito de voto. En Suíza, as mulleres gañaron o dereito a votar en eleccións federais en 1971[40] e no cantón de Appenzell Interior as mulleres obtiveron o dereito de votar en cuestións legais aínda en 1991, cando o cantón foi forzado a facelo polo Supremo Tribunal Federal de Suíza. En Liechtenstein, as mulleres conquistaron o dereito a votar en 1984, despois dun referendo.[41]

As feministas continuaron a campaña para a reforma das leis de familia que lles daban ós maridos control sobre as súas esposas. As leis en relación con iso foron abolidas no século XX no Reino Unido e nos Estados Unidos, mais en moitos países de Europa continental as mulleres casadas aínda tiñan poucos dereitos. Por exemplo, en Francia as mulleres casadas gañaron o dereito a traballar sen o permiso do seu marido apenas en 1965.[42][43] As feministas tamén traballaron para abolir a "exención marital" nas leis de violación, que impedían xulgar os maridos que violaban as súas propias esposas.[44] As tentativas anteriores das feministas da primeira onda, como Voltairine de Cleyre, Victoria Woodhull e Elizabeth Clarke Wolstenholme Elmy, para criminalizar a violación conxugal a finais do século XIX non tiveron éxito,[45] e conseguiuse un século máis tarde na maioría dos países occidentais, mais aínda non foi conquistado en moitas outras partes do mundo.[46]

 
Camiñada polos dereitos da muller en 1970 en Washington, D.C.
 
Camiñada polo Día Internacional da Muller en Dacca, Bangladesh, organizado polo Sindicato Comercial Nacional das Traballadoras.

A filósofa francesa Simone de Beauvoir forneceu unha solución marxista e unha visión existencialista sobre moitas das cuestións do feminismo coa publicación de O segundo sexo (Le Deuxième Sexe) en 1949.[47] O libro expresa o sentimento de inxustiza das feministas. A segunda onda do feminismo é un movemento feminista que comezou a principios de 1960[48] e continúa até o presente; como tal, coexiste coa terceira onda do feminismo. A segunda onda feminista preocupouse bastante sobre as cuestións de igualdade que van alén do sufraxio, como acabar coa discriminación.[37]

As feministas da segunda onda ven as desigualdades culturais e políticas das mulleres como intrinsecamente ligadas e incentivan as mulleres a entender os aspectos das súas vidas persoais como profundamente politizados e como o reflexo de estruturas de poder sexistas. A activista e autora feminista Carol Hanisch cuñou o slogan "o persoal é político", que se converteu en sinónimo da segunda onda.[11][49]

O feminismo de segunda e de terceira onda na China caracterizouse pola avaliación do papel das mulleres durante a revolución comunista e outros movementos de reforma e novas discusións sobre se a igualdade das mulleres foi, en realidade, plenamente alcanzada.[50]

En 1956, o presidente de Exipto, Gamal Abdel Nasser, iniciou o "feminismo de Estado", que prohibiu a discriminación con base no sexo e concedeu o sufraxio feminino, mais tamén bloqueou o activismo político de líderes feministas.[51] Durante a presidencia de Anwar el-Sadat, a súa esposa, Jehan Sadat, defendeu publicamente dereitos adicionais para as mulleres, malia que a política e a sociedade exipcias comezasen a afastarse da igualdade das mulleres co novo movemento islámico e o crecente conservadorismo.[52] Porén, algúns activistas propuxeron un novo movemento feminista, o feminismo islámico, que defende a igualdade das mulleres dentro dunha estrutura islámica.[53]

En América Latina, as revolucións trouxeron cambios no estatuto das mulleres en países como Nicaragua, onde a ideoloxía feminista durante a Revolución Sandinista axudou ás mulleres a ter mellor calidade de vida, mais ficou lonxe de alcanzar unha mudanza social e ideolóxica real na sociedade.[54]

Final do século XX e inicio do século XXI editar

Terceira onda do feminismo editar

Artigo principal: Terceira onda do feminismo.
 
A primeira SlutWalk en Porto Alegre, no Brasil, 2013.

A terceira onda do feminismo empezou a comezos da década de 1990, como unha resposta ás supostas eivas da segunda onda e tamén como un reto a iniciativas e movementos creados pola segunda onda. O feminismo da terceira onda quere desafiar ou evitar aquilo que ve como as definicións esencialistas da feminidade feitas pola segunda onda que colocaría énfase de máis nas experiencias das mulleres brancas de clase media alta.[37]

Unha interpretación postestruturalista do xénero e da sexualidade é central á maior parte da ideoloxía da terceira onda. As feministas da terceira onda frecuentemente resaltan a "micropolítica" e desafían os paradigmas da segunda onda sobre o que é e o que non é bo para as mulleres.[37][55][56][57] A terceira onda tivo a súa orixe a mediados da década de 1980; líderes feministas con raíces na segunda onda, como Gloria Anzaldúa, Bell hooks, Cherríe Moraga, Audre Lorde, Maxine Hong Kingston e outras feministas non brancas, procuraron negociar un espazo dentro da esfera feminista para a consideración de subxectividades relacionadas á raza.[16][56][58]

A terceira onda do feminismo tamén presenta debates internos. O chamado feminismo da diferenza, cuxa principal expoñente é a psicóloga Carol Gilligan, defende que hai importantes diferenzas entre os sexos, mentres que outras vertentes cren que non hai diferenzas inherentes entre homes e mulleres, defendendo que os papeis atribuídos a cada xénero instauran socialmente a diferenza.[59]

Cuarta onda do feminismo editar

Artigo principal: Cuarta onda do feminismo.

A cuarta onda do feminismo refírese ao renacemento do interese polo feminismo que empezou ao redor 2012 e está asociado co uso de medios de comunicación sociais.[60] Segundo a académica feminista Prudence Chamberlain, os obxectivos da cuarta onda concéntranse en obter xustiza para as mulleres e a oposición ó acoso sexual e á violencia contra as mulleres. A súa esencia, escribe, está na "incredulidade de que certas actitudes aínda poden existir".[61]

A cuarta onda do feminismo está "definida pola tecnoloxía", segundo Kira Cochrane, e está caracterizada particularmente polo uso de Facebook, Twitter, Instagram, Youtube, Tumblr, e blogs, como por exemplo Feministing, para desafiar a misoxinia e tamén a igualdade de xénero.[60][60][62][63]

Os problemas nos que se centra a cuarta onda do feminismo inclúen o acoso na rúa e no lugar de traballo, agresións sexuais nos campus e a cultura da violación. Os escándalos que implican o acoso, abuso, e o asasinato de mulleres e mozas galvanizou o movemento. Estes incluíron a cuadrilla de violación de Delhi de 2012, as alegacións de Jimmy Savile de 2012, as alegacións de Bill Cosby, os asasinatos de Illa Vista de 2014, o xuízo de Jian Ghomeshi de 2016, as alegacións de Harvey Weinstein de 2017 e o subseguinte efecto Weinstein, e os escándalos sexuais de Westminster de 2017.[64]

Exemplos de campañas da cuarta onda do feminismo son, por exemplo, Everyday Sexism Project, No More Page 3, Stop Bild Sexism, Mattress Performance, 10 Hours of Walking in NYC as a Woman, #YesAllWomen, a campaña Free the Nipple, One Billion Rising, a marcha das mulleres de 2017, a marcha das mulleres de 2018, e o movemento #MeToo. En decembro de 2017, a revista Time escolleu a varias activistas femininas prominentes implicadas no movemento #MeToo, chamadas as "rompedoras do silencio", como Persoas do ano.[65][66]

Escolas teóricas editar

Artigo principal: Teoría feminista.
 
Manuscrito da obra de Mary Wollstonecraft, Vindicación dos dereitos da muller.

A teoría feminista é unha extensión do feminismo para os campos teóricos ou filosóficos e abrangue obras nunha serie de disciplinas, que inclúen a antropoloxía, a socioloxía, economía, estudos feministas, crítica literaria,[67][68] historia da arte,[69] psicanálise,[70] ética e filosofía.[71][72] A teoría feminista ten como meta comprender a desigualdade de xénero e mantén o seu foco nas políticas relacionadas cos sexos, as relacións de poder e a sexualidade. Ó mesmo tempo no que fornece unha crítica destas relacións sociais e políticas, a maior parte da teoría feminista apoia a promoción dos intereses e dereitos das mulleres. Entre os temas explorados pola teoría feminista están a discriminación, estereotipaxe, obxectificación (especialmente a obxectificación sexual), opresión e o patriarcado.[9][10]

A feminista e crítica literaria norteamericana Elaine Showalter describe o desenvolvemento en fases da teoría feminista; ela chama a primeira fase como "crítica feminista", na cal a lectora feminista examina as ideoloxías detrás dos fenómenos literarios; a segunda chámaa "xinocrítica", na cal a "muller é a produtora de significado textual", incluíndo "a psicodinámica da creatividade feminina, a lingüística e o problema dunha lingua feminina, a traxectoria da historia e da carreira literaria feminina, individual ou colectiva." A última fase é chamada "teoría do xénero", na cal a "inscrición ideolóxica e os efectos literarios do sistema de sexo/xénero" son explorados.[73] A académica Toril Moi criticou este modelo, que viu como un modelo esencialista e determinista para a subxectividade feminina, que non consegue ter en conta a situación das mulleres fóra de Occidente.[74]

Feminismo francés editar

Artigo principal: Feminismo francés.
 
Simone de Beauvoir, unha escritora, filósofa existencialista e feminista francesa.

A expresión feminismo francés refírese a unha póla do feminismo que tería xurdido a partir dun grupo de estudosos franceses, entre as décadas de 1970 e 1990. O feminismo francés, comparado ó anglófono, salienta por unha abordaxe máis filosófica e literaria e porque os seus escritos tenden a ser máis efusivos e metafóricos e menos preocupados coa doutrina política, estando, xeralmente, máis enfocados nas teorías "do corpo".[75] O termo inclúe autoras que non son necesariamente francesas, mais que traballaron substancialmente en Francia ou na tradición francesa,[76] tales como Julia Kristeva e Bracha L. Ettinger.

A escritora e filósofa francesa Simone de Beauvoir escribiu novelas, monografías sobre filosofía, política e cuestións sociais, ensaios, biografías e unha autobiografía, e é coñecida polas súas novelas metafísicas, incluíndo Os mandaríns, e pola súa obra O segundo sexo, de 1949, unha análise detallada da opresión sufrida pola muller e un tratado ligado cos fundamentos do feminismo contemporáneo. O libro estabelece un existencialismo feminista, que determina unha revolución moral. Como existencialista, aceptou o precepto de Jean-Paul Sartre de que "a existencia precede a esencia" e, polo tanto, "non se nace sendo muller, convértese nunha". A súa análise concéntrase na construción social da muller como o outro, que ela identifica como sendo fundamental á opresión da muller.[21] Un dos seus argumentos é o de que as mulleres foron consideradas, ó longo da historia, como anormais e desviadas, e sustenta que até mesmo Mary Wollstonecraft consideraba os homes como o ideal ó que as mulleres debían aspirar; para o feminismo seguir adiante, segundo ela, esta actitude debería ser abandonada.[21]

Na década de 1970, as feministas francesas abordaron o feminismo co concepto de écriture féminine, que pode ser traducido como "escrita feminina".[77] Segundo Hélène Cixous, a escrita e a filosofía serían falocéntricas e, xunto con outras feministas francesas como Luce Irigaray, resaltou a "escrita do corpo" como un exercicio subversivo.[77] O traballo da filósofa e psicanalista feminista Julia Kristeva influenciou a teoría feminista en xeral, en especial a crítica literaria feminista e, a partir da década de 1980, o traballo da artista e psicanalista Bracha Ettinger influenciou a crítica literaria, a historia da arte e a teoría do cinema.[78][79] Porén, como a académica Elizabeth Wright apuntou, "ningunha destas feministas francesas se aliña co movemento feminista tal como aparecía no mundo anglófono".[77][80]

Ideoloxías editar

 
Betty Friedan en 1960.

Ó longo dos anos téñense desenvolvido moitos movementos feministas que se sobrepoñen e ideoloxías.

Movementos políticos editar

Algunhas pólas do feminismo acompañan de preto as tendencias políticas da sociedade en xeral, como o liberalismo e o conservadorismo, ou poñen o foco no medio ambiente. O feminismo liberal busca a igualdade individualista de homes e mulleres a través dunha reforma política e legal, sen alterar a estrutura da sociedade. O feminismo radical considera a xerarquía capitalista controlada por homes como a característica definidora da opresión ás mulleres e a erradicación total e reconstrución da sociedade, se fose preciso.[11] O feminismo conservador é conservador en relación á sociedade na que reside. O feminismo libertario concibe as persoas como autopropietarias e, polo tanto, o dereito de liberdade en relación coa interferencia coercitiva.[81] O feminismo separatista non apoia as relacións heterosexuais. O feminismo lésbico está, polo tanto, intimamente relacionado. Outras feministas critican o feminismo separatista como sexista.[82] As ecofeministas ven o control da terra dos homes como responsábel da opresión das mulleres e da destrución do ambiente natural; o ecofeminismo foi criticado por se concentrar de máis nunha conexión mística entre as mulleres e a natureza.[83]

Ideoloxías materialistas editar

Artigos principais: Anarquismo feminista, Feminismo marxista e Feminismo socialista.

Rosemary Hennessy e Chrys Ingraham din que os feminismos materialistas creceron a partir do pensamento marxista occidental e inspiraron unha serie de movementos diferentes, os cales están rodeados por nunha crítica ó capitalismo e que buscan relacionar a ideoloxía para as mulleres.[84] O feminismo marxista argumenta que a propiedade privada é a causa raíz da opresión ás mulleres,[85] defendendo que a liberación das mulleres só pode ser conseguida a través do traballo para acabar coas fontes económicas e culturais da opresión, é dicir, resolvendo o problema da escaseza.[86] As feministas anarquistas afirmaban que a loita de clases e a anarquía contra o Estado esixe a loita contra o patriarcado, que provén da xerarquía involuntaria.[87]

Ideoloxías racial e poscolonial editar

Artigos principais: Feminismo negro e Feminismo poscolonial.
 
Shirley Chisholm (1924-2005), defensora dos dereitos da muller. En 1968 converteuse na primeira afroamericana electa para o Congreso dos Estados Unidos e en concorrer ó nomeamento demócrata para as eleccións presidenciais.

Sara Ahmed argumenta que os feminismos negro e poscolonial son un desafío "para algunhas das premisas da organización do pensamento feminista occidental".[88] Durante gran parte da súa historia, os movementos feministas e desenvolvementos teóricos foron conducidos predominantemente por mulleres da clase media branca de Europa Occidental e América do Norte.[18][89][90] Porén, as mulleres doutras razas propuxeron feminismos alternativos.[17] Esa tendencia acelerouse na década de 1960 co movemento dos dereitos civís nos Estados Unidos e co colapso do colonialismo europeo en África, Caribe, partes de América Latina e o sueste asiático. Dende aquela época, as mulleres nos países en vías de desenvolvemento ex-colonias e que son doutra ou de varias etnias e que viven en situación de pobreza propuxeron feminismos adicionais.[18] O mullerismo[91][92] xurdiu após que os primeiros movementos feministas estivesen en gran parte compostos por brancas de clase media.[16] As feministas poscoloniais argumentan que a opresión colonial e o feminismo occidental marxinalizaron as mulleres poscoloniais, mais non as converteron en pasivas ou sen voz.[93] O feminismo do terceiro mundo está intimamente relacionado co feminismo poscolonial.[94]

Ideoloxías construtivistas sociais editar

A finais do século XX, varias feministas comezaron a argumentar que os papeis de xénero son construídos socialmente[22][95] e que é imposíbel xeneralizar as experiencias das mulleres en todas as culturas e historias.[96] O feminismo postestrutural baséase nas filosofías do postestruturalismo e da deconstrución, a fin de argumentar que o concepto de xénero é creado socialmente e culturalmente por medio do discurso.[97] As feministas posmodernas tamén resaltan a construción social de xénero e a natureza discursiva da realidade,[98] porén, como Pamela Abbot et al. describiu, unha abordaxe posmoderna destaca no feminismo "a existencia de múltiplas verdades (ó revés de simplemente de puntos de vista dos homes e das mulleres)".[99]

Movementos culturais editar

O riot grrrl é un movemento feminista da cultura punk que comezou na década de 1990 e é frecuentemente asociado coa terceira onda do feminismo. Foi creado con base na filosofía DIY de valores punk. O riot grrl tomou unha postura anticorporativa, de autosuficiencia e autodependencia.[100] A énfase do movemento está na identidade feminina universal e no separatismo, e moitas veces parece máis intimamente relacionado coa segunda onda do feminismo que coa terceira onda.[101] O movemento incentiva os "puntos de vista central das adolescentes", o que lles permite expresarse plenamente.[102] O feminismo lipstick é un movemento feminista cultural que tenta responder á fenda da segunda onda do feminismo radical da década de 1960 e 1970, coa recuperación de símbolos da identidade "feminina", como a maquillaxe, roupas suxestivas e a fascinación sexual como puntos válidos de escollas persoais.[103][104]

Política editar

 
A sufraxista Rose Cohen converteuse nunha vítima da Gran Purga, executada en novembro de 1937, dous meses despois da execución do seu marido soviético.

O feminismo tivo interaccións complexas cos principais movementos políticos do século XX.

Socialismo editar

Artigo principal: Feminismo socialista.

Dende finais do século XIX algunhas feministas aliáronse co socialismo, mentres outras criticaron a ideoloxía socialista por estar insuficientemente preocupada cos dereitos da muller. August Bebel, un activista precoz do Partido Socialdemócrata de Alemaña, publicou a súa obra Die Frau und der Sozialismus, xustapoñendo a loita pola igualdade de dereitos entre os sexos, coa igualdade social en xeral. En 1907 houbo unha Conferencia Internacional das Mulleres Socialistas en Stuttgart, en Alemaña, onde o sufraxio feminino foi descrito como unha ferramenta de loita de clases. Clara Zetkin, do Partido Socialdemócrata de Alemaña, clamou polo voto feminino para construír unha "orde socialista, a única que permite unha solución radical para a cuestión da muller".[105][106][107][108]

No Reino Unido, o movemento de mulleres aliouse co Partido Laborista. Nos Estados Unidos, Betty Friedan xurdiu a partir dun fondo radical para asumir o liderado. A Radical Women é a organización feminista socialista máis antiga dos Estados Unidos e aínda está activa.[109] Durante a guerra civil española, Dolores Ibárruri (La Pasionaria) liderou o Partido Comunista de España. Malia que apoiaba a igualdade de dereitos para as mulleres, opoñíase a que as mulleres loitasen na parte da fronte e entrasen en conflito co anarcofeminista Mujeres Libres.[110]

Fascismo editar

 
Feministas manifestándose en Santiago, Chile, para pedir democracia durante a ditadura militar de Augusto Pinochet.

O fascismo tiña posturas dubidosas sobre o feminismo polos seus practicantes e por grupos de mulleres. Entre outras esixencias en materia de reforma social presentada no manifesto fascista en 1919, atopábase a expansión do sufraxio a todos os cidadáns italianos con máis de 18 anos de idade, incluíndo as mulleres (o que foi realizado só en 1946, após a derrota do fascismo) e a elixibilidade para que todos os maiores de 25 anos puidesen concorrer a cargos. Esta demanda foi particularmente defendida por grupos auxiliares das mulleres fascistas, como o fasci femminilli e foi parcialmente realizado en 1925, baixo presión dos parceiros de coalición máis conservadores do primeiro ministro Benito Mussolini.[111][112]

Cipriano Blamires afirma que, malia que as feministas estaban entre as que se opoñían á ascensión de Adolf Hitler, o feminismo tivo unha relación complicada co movemento nazi, que tiña varias mulleres que o apoiaban, ademais de grupos femininos. Mentres que os nazis glorificaron nocións tradicionais da sociedade patriarcal e o seu papel para as mulleres, tamén alegaban recoñecer a igualdade das mulleres no mercado de traballo.[113] Porén, Hitler e Mussolini declaráronse en oposición ó feminismo[113] e, despois da ascensión do nazismo en Alemaña en 1933, houbo unha rápida disolución dos dereitos políticos e das oportunidades económicas polas que as feministas loitaran durante o período preguerra e, até certo punto, durante a década de 1920.[108] Georges Duby et al. di que, na práctica, a sociedade fascista era xerárquica e resaltaba a virilidade masculina, polo que as mulleres tiveron que manter unha posición en gran parte subordinada.[108] Blamires tamén observa que o neofascismo foi, dende os anos 1960, hostil co feminismo e defende que as mulleres acepten "os seus papeis tradicionais" na sociedade.[113]

Movemento polos dereitos civís e contra o racismo editar

O movemento polos dereitos civís influenciou e formou o movemento feminista e viceversa. Moitas feministas occidentais adaptaron a linguaxe e as teorías de activismo pola igualdade entre negros e brancos e trazaron paralelismos entre os dereitos da muller e os dereitos das persoas non brancas.[114] A pesar das conexións entre os movementos feminista e de dereitos civís, algunha tensión xurdiu durante a década de 1960 e comezos de 1970, cando as mulleres non brancas argumentaban que o feminismo era predominantemente branco e de clase media e non entendía e/ou non estaba preocupado coas cuestións raciais.[115] Da mesma forma, algunhas mulleres argumentan que o movemento dos dereitos civís tiña elementos sexistas e non trata axeitadamente as preocupacións das mulleres.[114] Estas críticas crearon novas teorías sociais feministas sobre as interseccións de racismo, clasismo e sexismo e novos feminismos, como o feminismo negro e o feminismo latino.[116][117]

Sexualidade editar

Artigo principal: Guerras sexuais feministas.

Ó longo da década de 1970, unha gran variedade de mulleres influentes aceptaron o lesbianismo e a bisexualidade como parte do feminismo. Como resultado, unha proporción significativa de feministas favorecía este punto de vista. Porén, outros consideraban a sexualidade irrelevante para a consecución doutros obxectivos.[118]

As actitudes feministas e a sexualidade feminina tomaron algunhas direccións diferentes. Cuestións como a industria do sexo, a representación sexual nos medios de comunicación e cuestións relativas ó consentimento para as relacións sexuais en condicións de dominación masculina foron particularmente controvertidas entre as feministas. Este debate culminou no final dos anos 1970 e 1980, no que chegou a ser coñecido como as "Guerras sexuais feministas", que enfronta o feminismo antipornografía contra o feminismo pro-sexo, o que ocasionou que vertentes do movemento feminista quedasen profundamente divididas por estes debates.[119][120][121][122][123]

Industria do sexo editar

 
A feminista británica e teórica política Carole Pateman, que condenou a mercantilización das mulleres causada pola industria do sexo.
Artigo principal: Industria do sexo.

Os pareceres sobre a industria do sexo dentro do movemento feminista son diversos. As feministas xeralmente son ou críticas con ela (véndoa como explotadora, resultado de estruturas sociais patriarcais e que reforza actitudes sexuais e culturais que son cómplices da violación e do acoso sexual) ou apoian polo menos parte dela (argumentando que algunhas formas da industria sexual poden ser un medio de expresión feminista e un medio das mulleres para tomar o control da súa propia sexualidade).[119]

Pornografía editar

A visión feminista da pornografía varía dende a condena, como unha forma de violencia contra as mulleres, até a interpretación dalgunhas formas de pornografía como un medio de expresión feminista.[120][121][122][123][124] As feministas antipornografía argumentan que é perigosa para as mulleres e que as imaxes sexualmente explícitas precisan ser controladas.[125] Argumentan que a industria pornográfica contribúe na violencia contra as mulleres, tanto na produción (que implica a coerción física, psicolóxica, ou económica das mulleres que a realizan e onde argumentan que o abuso e a explotación de mulleres está desenfreado) como no seu consumo (onde argumentan que a pornografía erotiza a dominación, a humillación e a coerción das mulleres, alén de reforzar actitudes sexuais e culturais que son cómplices da violación e do acoso sexual).[126][127][128] As feministas que valoran o sexo de maneira positiva argumentan que a liberdade sexual é un compoñente esencial da liberdade das mulleres. Como tal, as feministas a prol da pornografía opóñense ós esforzos para controlar as actividades sexuais consensuadas entre adultos.[129]

Prostitución e tráfico editar

A visión das feministas sobre a prostitución varía, mais moitas desas perspectivas poden ser libremente organizadas nun punto de vista global, que xeralmente é crítico ou de apoio da prostitución e do traballo sexual.[130] Porén, as feministas antiprostitución opóñense fortemente, xa que a ven como unha forma de violencia e explotación de mulleres e un sinal da dominación masculina sobre a clase feminina. Entre as feministas que teñen estes puntos de vista sobre a prostitución están Kathleen Barry, Melissa Farley,[131][132] Julie Bindel,[133][134] Sheila Jeffreys, Catharine MacKinnon[135] e Laura Lederer;[136] A ONG Lobby Europeo das Mulleres tamén condena a prostitución como "unha forma intolerábel de violencia masculina".[137]

Outras feministas afirman que a prostitución e outras formas de traballo sexual poden ser opcións válidas para as mulleres e homes que optan por esas actividades. Os defensores deste punto de vista argumentan que a prostitución debe ser diferenciada da prostitución forzada e que as feministas deben apoiar o activismo profesional do sexo contra os abusos, tanto da industria do sexo como do sistema xurídico. A diverxencia entre esas dúas posicións feministas foi particularmente controvertida, sendo posíbel comparala ás guerras sexuais feministas de finais do século XX.[138]

Afirmación da autonomía sexual feminina editar

Para as feministas, o dereito da muller de controlar a súa propia sexualidade é unha cuestión fundamental. Feministas, como Catharine MacKinnon, argumentan que as mulleres teñen moi pouco control sobre os seus propios corpos, xa que a sexualidade feminina é amplamente controlada e definida por homes en sociedades patriarcais. As feministas argumentan que a violencia sexual cometida por homes está moitas veces enraizada en ideoloxías do dereito sexual masculino e que estes sistemas concédenlles ás mulleres moi poucas opcións lexítimas para recusar tales ataques sexuais.[139][140] En moitas culturas, os homes non cren que unha muller teña dereito a rexeitar as tentativas sexuais masculinas ou de tomar unha decisión autónoma sobre a participación no sexo. As feministas afirman que todas as culturas son, dunha forma ou doutra, dominadas por ideoloxías que, en gran parte, lles negan ás mulleres o dereito de decidir a forma de expresar a súa sexualidade, porque os homes séntense con dereito a definir o sexo nos seus propios termos. Este dereito pode asumir diferentes formas, dependendo da cultura. En moitas partes do mundo, especialmente en culturas conservadoras e relixiosas, o casamento é considerado como unha institución que esixe que unha muller estea sexualmente dispoñíbel en tódolos momentos, practicamente sen límite; así, forzar ou coaccionar unha muller a ter sexo non está considerado un crime ou un comportamento abusivo.[141][142] En culturas máis liberais, ese dereito ten a forma dunha sexualización xeral de toda a cultura. Isto vese na obxectificación sexual das mulleres, sendo a pornografía e outras formas de entretemento sexual un xeito de crear a fantasía de que todas as mulleres existen só para o pracer sexual dos homes e que as mulleres están dispoñíbeis e desexosas de ter sexo en calquera momento e con calquera home.[143]

Ciencia editar

A filósofa estadounidense Sandra Harding dixo que as "percepcións morais e políticas do movemento das mulleres inspiraron a científicos sociais e biólogos a poñer cuestións críticas sobre as formas nas que os investigadores tradicionais explicaron o xénero, o sexo e as relacións dentro e entre os mundos social e natural."[144] Algunhas feministas, como Ruth Hubbard e Evelyn Fox Keller, critican o discurso científico tradicional como historicamente inclinado cara a unha perspectiva masculina.[13][145] Unha parte da axenda de investigación feminista é o exame das formas nas que as desigualdades de poder son creadas e/ou reforzadas nas institucións científicas e académicas.[146] A física Lisa Randall, nomeada para un equipo de traballo na Universidade Harvard polo daquela presidente Lawrence Summers, despois da súa controvertida discusión de por que as mulleres están subrepresentadas na ciencia e na enxeñaría, dixo: "Eu só quero ver moitas máis mulleres entrando na ciencia para que estes problemas non aparezan máis."[147]

Lynn Hankinson Nelson, unha filósofa estadounidense, observa que as empiristas feministas encontran diferenzas fundamentais entre as experiencias de homes e mulleres. Así, elas buscan obter coñecemento a través da análise das experiencias das mulleres e para "descubrir as consecuencias da omisión, cualificación errada ou desvalorización delas" para explicar unha gama da experiencia humana.[148] Alén diso, a pesar das apelacións para unha maior atención ás estruturas de desigualdade de xénero na literatura académica, as análises estruturais de preconcepto de xénero raramente aparecen en revistas de psicoloxía, especialmente nas áreas comunmente estudadas da psicoloxía e da personalidade.[149]

Unha crítica da epistemoloxía feminista é que permite que os valores sociais e políticos poidan influenciar as súas conclusións.[150] Susan Haack, profesora de dereito e filosofía da Universidade de Miami, tamén sinala que a epistemoloxía feminista reforza estereotipos tradicionais sobre o pensamento das mulleres (como ser intuitiva e emocional, etc). A historiadora, escritora e filósofa da ciencia india Meera Nanda afirma que isto pode ser realmente unha trampa para mulleres dentro de "papeis de xénero tradicionais e axudan a xustificar o patriarcado".[151]

Bioloxía e xénero editar

A ciencia feminista moderna desafía a visión esencialista biolóxica do xénero.[152][153] Por exemplo, o libro de Anne Fausto-Sterling, Myths of Gender, explora os presupostos contidos en investigacións científicas que apoian unha visión bioloxicamente esencialista de xénero.[154] No libro Delusions of Gender, Cordelia Fine contesta a evidencia científica que suxire que hai unha diferenza biolóxica innata entre as mentes dos homes e das mulleres, afirmando que, no canto diso, as crenzas culturais e sociais son a razón de diferenzas entre os individuos que son comunmente percibidas como diferenzas sexuais.[155]

Psicoloxía editar

O feminismo na psicoloxía xurdiu como unha crítica das perspectivas dominantemente masculinas na investigación psicolóxica, onde só eran estudadas as perspectivas dos homes. Conforme as mulleres foron conquistando doutoramentos en psicoloxía, as mulleres e as súas cuestións foron introducidas como temas lexítimos de estudo. A psicoloxía feminista resalta o contexto social, a experiencia vivida e a análise cualitativa.[156] Proxectos como o Psychology's Feminist Voices, en Toronto, no Canadá, xurdiron para catalogar a influencia de psicólogos feministas sobre a disciplina.[157]

Cultura feminista editar

Arquitectura editar

Tamén xurdiron investigacións sobre a conceptualización da arquitectura baseada no xénero, levando o feminismo ata a arquitectura moderna. Piyush Mathur cuñou o termo "arquixenérico" alegando que "a proposta arquitectónica ten un vínculo indisolúbel coa definición e regulamentación dos papeis, responsabilidades, dereitos e limitacións de xénero". Mathur creou ese termo "para explorar ... o significado de 'arquitectura' en termos de xénero" e "explorar o significado do 'xénero', en termos de arquitectura".[158]

Artes visuais editar

Consonte coa evolución xeral dentro do feminismo e moitas veces incluíndo tácticas de autoorganización como un grupo de concienciación, o movemento de arte feminista comezou na década de 1960 e floreceu na década de 1970.[159] Jeremy Strick, director do Museo de Arte Contemporánea dos Ánxeles, describiu o movemento de arte feminista como "o movemento internacional máis influente do período do posguerra" e Peggy Phelan, unha feminista estadounidense, dixo que "trouxo as transformacións de maior alcance, tanto na creación de arte como na escrita, das últimas catro décadas".[159] Judy Chicago, unha escritora e artista feminista estadounidense que cun equipo de 129 membros creou o The Dinner Party, unha instalación artística no Museo de Brooklyn de Nova York, dixo en 2009 para a ARTnews: "Aínda hai unha diverxencia institucional e unha insistencia nunha narrativa eurocéntrica masculina, estamos tentando mudar o futuro: facer que as nenas e nenos perciban que a arte das mulleres non é unha excepción, é unha parte normal da historia da arte."[160]

Literatura editar

 
Octavia Butler, autora premiada de ciencia ficción feminista.
Véxase tamén: Crítica literaria feminista.

O movemento feminista produciu obras literarias de ficción e non ficción feminista, alén de crear un novo interese na literatura das mulleres. Isto tamén supuxo unha avaliación xeral das contribucións históricas e académicas das mulleres, en resposta á crenza de que a vida e as contribucións das mulleres foran subrepresentadas como áreas de interese académico.[161] Gran parte do período inicial de estudos literarios feministas tivo o foco na redescuberta e recuperación de textos escritos por mulleres. Estudos como Mothers of the Novel (1986), de Dale Spender, e The Rise of the Woman Novelist (1986), de Jane Spencer, foron innovadores na súa insistencia de que as mulleres sempre foran escritoras. Proporcional a este aumento do interese académico, varias editoriais comezaron a tarefa de reeditar textos. A Virago Press comezou a publicar a súa gran lista de novelas do século XIX e de comezos do século XX en 1975 e converteuse nunha das primeiras editoriais comerciais en participar no proxecto de recuperación. Na década de 1980, Pandora Press responsábel da publicación do estudo de Spender, lanzou unha serie de novelas do século XVIII escritas por mulleres. Máis recentemente, a Broadview Press continuou a publicar novelas dos séculos XVIII e XIX, moitas até entón fóra do catálogo, e a Universidade de Kentucky ten unha serie de reedicións de novelas de mulleres. A obra Vindicación dos dereitos da muller (1792) de Mary Wollstonecraft é unha das primeiras obras de filosofía feminista. O ensaio Un cuarto de seu (1929) de Virginia Woolf, salienta no seu argumento por ofrecer un espazo literal e figurativo para mulleres escritoras dentro dunha tradición literaria dominada polo patriarcado.[162]

 
A escritora canadense Margaret Atwood, autora de O conto da criada (1985).

O interese xeneralizado na literatura das mulleres está relacionado cunha reconsideración xeral e unha ampliación do canon literario. O interese en literaturas poscoloniais, na literatura gai e lésbica, obras de persoas de cor e nas producións culturais doutros grupos historicamente marxinalizados resultou nunha expansión de toda dimensión do que é considerado "literatura" e xéneros até entón non considerados como "literarios", como obras para nenos, revistas, cartas, relatos de viaxes e moitos outros son agora temas de interese académico.[161][163][164] A maioría dos xéneros e subxéneros foron sometidos a unha análise semellante, de maneira que agora vense obras de "gótico feminino" ou a ciencia ficción das mulleres.[165]

De acordo coa profesora feminista estadounidense Elyce Rae Helford, a "ciencia ficción e a fantasía serven como vehículos importantes para o pensamento feminista, particularmente como pontes entre a teoría e a práctica."[166] A ciencia ficción feminista ás veces é ensinada no mundo universitario para explorar o papel das construcións sociais na comprensión de xénero. Entre os textos notábeis deste tipo están The Left Hand of Darkness (1969), de Ursula K. Le Guin; The Female Man (1970), de Joanna Russ; Kindred (1979), de Octavia E. Butler e O conto da criada (1985) de Margaret Atwood.[167]

Música editar

A música feminista é a música feita por mulleres, para mulleres e sobre mulleres.[168] O xénero xurdiu como unha expresión musical do movemento da segunda onda feminista,[169] así como o traballo, os dereitos civís e os movementos pola paz.[170]

 
Billie Holiday, cantora e compositora de jazz durante un concerto en Nova York, 1947.

O movemento foi iniciado por lesbianas como Cris Williamson, Meg Christian e Margie Adam, por mulleres activistas afroamericanas como Bernice Johnson Reagon e o seu grupo Sweet Honey in the Rock, e a activista da paz Holly Near.[170] A música feminista tamén se refire á industria musical feminista máis ampla, que vai alén dos artistas para incluír músicas de estudio, produtoras, enxeñeiras de son, técnicas, artistas cover, distribuidoras, promotoras e organizadoras de festivais, que tamén son mulleres.[168]

O feminismo converteuse na principal preocupación dos musicólogos na década de 1980.[171] Antes diso, na década de 1970, os musicólogos estaban comezando a descubrir mulleres compositoras e intérpretes e a recibir conceptos de canon, xenio, xénero e periodización a partir dunha perspectiva feminista. Noutras palabras, estaba sendo abordada a cuestión de como as mulleres músicas se encaixan na historia da música tradicional.[171]

A través dos anos 1980 e 1990, a tendencia mantívose con musicólogas como Susan McClary, Marcia Citron e Ruth Solie, que comezaron a considerar as razóns culturais para a marxinalización das mulleres.[171]

Conceptos como a música como discurso de xénero, profesionalismo, recepción da música das mulleres, exame dos locais de produción de música, a relativa riqueza e educación das mulleres, os estudos de música popular en relación á identidade das mulleres, as ideas patriarcais na análise musical e nocións de xénero e diferenza son algúns dos temas analizados ​​durante esta época.[171]

Cinema editar

Véxase tamén: Filmoloxía feminista.
 
Laura Mulvey, teórica do cinema feminista.

O cinema feminista, que defende ou ilustra as perspectivas feministas, xurdiu en gran parte co desenvolvemento da filmoloxía feminista nos anos 1960 e comezos dos anos 1970. As mulleres radicalizáranse durante a década de 1960 polo debate político e pola chamada liberación sexual; mais o fracaso do radicalismo en producir alteracións profundas para as mulleres materializouse para formar grupos de concienciación e comezou a analizar, a partir de diferentes perspectivas, a construción do cinema feminista.[172] As diferenzas foron particularmente acentuadas entre as feministas de ambos os lados do Atlántico. En 1972, aconteceron os primeiros festivais de cinema feminista nos Estados Unidos e no Reino Unido, así como a primeira revista de cinema feminista, a Women and Film. As teóricas deste período inclúen a Claire Johnston e Laura Mulvey, que tamén organizaron eventos feministas no Festival Internacional de Cinema de Edimburgo. Entre outras teóricas que tiveron un impacto poderoso no cinema feminista están Teresa de Lauretis.[173]

Argumentouse que hai dúas abordaxes distintas para o cinema independente e teoricamente inspirado polo feminismo. A primeira preocúpase pola "desconstrución", cunha análise e unha creba dos códigos do cinema mainstream, co obxectivo de crear unha relación diferente entre o espectador e o cinema dominante. A segunda abordaxe, unha contracultura feminista, encarna a escrita feminina para investigar unha linguaxe cinematográfica especificamente feminina.[174] Algunhas críticas recentes das abordaxes feministas no cinema centráronse arredor dun sistema de clasificación sueco chamado test de Bechdel.[175]

Durante o período entre as décadas de 1930 e 1950, no apoxeo dos grandes estudios de Hollywood, as condicións das mulleres na industria eran pésimas[176] e, malia que o escenario mellorou dende entón, moitas voces din que aínda hai moito que mellorar nesta área. Dos filmes de arte de Sally Potter, Catherine Breillat, Claire Denis e Jane Campion, até os filmes de acción de Kathryn Bigelow, as mulleres agora teñen unha voz máis forte, mais son moi conscientes da diferenza de xénero aínda persistente no mundo cinematográfico.[177]

Impacto cultural editar

O movemento feminista efectuou mudanzas na sociedade occidental, incluíndo o sufraxio feminino, maior acceso á educación; salarios máis equitativos cos dos homes, o dereito de iniciar o proceso de divorcio, o dereito da muller de tomar decisións individuais relativas ó embarazo (incluíndo o acceso ós contraceptivos e ó aborto), e o dereito de propiedade.[14][15]

Dereitos civís editar

 
Participación na Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación contra a muller:     Asinou e ratificou     Adheriuse     Só asinou     Non signatario
 
A situación das mulleres por país de acordo cos datos recollidos polas publicacións estadounidenses The Daily Beast/Newsweek.[178]

A partir da década de 1960, a campaña polos dereitos da muller[179] foi recibida con resultados mixtos nos Estados Unidos e no Reino Unido. Outros países da CEE concordaron en garantir que as leis discriminatorias serían suprimidas en toda a Comunidade Europea.[180]

Algunhas campañas feministas tamén axudaron a promover actitudes de reforma contra o abuso sexual infantil. A visión de que as mozas provocan os homes a ter relacións sexuais con elas foi substituída pola responsabilidade dos homes polo seu propio comportamento, no caso de que os homes fosen adultos.[181]

Nos Estados Unidos, a Organización Nacional das Mulleres comezou en 1966 para axudar a conquistar a igualdade das mulleres, especialmente a través da Emenda de Dereitos Igualitarios,[182] que non foi aprobada, malia que algúns estados promulgaron as súas propias leis sobre o tema. Os dereitos reprodutivos nos Estados Unidos centráronse na decisión xudicial no caso Roe v. Wade, enunciando o dereito da muller de escoller se quere levar o embarazo a termo. As mulleres occidentais gañaron un control sobre a natalidade máis confiábel, o que permitiu a planificación familiar e das súas carreiras profesionais. Nos Estados Unidos, o movemento comezou na década de 1910 con Margaret Sanger e noutros lugares con Marie Stopes. Nas últimas tres décadas do século XX, as mulleres occidentais conquistaron unha nova liberdade a través do control da natalidade, que lles permitiu ás mulleres planificar a súa vida adulta, moitas veces abrindo novos camiños tanto nas súas carreiras como na súa familia.[183]

A división do traballo dentro das familias viuse afectada polo aumento da entrada das mulleres no mundo laboral durante o século XX. O sociólogo Arlie Russell Hochschild descubriu que, nos fogares onde tanto os homes como as mulleres traballan, ámbolos dous gastan cantidades iguais de tempo de traballo, pero as mulleres aínda gastan máis tempo nas tarefas domésticas,[184][185] aínda que Cathy Young salientou que as mulleres acaban por evitar a igualdade de participación dos homes en tarefas domésticas e parentais.[186]

 
Delegación de Defensa da Muller en Campinas, São Paulo, no Brasil.

Judith K. Brown escribiu: "as mulleres son máis propensas a facer unha contribución substancial cando as actividades de subsistencia teñen as seguintes características: cando o participante non está obrigado a estar lonxe de casa; as tarefas son relativamente monótonas e non esixen concentración continuada; e o traballo non é perigoso, pode ser realizado, a pesar de interrupcións, e pode ser facilmente interrompido, unha vez reiniciado."[187]

No dereito internacional, a Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación contra a muller é unha convención internacional adoptada pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas e é descrita como unha declaración internacional dos dereitos das mulleres. Entrou en vigor nos países que a ratificaron.[188]

Lingua editar

Artigo principal: Neutralidade de xéneros.

Os defensores da linguaxe de xénero neutro argumentan que o uso da linguaxe específica de xénero, moitas veces, implica a superioridade masculina ou reflicte un estado desigual da sociedade.[189]

Teoloxía editar

Artigo principal: Teoloxía feminista.
Véxase tamén: Xénero de Deus e Relixión matriarcal.

A teoloxía feminista é un movemento que reexamina as tradicións, prácticas, escrituras e teoloxías das relixións a partir dunha perspectiva feminista. Algúns dos obxectivos da teoloxía feminista inclúen o aumento do papel das mulleres no clero e nas autoridades relixiosas, reinterpretando imaxes de dominación masculina e da linguaxe sobre Deus, determinando o lugar das mulleres en relación á carreira e da maternidade e estudando imaxes de mulleres en textos relixiosos considerados sagrados.[190]

 
Estatua minoica da Deusa das cobras 1600 a. C.

As ideas de J. J. Bachofen e Robert Graves, e posteriormente de Walter Burkert, Jane Ellen Harrison, James Mellart, Arthur Evans, Joseph Campbell, Erich Neumann sobre unha relixión matriarcal e un período da historia da humanidade cuxa estrutura social estaría baseada nun matriarcado, foron incorporadas polo feminismo dos anos 1970 por autoras como Merlin Stone, que estudou as Venus paleolíticas como evidencias dunha relixión matriarcal dende a prehistoria até as civilizacións antigas do politeísmo prehelénico.[191] Merlin Stone, autora de When God Was a Woman e Marija Gimbutas están consideradas as autoras máis destacadas da póla da arqueoloxía feminista da década de 1970. A obra The Civilization of the Goddess (1989) converteuse nun traballo padrón para a teoría dun patriarcado e "androcracia" que tería xurdido na Idade de Bronce, substituíndo o Neolítico centrado no culto da Deusa nai. Stone presenta unha relixión matriarcal como arredor dun culto universal da cobra asociada á muller e como un símbolo fundamental de sabedoría espiritual, fertilidade, vida e forza.[192]

O feminismo cristián é unha póla da teoloxía feminista, que procura interpretar e comprender o cristianismo á luz da igualdade de mulleres e homes e que esa interpretación é necesaria para unha completa comprensión do cristianismo. Malia que non hai un padrón estabelecido de crenzas entre as feministas cristiás, a maioría concorda que Deus non discrimina con base ó sexo e están relacionadas cuestións como a ordenación de mulleres, a dominación masculina e o equilibrio da parentalidade no matrimonio cristián, alén de reivindicacións de deficiencia moral, a inferioridade das mulleres en relación ós homes e o tratamento xeral das mulleres dentro da igrexa cristiá.[193][194]

As feministas islámicas defenden os dereitos das mulleres, igualdade de xénero e a xustiza social fundamentada dentro dunha estrutura islámica. Os defensores pretenden evidenciar as ensinanzas profundamente enraizadas de igualdade no Corán e incentivar un cuestionamento da interpretación patriarcal das ensinanzas islámicas a través do Corán, hadith (ditos de Mahoma) e da sharia (lei) para a creación dunha sociedade máis igualitaria e xusta.[195] A pesar de estar enraizado no islamismo, os pioneiros do movemento tamén empregaron discursos feministas seculares e occidentais e recoñecen o papel do feminismo islámico como parte dun movemento feminista global integrado.[196]

O feminismo xudeu é un movemento que busca mellorar o estado relixioso, xurídico e social das mulleres dentro do xudaísmo e abrir novas oportunidades para a experiencia relixiosa e o liderado das mulleres xudías. As principais cuestións para as feministas xudías no inicio deses movementos foron a exclusión do grupo de oración só para homes, a incapacidade das mulleres para seren testemuñas e o divorcio.[197]

O feminismo ateo achegouse á crítica feminista da relixión, argumentando que moitas relixións teñen regras opresivas en relación ás mulleres e temas e elementos misóxinos en textos relixiosos.[198][199][200]

Patriarcado editar

Artigo principal: Patriarcado.
 
Protesta feminista contra o patriarcado e o capitalismo en Galicia.
 
"Mulleres Islámicas - Os tsares, beys e khans deixaron lonxe os teus dereitos", frase dun cartel soviético emitido en Acerbaixán en 1921.

O patriarcado é un sistema social no cal a sociedade está organizada arredor de figuras de autoridade do sexo masculino. Neste sistema os pais teñen autoridade sobre as mulleres, as nenas e a propiedade. Implica institucións con regras e privilexios masculinos e é dependente da subordinación feminina.[201] A maioría das formas de feminismo caracterizan o patriarcado como un sistema social inxusto e que é opresivo para as mulleres. Carole Pateman argumenta que a distinción patriarcal "entre masculinidade e feminidade é a diferenza política entre liberdade e suxeición".[202] Na teoría feminista do concepto de patriarcado, moitas veces están incluídos todos os mecanismos sociais que reproducen e exercen a dominación masculina sobre as mulleres. A teoría feminista tipicamente caracteriza o patriarcado como unha construción social, que pode ser superada analizando criticamente as súas manifestacións.[203] Algunhas feministas radicais propuxeron que, visto que o patriarcado está moi profundamente enraizado na sociedade, o separatismo feminista é a única solución viábel.[204] Outras feministas criticaron eses puntos de vista por consideralos "anti-homes".[205][206][207]

Homes e masculinidade editar

A teoría feminista explorou a construción social da masculinidade e as súas implicación para a meta de igualdade de xénero. A construción social da masculinidade é vista polo feminismo como problemática porque asocia os homes coa agresión e a competición, alén de reforzar as relacións de xénero patriarcais e desiguais.[57][208] As culturas patriarcais son criticadas por seren "limitantes formas de masculinidade", dispoñíbeis para os homes e que, polo tanto, estreitan as súas escollas de vida.[209] Algunhas feministas están involucradas en cuestións do activismo masculino co obxectivo de chamar a atención sobre a violación masculina e abordar as expectativas sociais negativas para os homes.[210][211][212]

A participación masculina no feminismo é encoraxada polas feministas e é vista como unha importante estratexia para alcanzar o compromiso social completo para a igualdade de xénero.[82][213][214] Moitos homes son profeministas e apoian activamente a loita da defensa dos dereitos das mulleres, a teoría feminista e os estudos de masculinidade. Porén, algúns teóricos sinalan que, a pesar da implicación masculina co feminismo, é preciso recalcar que estes non poden chamarse feministas, pois non son os protagonistas do movemento, son simpatizantes que desconstrúen reflexións machistas tan arraigadas polas influencias sociais do patriarcado nas relacións de xénero.[215] Hoxe en día, o consenso sobre teorías feministas e de masculinidade é que ambos os sexos poden e deben cooperar para alcanzar os obxectivos superiores do feminismo.[209] Propúxose que, en gran parte, isto pode conseguirse por medio de consideracións de activismos femininos.[216] Neste sentido a Campaña da ONU heforshe pode contribuír moito no apoio dos homes ó feminismo.[217]

Reaccións editar

Artigo principal: Estudos da muller.

Diferentes grupos de persoas responderon ó feminismo, e tanto homes como mulleres están entre os seus defensores e críticos. Entre os estudantes universitarios estadounidenses, o apoio ás ideas feministas é máis común que a autoidentificación como feminista.[218][219][220] Os medios nos Estados Unidos tenden a retratar negativamente o feminismo e as feministas "son menos frecuentemente asociadas coas actividades do día a día de traballo/lecer das mulleres comúns."[221][222] Porén, como demostraron investigacións recentes, conforme as persoas se expoñen a feministas autoidentificadas e a discusións relativas ás varias formas de feminismo, a súa propia autoidentificación co feminismo medra.[223] Roy Baumeister criticou as feministas que "só ollan para o cumio da sociedade e sacan conclusións sobre a sociedade como un todo. Si, hai principalmente homes no cumio. Mais se vostede olla para o fondo, realmente na parte inferior, vostede vai encontrar moitos homes alí tamén."[224]

Profeminismo editar

Artigo principal: Profeminismo.

O profeminismo é o apoio ó feminismo sen implicar que o defensor sexa un membro do movemento feminista. O termo é máis frecuentemente usado en referencia a homes que apoian activamente o feminismo. As actividades dos grupos de homes profeministas inclúen o traballo antiviolencia con nenos e rapaces nas escolas, ofrecendo relatorios sobre acoso sexual nos locais de traballo, realizando campañas de educación comunitaria e aconsellando a homes perpetradores de violencia. Os homes profeministas tamén poden estar envoltos na saúde dos homes, no activismo contra a pornografía, incluíndo a lexislación antipornografía, nos estudos sobre a masculinidade e no desenvolvemento de currículos sobre igualdade de xénero nas escolas. Este traballo realízase, ás veces, en colaboración coas institucións e activistas feministas, como centros contra a violencia doméstica e a violación.[225][226]

Antifeminismo editar

O antifeminismo é a oposición ó feminismo nalgunhas ou todas as súas formas.[227] No século XIX, o antifeminismo centrouse na oposición ó sufraxio feminino. Máis tarde, os opositores da entrada das mulleres nas institucións de ensino superior argumentaban que a educación era unha carga física demasiado grande para o sexo feminino. Outros antifeministas opuxéronse á entrada das mulleres na forza de traballo ou ó seu dereito de sindicalismo ou de obter o control da natalidade e da súa propia sexualidade.[228]

Algunhas persoas opuxéronse ó feminismo alegando que o movemento é contrario ós valores tradicionais ou a crenzas relixiosas. Estes antifeministas argumentan, por exemplo, que a aceptación social do divorcio é errada e prexudicial e que homes e mulleres son fundamentalmente diferentes e, así, os seus diferentes papeis tradicionais na sociedade deben ser mantidos.[229][230][231] Outros antifeministas opóñense á entrada das mulleres no mercado de traballo, cargos políticos e ó proceso electoral, alén da diminución da autoridade masculina na familia.[232][233]

Malia que se identifican como feministas, escritoras como Camille Paglia, Christina Hoff Sommers, Jean Bethke Elshtain, Elizabeth Fox-Genovese e Daphne Patai opóñense a algunhas versións do movemento. Argumentan, por exemplo, que o feminismo moitas veces acaba por promover a misandria e a elevación dos intereses das mulleres por enriba dos dos homes. Alén diso, tamén critican as posicións de feministas radicais como prexudiciais para ámbolos dous xéneros.[234] Daphne Patai e Noretta Koertge argumentan que o termo "antifeminista" é usado para silenciar o debate académico sobre o feminismo.[235]

O sociólogo estadounidense Allan G. Johnson critica a interpretación esencialista de que a opresión patriarcal sufrida polas mulleres está radicada en tendencias de dominación e agresión inherentes ó sexo masculino. No tocante ó feminismo marxista, Johnson afirma que o patriarcado é anterior ó xurdimento do propio capitalismo e, por conta diso, non pode ser entendido como unha consecuencia directa deste sistema económico.[236]

Posfeminismo editar

Artigo principal: Posfeminismo.

O termo posfeminismo describe unha serie de puntos de vista en reacción ó feminismo. Aínda que non chegan a ser "antifeministas", as posfeministas afirman que as mulleres acadaron as metas da segunda onda ó mesmo tempo que son críticas coas metas da terceira onda do feminismo. O termo foi usado por vez primeira na década de 1980, para describir unha reacción contra esa segunda onda e no presente é usado como rótulo para diversas teorías que analizan de maneira crítica os discursos feministas anteriores e inclúen desafíos ás ideas da segunda onda.[77] Outras posfeministas defenden que o feminismo non é xa necesario na sociedade.[237] A historiadora da arte Amelia Jones escribiu que os textos posfeministas xurdidos nas décadas de 1980 e 1990 retrataban a segunda onda do feminismo como unha entidade monolítica, usando xeneralizacións nas súas críticas.[238]

Un dos primeiros usos do termo foi no artigo de 1982 de Susan Bolotin, "Voices of the Post-Feminist Generation" ("Voces da xeración posfeminista"), publicado na New York Times Magazine. Este artigo baseouse nunha serie de entrevistas con mulleres que concordaban en gran parte coas metas do feminismo, mais non se identificaban como feministas.[239] Feministas contemporáneas, como Katha Pollitt ou Nadine Strossen, consideran que o feminismo simplemente afirma que as "mulleres son persoas". Os puntos de vista que separan os sexos, no canto de unilos, son considerados por estas autoras como sexistas, e non feministas.[240][241]

No seu libro Backlash: The Undeclared War Against American Women, Susan Faludi argumenta que unha reacción contra a segunda onda do feminismo na década de 1980 conseguiu redefinir con éxito o feminismo a través dos seus propios termos; colocou o movemento de liberación feminina como fonte de moitos dos problemas que estarían supostamente aflixindo as mulleres no fin da década de 1980 - problemas estes que, segundo ela, serían ilusorios, creados polos medios sen calquera evidencia substancial. De acordo con ela, este tipo de reacción é unha tendencia histórica, que ocorre sempre que parece que as mulleres obtiveron vitorias substanciais nos seus esforzos por obter dereitos iguais.[242]

Segundo a académica británica Angela McRobbie, engadir o prefixo "post-" a feminismo mina tódolos avances que o feminismo fixo na conquista da igualdade para todos, incluíndo para as mulleres. O termo "posfeminismo" daría a impresión de que esta igualdade xa foi acadada, e que as feministas agora poderían dedicarse a metas diferentes. McRobbie sinala que o posfeminismo pode ser visto máis claramente nos produtos supostamente feministas dos medios, tales como filmes e series como Bridget Jones's Diary, Sex and the City e Ally McBeal. Personaxes femininas como Bridget Jones e Carrie Bradshaw alegan estar liberadas e gozan claramente da súa sexualidade, mais están constantemente na procura do home que fará que pague a pena todo na súa vida.[243]

Notas editar

  1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para feminismo.
  2. ↑ 2,0 2,1 Cornell, Drucilla (1998). At the heart of freedom: feminism, sex, and equality. Princeton, Nova Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02896-5. 
  3. ↑ Humm, Maggie (1992). Modern feminisms: Political, Literary, Cultural. Nova York: Columbia University Press. ISBN 0-231-08072-7. 
  4. ↑ Collins Dictionary and Thesaurus. Londres: Collins. 2006. ISBN 0-00-722405-2. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Humm, Maggie (1990). The dictionary of feminist theory. Columbus: Ohio State University Press. pp. 278. ISBN 0-8142-0506-2. 
  6. ↑ Agnes, Michael (2007). Webster's New World College Dictionary. John Wiley & Sons. ISBN 0-7645-7125-7. 
  7. ↑ Walker, Rebecca (1992). Becoming the Third Wave. Ms. pp. 39–41. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Krolokke, Charlotte; Anne Scott Sorensen (2005). "Three Waves of Feminism: From Suffragettes to Grrls". Gender Communication Theories and Analyses:From Silence to Performance. Sage. p. 24. ISBN 0761929185. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Chodorow, Nancy (1989). Feminism and psychoanalytic theory. New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 978-0-300-05116-2. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Gilligan, Carol (1977). 'In a Different Voice: Women's Conceptions of Self and Morality'. Harvard Educational Review 47. pp. 481–517. Consultado o 8 de xuño de 2008.  (1977)
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Echols, Alice (1989). Daring to be bad: radical feminism in America, 1967-1975. Minneapolis: University of Minnesota Press. pp. 416. ISBN 0-8166-1787-2. 
  12. ↑ "Campaign: Stop Violence against Women". Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2014. Consultado o 03 de abril de 2015. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Price, Janet; Shildrick, Margrit (1999). Feminist theory and the body: a reader. Nova York: Routledge. p. 487. ISBN 0-415-92566-5. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Butler, Judith (1992). "Feminism in Any Other Name". Differences 6 (2-3). p. 30. 
  15. ↑ 15,0 15,1 Messer-Davidow, Ellen (2002). Disciplining feminism: from social activism to academic discourse. Durham, Carolina do Norte: Duke University Press. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Walker, Alice (1983). In search of our mothers' gardens: womanist prose. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich. pp. 397. ISBN 0-15-144525-7. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Hill Collins, P. (2000): Black Feminist Thought: Knowledge, consciousness, and the politics of empowerment (New York: Routledge)
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Narayan, Uma (1997). Dislocating cultures: identities, traditions, and Third-World feminism. Nova York: Routledge. p. 0415914183. ISBN 0-415-91418-3. 
  19. ↑ Mohanty, Chandra Talpade (1991). Mohanty, Chandra Talpade; Russo, Ann; Torres, Lourdes, ed. Third World women and the politics of feminism. Bloomington: Indiana University Press. pp. 49. ISBN 0-253-20632-4. 
  20. ↑ Harding, Sandra (2004). The feminist standpoint theory reader: intellectual and political controversies. Nova York: Routledge. ISBN 978-0-415-94501-1. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Beauvoir, Simone de; Parshley, H. M. (1997). The second sex. Londres: Vintage. ISBN 978-0-09-974421-4. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Butler, Judith (1999). Gender trouble: feminism and the subversion of identity. Nova York: Routledge. ISBN 9780415924993. 
  23. ↑ West, Candace; Zimmerman, Don H. (xuño de 1987). Doing Gender. Gender and Society 1. p. 26. doi:10.1177/0891243287001002002. 
  24. ↑ Benhabib, Seyla (1995). From Identity Politics to Social Feminism: A Plea for the Nineties. Philosophy of Education 1. p. 14. 
  25. ↑ Goldstein 1982, p.92.Goldstein, L (1982). "Early Feminist Themes in French Utopian Socialism: The St.-Simonians and Fourier", Journal of the History of Ideas, vol.43, No. 1. 
  26. ↑ Dutch feminist pioneer Mina Kruseman in a letter to Alexandre Dumas – in: Maria Grever, Strijd tegen de stilte. Johanna Naber (1859–1941) en de vrouwenstem in geschiedenis (Hilversum 1994) ISBN 90-6550-395-1, page 31
  27. ↑ Offen, Karen. "Les origines des mots 'feminisme' et 'feministe'". Revue d'histoire moderne et contemporaine. xullo-setembro de 1987 34: 492-496
  28. ↑ Cott, Nancy F. The Grounding of Modern Feminism. New Haven: Yale University Press, 1987 at 13-5.
  29. ↑ Clarendon Press, ed. (1989). Oxford English Dictionary (2nd ed.). 
  30. ↑ Spender, Dale (1983). Pandora Press, ed. There's Always Been a Women's Movement this Century. Londres. pp. 1–200. 
  31. ↑ Lerner, Gerda (1993). Oxford University Press, ed. The Creation of Feminist Consciousness From the Middle Ages to Eighteen-seventy. pp. 1–20. 
  32. ↑ Walters, Margaret (2005). Oxford University, ed. Feminism: A very short introduction. pp. 1–176. ISBN 0-19-280510-X. 
  33. ↑ Kinnaird, Joan; Astell, Mary (1983). Pandora Press, ed. There's always been a women's movement. Londres. pp. 29–. 
  34. ↑ Charlotte (2006). "Feminist History of Philosophy". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Consultado o 23 de xaneiro de 2012. 
  35. ↑ Allen, Ann Taylor (1999). "Feminism, Social Science, and the Meanings of Modernity: The Debate on the Origin of the Family in Europe and the United States, 1860–1914". The American Historical Review 104 (4). pp. 1085–113. JSTOR 2649562. PMID 19291893. 
  36. ↑ Botting, Eileen Hunt; Houser, Sarah L. (2006). "'Drawing the Line of Equality': Hannah Mather Crocker on Women's Rights". The American Political Science Review 100 (2). pp. 265–78. JSTOR 27644349. doi:10.1017/S0003055406062150. 
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 Freedman, Estelle B. (2003). No Turning Back : The History of Feminism and the Future of Women. Ballantine Books. p. 464. ISBN 0-345-45053-1. 
  38. ↑ Phillips, Melanie (2004). The ascent of woman: a history of the suffragette movement and the ideas behind it. Londres: Abacus. ISBN 978-0-349-11660-0. 
  39. ↑ Susan B. Anthony, ed. (8 de xullo de 1869). "Marriage and Maternity". The Revolution. Arquivado dende o orixinal o 19 de marzo de 2019. Consultado o 21 de abril de 2009. 
  40. ↑ History-switzerland.geschichte-schweiz.ch (ed.). "The Long Way to Women's Right to Vote in Switzerland: a Chronology". Consultado o 8 de xaneiro de 2011. 
  41. ↑ Un.org (ed.). "United Nations press release of a meeting of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW), issued on 14 January 2003". Consultado o 2 de setembro de 2011. 
  42. ↑ Guillaumin, Colette (1994). Racism, Sexism, Power, and Ideology. pp. 193–195. 
  43. ↑ Meltzer, Françoise (1995). Hot Property: The Stakes and Claims of Literary Originality. p. 88. 
  44. ↑ Allison, Julie A. (1995). Rape: The Misunderstood Crime. p. 89. 
  45. ↑ Palczewski, Catherine Helen (1 de outubro de 1995). "Voltairine de Cleyre: Sexual Slavery and Sexual Pleasure in the Nineteenth Century". NWSA Journal 7 (3): 54–68 [60]. ISSN 1040-0656. JSTOR 4316402. 
  46. ↑ Crowell, Nancy A.; Burgess, Ann W. (1997). Understanding Violence Against Women. p. 127. 
  47. ↑ Bergoffen, Debra (16 de agosto de 2010). Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University, ed. "Simone de Beauvoir". Consultado o 4 de decembro de 2011. 
  48. ↑ Whelehan, Imelda (1995). Edinburgh University Press, ed. Modern Feminist Thought: From the Second Wave to 'Post-Feminism'. Edimburgo. pp. 25–43. ISBN 978-0-7486-0621-4. 
  49. ↑ Hanisch, Carol (1 de xaneiro de 2006). "Hanisch, New Intro to 'The Personal is Political' – Second Wave and Beyond". The Personal Is Political. Arquivado dende o orixinal o 15 de maio de 2008. Consultado o 8 de xuño de 2008. 
  50. ↑ Dooling, Amy D. (2005). Macmillan, ed. Women's literary feminism in twentieth-century China. ISBN 1-4039-6733-4. 
  51. ↑ Badran, Margot (1996). Princeton University Press, ed. Feminists, Islam, and nation: gender and the making of modern Egypt. ISBN 0-691-02605-X. 
  52. ↑ Smith, Bonnie G. (2000). Psychology Press, ed. Global feminisms since 1945. ISBN 0-415-18491-6. 
  53. ↑ The Mili Gazette (ed.). "‘Islamic feminism means justice to women’". Consultado o 31 de marzo de 2013. 
  54. ↑ Parpart, Jane L.; Connelly, M. Patricia; Connelly, Patricia; Barriteau, V. Eudine; Barriteau, Eudine (2000). International Development Research Centre, ed. Theoretical Perspectives on Gender and Development. Ottawa, Canadá. p. 215. ISBN 0-88936-910-0. 
  55. ↑ Henry, Astrid (2004). Not my mother's sister: generational conflict and third-wave feminism. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21713-4. 
  56. ↑ 56,0 56,1 Gillis, Stacy; Howie, Gillian; Munford, Rebecca (2007). Third wave feminism: a critical exploration. Basingstoke: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-52174-2. 
  57. ↑ 57,0 57,1 Faludi, Susan (1992). Backlash: the undeclared war against women. Londres: Vintage. ISBN 978-0-09-922271-2. 
  58. ↑ Leslie, Heywood; Drake, Jennifer (1997). Third wave agenda: being feminist, doing feminism. Minneapolis: University of Minnesota Press. 
  59. ↑ Gilligan, Carol (1993). In a different voice: psychological theory and women's development. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. pp. 184. ISBN 0-674-44544-9. 
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 Cochrane, Kira (10 de decembro de 2013). "The Fourth Wave of Feminism: Meet the Rebel Women". The Guardian. 
  61. ↑ Chamberlain, Prudence (2017). The Feminist Fourth Wave: Affective Temporality. Cham: Springer. p. 115. ISBN 978-3-319-53682-8. 
  62. ↑ Solomon, Deborah (13 de novembro de 2009). "The Blogger and Author on the Life of Women Online". The New York Times. Consultado o 16 de marzo de 2016. 
  63. ↑ Zerbisias, Antonia (16 de setembro de 2015). "Feminism's Fourth Wave is the Shitlist". NOW Toronto. Consultado o 21 de abril de 2016. 
  64. ↑ Para Cosby, Ghomeshi, #MeToo, e a cuarta onda, consultar Matheson, Kelsey (17 de outubro de 2017). "You Said #MeToo. Now What Are We Going To Do About It?", The Huffington Post. Para Savile e a cuarta onda, consultar Chamberlain 2017, pp. 114–115 Para a páxina tres, Thorpe, Vanessa (27 de xullo de 2013). "What now for Britain's new-wave feminists – after page 3 and £10 notes?", The Guardian. Para os asasinatos de Illa Vista, consultar Bennett, Jessica (10 de setembro de 2014). "Behold the Power of #Hashtag Feminism". Time. 
  65. ↑ Zacharek, Stephanie; Dockterman Eliana; e Sweetland Edwards, Haley (6 de decembro de 2017). "The Silence Breakers", revista Time.
  66. ↑ Redden, Molly, e axencias (6 de decembro de 2017). "#MeToo movement named Time magazine’s Person of the Year", The Guardian.
  67. ↑ Zajko, Vanda; Leonard, Miriam (2006). Laughing with Medusa: classical myth and feminist thought. Oxford: Oxford University Press. p. 445. ISBN 0-19-927438-X. 
  68. ↑ Howe, Mica; Aguiar, Sarah Appleton (2001). He said, she says: an RSVP to the male text. Madison, Nova Jersey: Fairleigh Dickinson University Press. pp. 292. ISBN 0-8386-3915-1. 
  69. ↑ Griselda Pollock, Encounters in the Virtual Feminist Museum: Time, Space and the Archive. Routledge, 2007.
  70. ↑ Ettinger, Bracha; Judith Butler, Brian Massumi, Griselda Pollock (2006). The matrixial borderspace. Minneapolis: University of Minnesota Press. pp. 245. ISBN 0-8166-3587-0. 
  71. ↑ Brabeck, M. and Brown, L. (With Christian, L., Espin, O., Hare-Mustin, R., Kaplan, A., Kaschak, E., Miller, D., Phillips, E., Ferns, T., and Van Ormer, A.). (1997). Feminist theory and psychological practice. In J. Worell and N. Johnson (Eds.) Shaping the future of feminist psychology: Education, research, and practice) (pp.15-35). Washington, D.C.: American Psychological Association.
  72. ↑ Florence, Penny; Foster, Nicola (2001). Differential aesthetics: art practices, philosophy and feminist understandings. Aldershot, Hants, Inglaterra: Ashgate. p. 360. ISBN 0-7546-1493-X. 
  73. ↑ Showalter, Elaine (1985). The New feminist criticism: essays on women, literature, and theory. Nova York: Pantheon. ISBN 978-0-394-72647-2. 
  74. ↑ Moi, Toril (2002). Sexual/textual politics: feminist literary theory. Londres: Routledge. ISBN 978-0-415-28012-9. 
  75. ↑ Moi, T. (1987). French feminist thought: a reader. Blackwell. ISBN 978-0-631-14973-6. 
  76. ↑ Spivak, Gayatri Chakravorty (1981). French Feminism in an International Frame. Yale French Studies. Feminist Readings: French Texts/American Contexts (Yale University Press). pp. 154–184. ISSN 0044-0078. Consultado o 8 de xuño de 2008. 
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 Wright, Elizabeth (2000). Lacan and Postfeminism (Postmodern Encounters). Totem Books. 
  78. ↑ Vanda Zajko and Miriam Leonard (eds.), 'Laughing with Medusa'. Oxford University Press, 2006. 87-117. ISBN 0-19-927438-X.
  79. ↑ Carol Armstrong and Catherine de Zegher, 'Women Artists as the Millennium'. Cambridge Massachusetts: October Books, MIT Press, 2006. 35-83. ISBN 978-0-262-01226-3.
  80. ↑ Kristeva, Julia; Moi, Toril (1986). The Kristeva reader. Nova York: Columbia University Press. p. 328. ISBN 0-231-06325-3. 
  81. ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  82. ↑ 82,0 82,1 bell hooks (2000), Feminism is for Everybody: Passionate Politics. Cited in Austin, Hannah (2004) "Separatism: Are We Limiting Ourselves?", EM 4:2
  83. ↑ Biehl, Janet (1991). South End Press, ed. Rethinking Eco-Feminist Politics. Boston. ISBN 978-0-89608-392-9. 
  84. ↑ Hennessy, Rosemary; Chrys Ingraham (1997). Routledge, ed. Materialist feminism: a reader in class, difference, and women's lives. Londres. pp. 1–13. ISBN 978-0-415-91634-9. 
  85. ↑ Bottomore, T.B. (1991). Wiley-Blackwell, ed. A Dictionary of Marxist thought. p. 215. ISBN 978-0-631-18082-1. 
  86. ↑ Barbara Ehrenreich. feministezine.com, ed. "What is Socialist Feminism?". Consultado o 3 de decembro de 2011. 
  87. ↑ Dunbar-Ortiz, Roxanne (2002). AK Press, ed. Quiet Rumours. pp. 11–13. ISBN 978-1-902593-40-1. 
  88. ↑ Ahmed, Sarta (2000). Routledge, ed. Transformations: thinking through feminism. Londres. p. 111. ISBN 978-0-415-22066-8. 
  89. ↑ Walker, Alice (1983). Harcourt Brace Jovanovich, ed. In Search of Our Mothers' Gardens: Womanist Prose. San Diego. p. 397. ISBN 0-15-144525-7. 
  90. ↑ Hill Collins, P. (2000). Routledge, ed. Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness, and the Politics of Empowerment. Nova York. pp. 1–335. 
  91. ↑ Ogunyemi, Chikwenye Okonjo (1985). "Womanism: The Dynamics of the Contemporary Black Female Novel in English". Signs: Journal of Women in Culture and Society 11 (1). pp. 63–80. JSTOR 3174287. doi:10.1086/494200. 
  92. ↑ Kolawole, Mary Ebun Modupe (1997). Africa World Press, ed. Womanism and African Consciousness. Trenton, Nova Jersey. p. 216. ISBN 0-86543-540-5. 
  93. ↑ Weedon, Chris (2002). "Key Issues in Postcolonial Feminism: A Western Perspective". Gender Forum. Arquivado dende o orixinal o 03 de decembro de 2013. Consultado o 24 de maio de 2018. 
  94. ↑ Narayan, Uma (1997). Routledge, ed. Dislocating Cultures: Identities, Traditions, and Third-World Feminism. Nova York. pp. 20–28, 113, 161–187. ISBN 0-415-91418-3. 
  95. ↑ West, Candace; Zimmerman, Don H. (xuño de 1987). "Doing Gender". Gender and Society 1 (2): 26. doi:10.1177/0891243287001002002. 
  96. ↑ Benhabib, Seyla (1995). From Identity Politics to Social Feminism: A Plea for the Nineties. Philosophy of Education 1. p. 14. 
  97. ↑ Randall, Vicky (2010). "'Feminism'". En Marsh, David; Stoker, Gerry. Theory and Methods in Political Science. Basingstoke: Palgrave Macmillian. p. 116. ISBN 978-0-415-92499-3. 
  98. ↑ Butler, Judith (1999). Routledge, ed. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. Nova York. ISBN 978-0-415-92499-3. 
  99. ↑ Abbot, Pamela; Wallace, Claire; Melissa Tyler (1996). Routledge, ed. An Introduction to Sociology: Feminist Perspectives (2nd ed.). Londres. p. 380. ISBN 978-1-134-38245-3. 
  100. ↑ Rowe-Finkbeiner, Kristin (2004). Seal Press, ed. The F-Word: Feminism In Jeopardy—Women, Politics and the Future. ISBN 1-58005-114-6. 
  101. ↑ Rosenberg, Jessica; Gitana Garofalo (primavera de 1998). "Riot Grrrl: Revolutions from within". Signs 23 (3 - Feminisms and Youth Cultures). p. 809. doi:10.1086/495289. 
  102. ↑ Code, Lorraine (2004). Routledge, ed. Encyclopedia of Feminist Theories. Londres. p. 560. ISBN 0-415-30885-2. 
  103. ↑ Scanlon, Jennifer (2009). Oxford University Press, ed. Bad girls go everywhere: the life of Helen Gurley Brown. pp. 94–111. ISBN 0-19-534205-4. 
  104. ↑ Hollows, Joanne; Moseley, Rachel (2006). Berg Publishers, ed. Feminism in popular culture. p. 84. ISBN 978-1-84520-223-1. 
  105. ↑ Rossi, Elisabetta. "L'emancipazione femminile in Russia prima e dopo la rivoluzione In difesa del marxismo Nr. 5" (en italiano). Arquivado dende o orixinal o 05 de agosto de 2020. Consultado o 24 de maio de 2018. 
  106. ↑ "The Emancipation of Women in Russia before and after the Russian Revolution In Defence of Marxism". 
  107. ↑ Badia, Gilbert (1994). Universidade de Michigan., ed. Zetkin. Femminista senza frontiere. p. 320. ISBN 88-85378-53-6. 
  108. ↑ 108,0 108,1 108,2 Duby, Georges; Perrot, Michelle; Pantel, Pauline, Schmitt (1994). Belknap Press of Harvard University Press, ed. A history of women in the West. Cambridge, Mass. p. 600. ISBN 0-674-40369-X. 
  109. ↑ Red Letter Press, ed. (2001). The Radical Women Manifesto: Socialist Feminist Theory, Program and Organizational Structure. Seattle, WA. ISBN 0-932323-11-1. 
  110. ↑ Ibárruri, Dolores (1938). Universidade de Michigan, ed. Speeches & Articles, 1936–1938. p. 263. 
  111. ↑ Göran Hägg, Mussolini – En studie i makt
  112. ↑ Kevin Passmore, Women, Gender and Fascism
  113. ↑ 113,0 113,1 113,2 Blamires, Cyprian. ABC-CLIO, ed. World Fascism:A Historical Encyclopedia 1. pp. 232–233. ISBN 978-1-57607-940-9. 
  114. ↑ 114,0 114,1 Levy, Peter B. The civil rights movement, Greenwood Publishing Group, 1998, ISBN 0-313-29854-8
  115. ↑ Code, Lorraine (2000). "civil rights". En Taylor & Francis. Encyclopedia of feminist theories. ISBN 0-415-13274-6. 
  116. ↑ Roth, Benita (2004). Cambridge University Press, ed. Separate roads to feminism: Black, Chicana, and White feminist movements in America's second wave. ISBN 0-521-52972-7. 
  117. ↑ Winddance Twine, France; Blee, Kathleen M. (2001). NYU Press, ed. Feminism and antiracism: international struggles for justice. ISBN 0-8147-9855-1. 
  118. ↑ McBride, Andrew. "Lesbian History". Arquivado dende o orixinal o 19 de xullo de 2012. Consultado o 24 de maio de 2018. 
  119. ↑ 119,0 119,1 Duggan, Lisa; Hunter, Nan D. (1995). Routledge, ed. Sex wars: sexual dissent and political culture. Nova York. ISBN 0-415-91036-6. 
  120. ↑ 120,0 120,1 Hansen, Karen Tranberg;; Philipson, Ilene J. (1990). Temple University Press, ed. Women, class, and the feminist imagination: a socialist-feminist reader. Philadelphia. ISBN 0-87722-630-X. 
  121. ↑ 121,0 121,1 Gerhard, Jane F. (2001). Columbia University Press, ed. Desiring revolution: second-wave feminism and the rewriting of American sexual thought, 1920 to 1982. Nova York. ISBN 0-231-11204-1. 
  122. ↑ 122,0 122,1 Leidholdt, Dorchen;; Raymond, Janice G (1990). Pergamon Press, ed. The Sexual liberals and the attack on feminism. Nova York. ISBN 0-08-037457-3. 
  123. ↑ 123,0 123,1 Vance, Carole S. Thorsons Publishers, ed. Pleasure and Danger: Exploring Female Sexuality. ISBN 0-04-440593-6. 
  124. ↑ Duggan, Lisa; Hunter, Nan D. (1995). Routledge, ed. Sex wars: sexual dissent and political culture. Nova York. pp. 1–14. ISBN 0-415-91036-6. 
  125. ↑ Duggan, Lisa (1995). "Censorship in the Name of Feminism". En Vance, Carole S. Sex wars: sexual dissent and political culture. Nova York: Routledge. p. 40. ISBN 0-415-91036-6. 
  126. ↑ Shrage, Laurie. (2007-07-13). "Feminist Perspectives on Sex Markets: Pornography". In: Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  127. ↑ Mackinnon, Catherine A. (1984) "Not a moral issue". Yale Law and Policy Review 2:321-345. Reprinted in: Mackinnon (1989). Toward a Feminist Theory of the State Harvard University Press. ISBN 0-674-89645-9 (1st ed), ISBN 0-674-89646-7 (2nd ed). "Sex forced on real women so that it can be sold at a profit to be forced on other real women; women's bodies trussed and maimed and raped and made into things to be hurt and obtained and accessed, and this presented as the nature of women; the coercion that is visible and the coercion that has become invisible—this and more grounds the feminist concern with pornography".
  128. ↑ "A Conversation With Catherine MacKinnon (transcript)". Think Tank. 1995. Consultado o 1 de setembro de 2009. 
  129. ↑ MacKinnon, Catharine (1987). Feminism Unmodified: Discourses on Life and Law Cambridge, MA: Harvard University Press. p. 147.
  130. ↑ O'Neill, Maggie (2001). Polity Press, ed. Prostitution and Feminism. Cambridge. pp. 14–6. 
  131. ↑ Farley, Melissa (2 de abril de 2000). Prostitution Research & Education, ed. "Prostitution: Factsheet on Human Rights Violations" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 03 de setembro de 2006. Consultado o 31 de marzo de 2013. 
  132. ↑ Farley, Melissa (2003). "Prostitution and the Invisibility of Harm". Women & Therapy 26 (3–4). pp. 247–80. doi:10.1300/J015v26n03_06. 
  133. ↑ Julie Bindel (18 de xaneiro de 2006). "Eradicate the oldest oppression". The Guardian. Consultado o 8 de maio de 2010. 
  134. ↑ "Ending a trade in misery". The Guardian. 10 de setembro de 2007. Consultado o 3 de setembro de 2009. 
  135. ↑ MacKinnon, Catharine A. (1993). "Prostitution And Civil Rights" (PDF). Michigan Journal of Gender & Law 1 (1993). pp. 13–31. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 22 de decembro de 2018. Consultado o 24 de maio de 2018. 
  136. ↑ Lederer, Laura J. Global Centurion, ed. "Addressing Demand: Examining New Practices". Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2015. Consultado o 31 de marzo de 2013. 
  137. ↑ European Women's Lobby, ed. (1 de decembro de 2009). "Prostitution in Europe: 60 Years of Reluctance". Consultado o 24 de outubro de 2012. 
  138. ↑ Alexander, Priscilla (1997). "Feminism, Sex Workers and Human Rights". En Routledge. Whores and Other Feminists. Nova York. pp. 83–90. 
  139. ↑ Rohana Ariffin; Women's Crisis Centre (Pinang, Malaysia) (1997). Women's Crisis Centre, ed. Shame, secrecy, and silence: study on rape in Penang. ISBN 978-983-99348-0-9. Consultado o 1 de outubro de 2011. 
  140. ↑ Bennett L, Manderson L, Astbury J. Mapping a global pandemic: review of current literature on rape, sexual assault and sexual harassment of women Arquivado 02 de novembro de 2012 en Wayback Machine.. University of Melbourne, 2000.
  141. ↑ Jewkes R, Abrahams N (2002). "The epidemiology of rape and sexual coercion in South Africa: an overview". Social science & medicine (1982) 55 (7). pp. 1231–44. PMID 12365533. doi:10.1016/s0277-9536(01)00242-8. 
  142. ↑ Sen P. Ending the presumption of consent: nonconsensual sex in marriage. Londres, Centre for Health and Gender Equity, 1999
  143. ↑ Jeffries, Stuart (12 de abril de 2006). "Stuart Jeffries talks to leading feminist Catharine MacKinnon". The Guardian (Londres). 
  144. ↑ Harding, Sandra (1989). "'Is Therea Feminist Method'". En Nancy Tuana. Feminism & Science. Indianna University Press. p. 17. ISBN 978-0-253-20525-4. 
  145. ↑ Hubbard, Ruth (1990). Rutgers University Press, ed. The Politics of Women's Biology. p. 16. ISBN 0-8135-1490-8. 
  146. ↑ Lindlof, Thomas R.; Taylor, Bryan C. (2002). Sage Publications, ed. Qualitative Communication Research Methods. Thousand Oaks, Calif. p. 357. ISBN 978-0-7619-2493-7. 
  147. ↑ Holloway, Marguerite (26 de setembro de 2005). Nature America, ed. "The Beauty of Branes". Scientific American. p. 2. Consultado o 3 de xullo de 2018. I just want to see a whole bunch more women enter the field so these issues don't have to come up anymore. 
  148. ↑ Hankinson Nelson, Lynn (1990). Temple University Press, ed. Who Knows: from Quine To a Feminist Empiricism. p. 30. ISBN 978-0-87722-647-5. 
  149. ↑ Cortina, L. M., Curtin, N., & Stewart, A. J. (2012). "Psychology of Women Quarterly, 36", 259-273. doi: 10.1177/0361684312448056 Arquivado 17 de marzo de 2013 en Wayback Machine.
  150. ↑ Hankinson Nelson, Lynn (1997). Springer, ed. Feminism, Science, and the Philosophy of Science. p. 61. ISBN 978-0-7923-4611-1. 
  151. ↑ Anderson, Elizabeth, (2011). Edward N. Zalta, ed. "Feminist Epistemology and Philosophy of Science". Stanford Encyclopedia of Philosophy (Primavera de 2011) (Stanford Encyclopedia of Philosophy). Consultado o 6 de decembro de 2011. 
  152. ↑ Code, Lorraine (2000). Taylor & Francis, ed. Encyclopedia of feminist theories. p. 89. ISBN 0-415-13274-6. 
  153. ↑ Bern, Sandra L., The lenses of gender: transforming the debate on sexual inequality, Yale University Press, 1993, ISBN 0-300-05676-1, p. 6.
  154. ↑ Fausto-Sterling, Anne (1992). BasicBooks, ed. Myths of Gender: Biological Theories About Women and Men. Nova York. ISBN 0-465-04792-0. 
  155. ↑ Fine, Cordelia (2010). W. W. Norton & Company, ed. Delusions of Gender: How Our Minds, Society, and Neurosexism Create Difference. 
  156. ↑ Worell, Judith (setembro de 2000). "Feminism in Psychology: Revolution or Evolution?" (PDF). The Annals of The American Academy of Political and Social Science 571. pp. 183–196. Consultado o 12 de xullo de 2014. 
  157. ↑ "Psychology's Feminist Voices". Psychology's Feminist Voices. Consultado o 12 de xullo de 2014. 
  158. ↑ Mathur, Piyush (1998). "The archigenderic territories: Mansfield park and a handful of dust". Women's Writing 5 (1): 71–81. doi:10.1080/09699089800200034. 
  159. ↑ 159,0 159,1 Blake Gopnik (22 de abril de 2007). "What Is Feminist Art?". The Washington Post. Consultado o 3 de decembro de 2011. 
  160. ↑ Hoban, Phoebe (decembro de 2009). "The Feminist Evolution". ARTnews. Arquivado dende o orixinal o 18 de xaneiro de 2012. Consultado o 4 de decembro de 2011. 
  161. ↑ 161,0 161,1 Blain, Virginia; Clements, Patricia; Grundy, Isobel (1990). Yale University Press, ed. The feminist companion to literature in English: women writers from the Middle Ages to the present. New Haven. pp. vii–x. ISBN 0-300-04854-8. 
  162. ↑ Sandra M. Gilbert, "Paperbacks: From Our Mothers' Libraries: women who created the novel." New York Times, 4 de maio de 1986.
  163. ↑ Buck, Claire, ed. (1992). The Bloomsbury Guide to Women's Literature. Prentice Hall. p. vix. 
  164. ↑ Salzman, Paul (2000). "Introduction". Early Modern Women's Writing. Oxford UP. pp. ix–x. 
  165. ↑ Term coined by Ellen Moers in Literary Women: The Great Writers (New York: Doubleday, 1976). See also Juliann E. Fleenor, ed., The Female Gothic (Montreal: Eden Press, 1983) and Gary Kelly, ed., Varieties of Female Gothic 6 Vols. (Londres: Pickering & Chatto, 2002).
  166. ↑ Helford, Elyce Rae (2005). "Feminist Science Fiction". En Gary Westfahl. The Greenwood Encyclopedia of Science Fiction and Fantasy. Greenwood Press. pp. 289–291. ISBN 0-300-04854-8. 
  167. ↑ Lips, Hilary M. (1990). "Using Science Fiction to Teach the Psychology of Sex and Gender". Teaching of Psychology 17 (3). pp. 197–8. doi:10.1207/s15328023top1703_17. 
  168. ↑ 168,0 168,1 Lont, Cynthia (1992). "Women's Music: No Longer a Small Private Party". En Reebee, Garofalo. Rockin' the Boat: Mass Music & Mass Movements. Cambridge, MA: South End Press. p. 242. ISBN 0-89608-427-2. 
  169. ↑ Peraino, Judith A. (2001). "Girls with guitars and other strange stories". Journal of the American Musicological Society 54 (3). pp. 692–709. doi:10.1525/jams.2001.54.3.692. Arquivado dende o orixinal o 08 de novembro de 2012. Consultado o 24 de maio de 2018. 
  170. ↑ 170,0 170,1 Mosbacher, Dee (2002). Radical Harmonies - A Woman Vision Film. OCLC 53071762. 
  171. ↑ 171,0 171,1 171,2 171,3 Beard, David; Gload, Kenneth. 2005. Musicology : The Key Concepts. Londres e Nova York: Routledge.
  172. ↑ Hayward S, Cinema Studies – The Key Concepts 3rd ed. Routledge 2006;134-5.
  173. ↑ Erens P, Issues in Feminist Film Criticism. Wiley & Sons 1991;270.
  174. ↑ Kuhn A, Radstone S (eds.) Women’s Companion to International Film. Virago 1990;153.
  175. ↑ http://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2013/11/what-really-makes-a-film-feminist/281402/ |What really makes a feminist film?
  176. ↑ Giannetti L, Understanding Movies, 7th ed. Prentice-Hall 1996;416.
  177. ↑ "Assessing the Gender Gap in the Film Industry". NamSom (en inglés). 26 de abril de 2014. Arquivado dende o orixinal o 02 de abril de 2016. Consultado o 07 de abril de 2019. 
  178. ↑ "The Best and Worst Places for Women". The Daily Beast,Newsweek. 20 de setembro de 2011. Consultado o 15 de agosto de 2014. 
  179. ↑ Lockwood, Bert B. (2006). The Johns Hopkins University Press, ed. Women's Rights: A Human Rights Quarterly Reader. ISBN 978-0-8018-8374-3. 
  180. ↑ Jo Freeman (1995). "FROM SUFFRAGE TO WOMEN'S LIBERATION: FEMINISM IN TWENTIETH CENTURY AMERICA". Consultado o 12 de agosto de 2014. 
  181. ↑ Rush, Florence, The Best Kept Secret: The Sexual Abuse of Children (Prentice Hall, 1980).
  182. ↑ "The National Organization for Women's 1966 Statement of Purpose". Archived from the original on 28 de marzo de 2014. Consultado o 24 de maio de 2018. 
  183. ↑ "Margaret Sanger". 
  184. ↑ Hochschild, Arlie Russell; Machung, Anne (2003). Penguin Books, ed. The Second Shift. Nova York. ISBN 978-0-14-200292-6. 
  185. ↑ Hochschild, Arlie Russell (2001). Henry Holt & Co., ed. The Time Bind: When Work Becomes Home and Home Becomes Work. Nova York. ISBN 978-0-8050-6643-2. 
  186. ↑ Young, Cathy. Salon.com, ed. "The Mama Lion at the Gate". Arquivado dende o orixinal o 13 de xaneiro de 2009. Consultado o 8 de xullo de 2008. 
  187. ↑ Brown, Judith K. (outubro de 1970). "A Note on the Division of Labor by Sex". American Anthropologist. 
  188. ↑ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (ed.). "Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women New York, 18 December 1979". Consultado o 31 de marzo de 2013. 
  189. ↑ Miller and Swift (1988), 45, 64, 66.
  190. ↑ Bundesen, Lynne (2007). Jossey-Bass, ed. The Feminine Spirit: Recapturing the Heart of Scripture. ISBN 978-0-7879-8495-3. 
  191. ↑ Merlin Stone (1976) When God Was a Woman
  192. ↑ When God Was a Woman p. 201, 204 210 211
  193. ↑ Haddad, Mimi (outono de 2006). "Egalitarian Pioneers: Betty Friedan or Catherine Booth?". Priscilla Papers 20 (4). 
  194. ↑ Anderson, Pamela Sue; Clack, Beverley (2004). Routledge, ed. Feminist philosophy of religion: critical readings. Londres. ISBN 0-415-25749-2. 
  195. ↑ Badran, Margot (17–23 de xaneiro de 2002). "Al-Ahram Weekly: Islamic feminism: what's in a name?". Arquivado dende o orixinal o 20 de marzo de 2015. Consultado o 9 de xullo de 2008. 
  196. ↑ Catalonian Islamic Board (24–27 de outubro de 2008). feminismeislamic.org, ed. "II International Congress on Islamic Feminism". Arquivado dende o orixinal o 09 de maio de 2008. Consultado o 9 de xullo de 2008. 
  197. ↑ Plaskow, Judith (2003). "Jewish Feminist Thought". En Frank, Daniel H. History of Jewish philosophy. Leaman, Oliver. Londres: Routledge. ISBN 0-415-32469-6. 
  198. ↑ Gaylor, Annie Laurie, Woe To The Women: The Bible Tells Me So, Freedom From Religion Foundation, Inc. (1 de xullo de 1981) ISBN 1-877733-02-4
  199. ↑ Ali, Ayaan Hirsi The Caged Virgin: A Muslim Woman's Cry for Reason, Free Press 2004, ISBN 978-0-7432-8833-0
  200. ↑ Miles, Rosalind, Who cooked the Last Supper?,Random House Digital, Inc., 2001, ISBN 0-609-80695-5
  201. ↑ MacMillan Encyclopedia of Sex and Gender p. 1104.
  202. ↑ Pateman, Carole (1988). The Sexual Contract, Stanford: Stanford University Press, p. 207.
  203. ↑ Tickner, Ann J. (2001). "Patriarchy". Routledge Encyclopedia of International Political Economy: Entries P-Z. Taylor & Francis. pp. 1197–1198. ISBN 978-0-415-24352-0. 
  204. ↑ Sarah Hoagland, Lesbian Ethics: toward new value
  205. ↑ Friedan, Betty. The Second Stage: With a New Introduction. Cambridge, Mass.: Harvard Univ. Press, 1981 1986 1991 1998, 1st Harvard Univ. Press pbk. ed. (ISBN 0-674-79655-1) 1998.
  206. ↑ Bullough, Vern L. Human sexuality: an encyclopedia, Taylor & Francis, 1994, ISBN 0-8240-7972-8
  207. ↑ Echols, Alice, Daring to Be Bad, op. cit., p. 78 & n. 124 ("124. Interview with Cindy Cisler.") and see p. 119.
  208. ↑ Tong, Rosemarie Putnam (1998). Feminist Thought: A More Comprehensive Introduction (2nd ed.). Boulder, Colo.: Westview Press. p. 70. ISBN 0-8133-3295-8. 
  209. ↑ 209,0 209,1 Gardiner, Judith Kegan (2002). Masculinity studies and feminist theory. Columbia University Press. pp. 96, 153. ISBN 0-231-12278-0. 
  210. ↑ Harv. Women's L.J. 107 (1978) Fathers' Rights and Feminism: The Maternal Presumption Revisited; Uviller, Rena K.
  211. ↑ Unwed Fathers' Rights, Adoption, and Sex Equality: Gender-Neutrality and the Perpetuation of Patriarchy
  212. ↑ Feminism for Men: Legal Ideology and the Construction of Maleness, N Levit – UCLA L. Rev., 1995 – works.bepress.com
  213. ↑ Digby, Tom (1998). Men Doing Feminism. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-91625-7.
  214. ↑ Phillips, Layli, The Womanist reader, CRC Press, 2006, ISBN 0-415-95411-8
  215. ↑ Jardine, Alice, Paul Smith, Men in feminism , ISBN 0-415-90251-7
  216. ↑ Owens, Lisa Lucile, Coerced Parenthood as Family Policy: Feminism, the Moral Agency of Women, and Men's 'Right to Choose' (20 de maio de 2014). Alabama Civil Rights & Civil Liberties Law Review, Vol. 5, p. 1, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2439294
  217. ↑ ONU (2014). ONU, ed. "heforshe". Consultado o 10 de outubro de 2014. 
  218. ↑ Zucker, Alyssa N. (2004). "Disavowing Social Identities: What It Means when Women Say, 'I'm Not a Feminist, but ...'". Psychology of Women Quarterly 28 (4). pp. 423–35. doi:10.1111/j.1471-6402.2004.00159.x. 
  219. ↑ Burn, Shawn Meghan; Aboud, Roger; Moyles, Carey (2000). "1007044802798". Sex Roles 42 (11/12). pp. 1081–9. doi:10.1023/A:1007044802798. 
  220. ↑ Renzetti, Claire M. (1987). "New wave or second stage? Attitudes of college women toward feminism". Sex Roles 16 (5–6). pp. 265–77. doi:10.1007/BF00289954. 
  221. ↑ Lind, Rebecca Ann; Salo, Colleen (2002). "The Framing of Feminists and Feminism in News and Public Affairs Programs in U.S. Electronic Media". Journal of Communication 52. pp. 211–28. doi:10.1111/j.1460-2466.2002.tb02540.x. 
  222. ↑ Roy, Robin E.; Weibust, Kristin S.; Miller, Carol T. (2007). "Effects of Stereotypes About Feminists on Feminist Self-Identification". Psychology of Women Quarterly 31 (2). pp. 146–56. doi:10.1111/j.1471-6402.2007.00348.x. 
  223. ↑ Moradi, B., Martin, A., & Brewster, M. E. (2012). Disarming the threat to feminist identification: An application of personal construct theory to measurement and intervention. Psychology of Women Quarterly, 36, 197-209. doi: 10.1177/0361684312440959 Arquivado 17 de marzo de 2013 en Wayback Machine.
  224. ↑ Storr, Will (marzo de 2014). medium.com, ed. "The man who destroyed America's ego". Matter. Consultado o 22 de marzo de 2014. 
  225. ↑ Lingard, Bob; Douglas, Peter (1999). Open University Press, ed. Men Engaging Feminisms: Pro-Feminism, Backlashes and Schooling. Buckingham, Inglaterra. p. 192. ISBN 0-335-19818-X. 
  226. ↑ Kimmel; Mosmiller, Thomas E. (1992). Against the Tide: Pro-Feminist Men in the United States, 1776–1990: A Documentary History. Boston: Beacon Press. ISBN 978-0-8070-6767-3. 
  227. ↑ "Anti-feminist". The Oxford English Dictionary (2nd ed.). 1989. 
  228. ↑ Kimmel, Michael (2004). "Antifeminism". En Kimmel, Michael. Men and Masculinities: A Social, Cultural, and Historical Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-CLIO. pp. 35–7. 
  229. ↑ Lukas, Carrie L. (2006). Regnery Publishing, ed. The politically incorrect guide to women, sex, and feminism. ISBN 1-59698-003-6. 
  230. ↑ Kassian, Mary A. (2005). Crossway, ed. The feminist mistake: the radical impact of feminism on church and culture. ISBN 1-58134-570-4. 
  231. ↑ Schlafly, Phyllis (1977). Arlington House Publishers, ed. The Power of the Positive Woman. Nova York. 
  232. ↑ Gottfried, Paul (2001). Lew Rockwell, ed. "The Trouble With Feminism". Arquivado dende o orixinal o 20 de setembro de 2006. Consultado o 30 de setembro de 2006. 
  233. ↑ Calvert, John (2008). Greenwood Publishing Group, ed. Islamism: a documentary and reference. ISBN 0-313-33856-6. 
  234. ↑ Sommers, Christina Hoff (1995). Simon & Schuster, ed. Who Stole Feminism? How Women Have Betrayed Women. Nova York. p. 320. ISBN 0-684-80156-6. 
  235. ↑ Patai, Daphne; Noretta Koertge. Professing Feminism: Education and Indoctrination in Women's Studies. ISBN 0-7391-0455-1. 
  236. ↑ Allan G. Johnson (1997). Dicionário de sociologia. Río de Xaneiro: Zahar. pp. 109–10. ISBN 978-8-57110-393-1. 
  237. ↑ Modleski, Tania (1991). Feminism without women: culture and criticism in a "postfeminist" age. Nova York: Routledge. pp. 188. ISBN 0-415-90416-1. 
  238. ↑ Jones, Amelia. "Postfeminism, Feminist Pleasures, and Embodied Theories of Art," in New Feminist Criticism: Art, Identity, Action',' ed. by Joana Frueh, Cassandra L. Langer and Arlene Raven. New York: HarperCollins, 1994. 16-41, 20.
  239. ↑ Rosen, Ruth (2001). The world split open: how the modern women's movement changed America. Nova York, N.Y.: Penguin. p. 444. ISBN 0-14-009719-8. 
  240. ↑ Pollitt, Katha (1995). Reasonable creatures: essays on women and feminism. Nova York: Vintage Books. ISBN 978-0-679-76278-2. 
  241. ↑ Strossen, Nadine (1995). Defending pornography: free speech, sex, and the fight for women's rights. Nova York, N.Y.: Scribner. ISBN 978-0-684-19749-4. 
  242. ↑ Faludi, Susan (1991). Backlash: the undeclared war against American women. Nova York: Crown. pp. 552. ISBN 0-517-57698-8. 
  243. ↑ McRobbie, Angela (2004). Post-feminism and popular culture. Feminist Media Studies, 4:3,255 — 264.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

En galego

En inglés

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feminismo&oldid=6589102»