Emmy Noether
Amalie Noether, coñecida como Emmy Noether, nada en Erlangen (Baviera) o 23 de marzo de 1882 e finada en Bryn Mawr (EUA) o 14 de abril de 1935, foi unha matemática alemá, unha das de máis talento de finais do século XIX, que fixo contribucións fundamentais no eido da álxebra abstracta.
Traxectoria editar
Naceu no seo dunha familia de orixe xudía-asquenací. O seu pai, Max Noether, foi tamén un distinguido matemático e profesor na Universidade de Erlangen. Non amosou precocidade en matemáticas; de nova estaba máis interesada na música e na danza. Orixinalmente planeara ensinar francés e inglés despois de aprobar os exames oficiais, pero acabou estudiando matemáticas na Universidade de Erlangen, onde o seu pai ensinaba. Despois de rematar o seu doutoramento en 1907 baixo a supervisión de Paul Gordan e tendo acadada reputación a escala mundial, traballou no Instituto Matemático de Erlangen sen remuneración durante sete anos. En 1915, foi convidada por David Hilbert e Felix Klein a unirse ao departamento de matemáticas na Universidade de Gotinga, un centro de renome mundial na investigación en matemáticas.
Foi alí onde o seu compañeiro David Hilbert tivo que anunciar como propios no prospecto da universidade os cursos impartidos por ela. Seguiu unha longa controversia, na que saíron a relucir enquisas preguntando ós soldados o que pensarían se cando eles retornaran da guerra se atoparan con ter que aprender ós pés dunha muller, ou a consecuencia de que o seu ensino levaría aparellado o voto no claustro académico. Hilbert dixo "Non vexo que o sexo da candidata estea en contra da súa admisión na escala docente. Despois de todo, o claustro non é unha casa de baño". Foi finalmente admitida no ano 1919.
Noether continuou sendo un membro principal do departamento de matemáticas de Göttingen até 1933. En 1924, o matemático holandés B. L. van der Waerden uniuse ao círculo de Noether e axiña se converteu no principal expoñente das súas ideas, sentando o traballo de Noether as bases para o segundo volume do seu influente libro de texto Moderne Algebra publicado en 1931. Chegado o tempo do seu discurso na sesión plenaria no Congreso Internacional de Matemáticos en Zürich no 1932, a súa perspicacia alxebraica era recoñecida a nivel mundial. No ano seguinte, o goberno nazii de Alemaña destituiu xudeus de postos universitarios, e Noether mudouse aos EUA para asumir unha posición en Bryn Mawr College en Pensilvania onde ensinou, entre outros, a doutorandas e mulleres realizando estudos de posgrao incluíndo Marie Johanna Weiss, Ruth Stauffer, Graza Shover Quinn e Olga Taussky-Todd. Ao mesmo tempo, ela impartiu clases e investigou no Instituto para Estudo Avanzado en Princeton, Nova Jersey.[1]
O traballo matemático de Noether pode ser dividido en tres "épocas".[2] Na primeira (1908–1919), fixo contribucións ás teorías de invariantes alxebraicas e corpos numéricos. O seu traballo en invariantes diferenciais no cálculo de variacións, o Teorema de Noether, foi chamado "un dos teoremas matemáticos máis importantes que teñen probado en guiar o desenvolvemento de física moderna".[3] Na segunda época (1920–1926), empezou traballo que "mudou a cara da álxebra [abstracta]".[4] No seu clásico 1921 artigo Idealtheorie en Ringbereichen (Teoría de Ideais en Dominios de Anel), Noether desenvolveu a teoría de ideais en aneis commutativos nunha ferramenta cun amplo espectro de aplicacións. Fixo un uso elegante da condición de cadea ascendente, e obxectos que satisfán esta condición son nomeados Noetherian na súa honra. Na terceira época (1927–1935), publicou traballos en álxebras non commutativas e números hipercomplexos e uniu a teoría de representación de grupos coa teoría de módulos e ideais. Alén das súas publicacións propias, Noether foi prolífica coas súas ideas e varias liñas de investigador publicadas por outros matemáticos lle son atribuídas, mesmo nos campos afastados desde o seu traballo principal, como topoloxía alxebraica.
Morreu en 1935, sendo o propio Albert Einstein autor dunha nota necrolóxica.
Vida persoal editar
Tivo tres irmáns máis novos: o maior, Alfred, nado 1883, obtivo o doutoramento en química en Erlangen en 1909, pero morreu nove anos máis tarde. Fritz Noether, nado en 1884, é lembrado polos seus resultados académicos. Despois de estudar en Múnic acadou unha respectada reputación en matemáticas aplicadas. Foi executado na Unión Soviética en 1941. O máis novo, Gustav Robert, naceu en 1889. Moi pouco é sabido sobre a súa vida; padeceu unha enfermidade crónica e morreu en 1928.[12][13]
En 1935, Noether foi operada por un quiste ovárico e, a pesar de sinais de recuperación, morreu catro días máis tarde na idade de 53.[5]
Vida universitaria e educación editar
Noether mostrou cedo unha boa competencia en francés e inglés. Na primavera de 1900, realizou o exame para profesores destas linguas e recibiu unha puntuación total de sehr gut (moi bo). O seu rendemento cualificouna para ensinar as linguas en escolas reservadas para mozas, mais escolleu continuar os seus estudos na Universidade de Erlangen.
Isto era un decision pouco convencional; dous anos antes, o Senado Académico da universidade declaraba que permitir a coeducacion derrubaría " toda a orde académica".[6] Unha das dúas únicas mulleres nunha universidade con 986 estudantes, só lle permitiron auditar as clases, e precisou do permiso de profesores individuais a cuxas clases desexaba asistir. A pesar destes obstáculos, o 14 de xullo de 1903 pasou o exame de graduación nun Realgymnasium en Nürnberg.
Véxase tamén editar
Bibliografía editar
- Cívico, Irene; Parra, Sergio (2018). Las chicas son de ciencias. 25 científicas que cambiaron el mundo. Barcelona: Penguin Random House. pp. 88-91. ISBN 978-84-9043-882-4.
Outros artigos editar
- A ciencia ten nome de muller (en Wikibooks)
- ↑ Ogilvie, M. B., & Harvey, J. D. (2000). The biographical dictionary of women in science: Pioneering lives from ancient times to the mid-20th century. New York: Routledge. p. 949
- ↑ Weyl 1935
- ↑ Lederman & Hill 2004, p. 73.
- ↑ Dick 1981, p. 128
- ↑ Ogilvie, M. B., & Harvey, J. D. (2000). The biographical dictionary of women in science: Pioneering lives from ancient times to the mid-20th century. New York: Routledge. p. 949
- ↑ Kimberling 1981, p. 10.