Ecofeminismo

O ecofeminismo é un movemento e unha filosofía nacida da unión do pensamento feminista e do ecoloxista. O movemento cre que existe unha relación entre a degradación da natureza e a opresión da muller. O termo creouno Françoise d´Eaubonne en 1974. En 1980 celebrouse a primeira conferencia ecofeminista en Amherst, que foi a que realmente deu orixe ao movemento.

Historia

Inicios

As primeiras conexións entre o feminismo e o ecoloxismo que deron orixe ao ecofeminismo atópanse nas utopías literarias das feministas dos anos setenta. Nelas defínese unha sociedade na que as mulleres viven sen opresión, o que implica a construción dunha sociedade ecolóxica, descentralizada, non xerárquica e non militarizada, con democracia interna e na que prevalece o uso de tecnoloxías máis respectuosas co medio ambiente etc.As ideas ecofeministas xurdiron en distintos países entre eles Francia, Alemaña, Estados Unidos, Xapón, Australia, Finlandia, Venezuela,pola influencia do coñecemento dos problemas ecolóxicos. Unha bióloga mariña e xornalista científica Rachel Carson xa en 1962 denunciara as fumigacións de DDT que mataban os paxaros e a través da cadea alimentaria envenenaban aos poucos aos seres humanos. Carson non era unha pensadora feminista pero influíu notablemente no ecofeminismo posterior.

Françoise d'Eaubonne, creadora do termo ecofeminismo en 1974, sostivo a existencia dun matriarcado orixinario que implicaba unhas relacións sociais de equidade entre homes e mulleres. Máis tarde este matriarcado sería substituído por un dominio absoluto dos homes sobre a fertilidade das mulleres e da terra. A destrución ambiental contemporánea sería o resultado desa historia de dominio patriarcal.

O ecofeminismo naceu como contestación ao que desde ese movemento definen como apropiación masculina da agricultura e da reprodución, (é dicir, da fertilidade da terra e da fecundidade da muller) que derivaría máis tarde no desenvolvismo occidental de tipo patriarcal e economicista. Segundo o ecofeminismo esta apropiación produciría dous efectos perniciosos: a sobreexplotación da terra e a mercantilización da sexualidade feminina.

Outra das autoras iniciais foi Susan Griffin co seu libro Women and nature:The Roaring Inside Her (1978) unha obra de gran poder evocador poético que chama a recuperar o contacto das mulleres coa natureza, un contacto perdido pola dominación patriarcal. Algunhas das autoras iniciais eran teólogas feministas, entre elas Rosemary Radford Ruether ou Mary Daly.

Nos Estados Unidos o ecofeminismo virou ao redor de dúas correntes: o feminismo radical/cultural/espiritual, o cal resaltaba a que tendía a resaltar a similitude "natural" das mulleres co mundo natural e doutra banda o que se orientaba cara a perspectivas políticas máis sociais derivadas do socialismo e o marxismo.

Movementos dos anos 1970

En 1973, no norte da India as mulleres do Movemento Chipko lograron protexer os bosques comunais abrazándose ás árbores nun acto de protesta pacífica que impedía a súa talla. Estas mulleres demostraron o valor do medio ambiente e defendérono en nome do principio feminino da natureza.

En 1977, Wangari Maathai creou en Kenya o Movemento Cinto Verde, un programa rural de plantación de árbores para previr a desertificación ao redor dos pobos logrando plantar máis de 50 millóns de árbores. Ao mesmo tempo que freaba a desertificación tiña un contido social dando traballo a mulleres pobres.

En 1978 en Nova York a activista ambientalista Lois Gibbs liderou as protestas tras descubrir que o seu barrio Love Canle fora construído sobre unha entulleira tóxica. Moitos nenos enfermaran por esta causa que tamén producía problemas reprodutivos nas mulleres. O movemento foi un éxito e logrou que o goberno federal levase adiante a evacuación e realojamiento de preto de 800 familias.

Dos anos 1980 á actualidade

Se nun principio as teses ecofeministas eran de corte esencialista con autoras como Mary Daly, nos anos 90 prodúcese un xiro constructivista. Non se pode falar de ecofeminismo senón de ecofeminismos en plural.

Nos anos 80 e 90 o ecofeminismo explora novas interseccións entre feminismo e outros movementos de liberación e xustiza social. Examina a relación entre xénero, raza, clase, natureza, especies e colonialismo. Inspíranse nas políticas dos partidos verdes, os movementos pacifistas e de acción directa.

Un dos textos máis influentes é The Death of Nature (1980) de Carolyn Merchant que estuda a evolución do concepto de natureza desde o renacemento á modernidade mostrando a relación entre o imaxinario filosófico e a aparición do capitalismo que reduce a natureza a materia prima.

A finais dos 80 xorde unha importante obra proveniente do Sur, Staying Alive (1988) de Vandana Shiva que critica o "mal desenvolvemento" que Occidente impón ao resto do mundo. En 1990 Carol Adams publicou A política sexual da carne explorando a relación entre a opresión das mulleres na nosa sociedade e a explotación animal. Nel expón un ecofeminismo vexetariano.

En Australia destacan dous importantes pensadoras: a socióloga Ariel Kay Salleh e a filósofa Val Plumwood. Ambas estableceron un diálogo crítico coa ecoloxía social e a ecoloxía profunda. En América Latina a teóloga brasileira Ivone Gebara desenvolve a súa obra ecofeminista desde a Teoloxía da Liberación.​ Constitúe un referente para o colectivo ecuménico ecofeminista Con-spirando. A estadounidense Karen Warren categorizó un marco conceptual opresivo ou Lóxica da Dominación que sería común a todas as formas de opresión.

En España a filósofa ecofeminista Alicia Puleo expón un ecofeminismo crítico non esencialista, que tanto na ética da vida cotiá como nos movementos sociais permitiría avanzar cara a unha convivencia de respecto e xustiza cara á natureza.

Principais pensadoras

Vandana Shiva

Vandana Shiva, ecofeminista da India, filósofa e activista altermundialista, foi unha das primeiras en denunciar a deterioración das condicións de vida das mulleres do Terceiro Mundo causado polo mal desenvolvemento. É pacifista, seguidora de Gandhi, premio Nobel alternativo e premio Vida Sa 1993. Foi capaz de mobilizar na India a 5 millóns de campesiños contra a Unión Xeral de Tarifas de Comercio (GAT) e de poñerse á cabeza da gran mobilización en contra da globalización do comercio en Seattle a finais de 1999. Fundadora de Navdaya un movemento social de mulleres para protexer a diversidade e a integridade dos medios de vida, especialmente as sementes. Actualmente o seu activismo está centrado na loita contra os transxénicos.

Wangari Maathai

Wangari Maathai, unha das principais figuras do ecofeminismo e Premio Nobel da Paz 2004, fundou en 1977 o Movemento Cinto Verde (Green Belt Movement en inglés) en Kenya, co cal plantou máis de 50 millóns de árbores para evitar a deforestación e desertización. Este programa foi levado a cabo por mulleres, que recibían unha paga por plantar árbores e así poder manter aos seus fillos. En 1986, o Movemento instaurou unha rede panafricana (Pan African Green Belt Network). Tiña unha visión holística con respecto ao desenvolvemento sostible que engloba a democracia, os dereitos humanos, e en especial, os dereitos das mulleres.

Outras pensadoras

Judi Bari - Bari foi unha das principais organizadoras do movemento Earth First e experimentou hostilidade sexista. Françoise d'Eaubonne - Chamou ás mulleres para liderar unha revolución ecolóxica para salvar o planeta. Isto implicaba revolucionar as relacións de xénero e as relacións humanas co mundo natural.

Greta Gaard - Greta Gaard é unha académica e activista ecofeminista estadounidense. As súas principais contribucións ao campo conectan as ideas da teoría queer, o vegetarianismo e a liberación animal. As súas principais teorías inclúen a ecocrítica, que traballa para incluír a crítica literaria e a composición para informar ao ecofeminismo e outras teorías feministas para abordar unha gama máis ampla de cuestións sociais dentro do ecofeminismo. É unha activista ecolóxica e líder do Partido Verde dos Estados Unidos e do Movemento Verde.

Susan Griffin - Filósofa, ensaísta e dramaturga feminista radical especialmente coñecida polas súas innovadoras obras ecofeministas de forma híbrida. Californiana, ensinou como profesora adxunta na UC Berkeley, así como na Universidade de Stanford e no Instituto de Estudos Integrais de California.

Sallie McFague - Destacada teóloga ecofeminista, McFague utiliza a metáfora do corpo de Deus para representar o universo en xeral. Esta metáfora valora as relacións inclusivas, mutualistas e interdependientes entre todas as cousas. Carolyn Merchant - Historiadora da ciencia que ensinou na Universidade de California, Berkeley, durante moitos anos. O seu libro The Death of Nature: Women, Ecology and the Scientific Revolution é un texto ecofeminista clásico.

Mary Mellor - Socióloga británica que se achegou ás ideas ecofeministas a partir do seu interese polas cooperativas. Os seus libros Breaking the Boundaries e Feminism and Ecology baséanse nunha análise materialista.

Maria Mies - Mies é unha crítica social alemá que participou en traballos feministas en toda Europa e India. Traballa especialmente nas interseccións do patriarcado, a pobreza e o medio ambiente a escala local e global.

Adrian Parr - Teórico cultural e ambiental. Publicou oito libros e numerosos artigos sobre activismo ambiental, novo materialismo feminista e imaxinación. O máis notable é a súa triloxía: Hijacking Sustainability, The Wrath of Capital e Birth of a New Earth.

Val Plumwood - Val Plumwood, antes Val Routley, foi unha intelectual e activista ecofeminista australiana, que destacou no desenvolvemento da ecosofía radical desde principios da década de 1970 ata o resto do século XX. Na súa obra Feminism and the Mastery of Nature (O feminismo e o dominio da natureza) describe a relación da humanidade e o medio ambiente en relación cunha ideoloxía ecofeminista.

Alicia Puleo - Autora de varios libros e artigos sobre o ecofeminismo e a desigualdade de xénero, Alicia Puleo foi caracterizada como "posiblemente a máis destacada explicadora-filósofa española do movemento ou orientación teórica mundial coñecida como ecofeminismo".

Rosemary Radford Ruether - Escribiu 36 libros e máis de 600 artigos que exploran as interseccións entre o feminismo, a teoloxía e o coidado da creación. Ruether foi a primeira persoa que conectou a dominación da terra coa opresión das mulleres.

Ariel Salleh - Ecofeminista australiana cunha perspectiva global; editora fundadora da revista Capitalism Nature Socialism; autora de tres libros e uns 200 artigos que examinan os vínculos coa ecoloxía profunda e social, a política verde e o ecosocialismo.

Charlene Spretnak - Spretnak é unha escritora estadounidense coñecida principalmente polos seus escritos sobre ecoloxía, política e espiritualidade. A través destes escritos, Spretnak converteuse nunha destacada ecofeminista. Escribiu moitos libros nos que aborda cuestións ecolóxicas en termos de efectos con críticas sociais, incluíndo o feminismo. As obras de Spretnak tiveron unha gran influencia no desenvolvemento do Partido Verde. Tamén gañou premios polas súas visións sobre a ecoloxía e as cuestións sociais, así como polo seu pensamento feminista.

Starhawk - Escritora e activista estadounidense, Starhawk é coñecida polo seu traballo no espiritualismo e o ecofeminismo. Avoga pola xustiza social en cuestións relacionadas coa natureza e o espírito. Estas cuestións de xustiza social entran no ámbito do feminismo e o ecofeminismo. Cre na loita contra a opresión a través da interseccionalidad e a importancia da espiritualidade, a conciencia ecolóxica e a liberación sexual e de xénero.

Vanessa Lemgruber - Lemgruber é unha avogada, escritora, activista e ecofeminista brasileira que defende o río Doce no Brasil e avoga pola calidade da auga e os movementos de cero residuos.

Douglas Vakoch - Ecocrítico estadounidense cuxos volumes editados inclúen Ecofeminismo e Retórica.

Karen J. Warren - Warren licenciouse en Filosofía na Universidade de Minnesota (1970) e doutorouse na Universidade de Massachusetts-Amherst en 1978. Antes da súa longa estancia no Macalester College, que comezou en 1985, Warren foi profesora de Filosofía no St. Olaf College a principios dos anos oitenta. Warren foi bolseira ecofeminista na Universidade de Murdoch (Australia). En 2003 foi bolseira da Mesa Redonda da Universidade de Oxford e en 2004 ocupou a Cátedra de Mujeres en Estudos Humanísticos da Universidade de Marquette. Pronunciou numerosas conferencias sobre cuestións ambientais, feminismo, habilidades de pensamento crítico e estudos sobre a paz en moitos lugares internacionais, como Buenos Aires, Gotemburgo, Helsinqui, Oslo, Manitoba, Melbourne, Moscova, Perth, o Cume da Terra da ONU en Río de Janeiro (1992) e San José.

Laura Wright - Wright propuxo os estudos veganos como disciplina académica.