Diocleciano

Gaius Aurelius Diocles Diocletianus, nado en Dalmacia en 244 e finado en 311, foi un emperador romano, un dos augustos da Primeira Tetrarquía. Rematou coa Crise do Século III (235-284) establecendo un goberno autocrático que sentou os alicerces da segunda fase do Imperio Romano, coñecida como Dominado (fronte ao Principado anterior). As reformas de Diocleciano contribuíron para garantir que o imperio perdurase durante varios séculos.

Diocleciano

Nome orixinal	(la) Gaius Aurelius Valerius Diocletianus Augustus
Biografía
Nacemento	(grc) Gaius Valerius Diocles 22 de decembro de 242 ↔ 22 de decembro de 245 Salona (Imperio Romano)
Morte	3 de decembro de 311 ↔ 3 de decembro de 316 (60/79 anos) Split (Imperio Romano)
Causa da morte	Morte natural
Lugar de sepultura	Catedral de São Dômnio (pt)
Dux
valor descoñecido –
51º Emperador romano
20 de novembro de 284 – 1 de maio de 305 ← Carino – Constancio I Cloro, Galerio →
Cónsul romano
283 – 283
Domesticus (Império Romano) (pt) protector (en)
282 – Nomeado por: Caro
Senador romano
Datos persoais
País de nacionalidade	Roma Antiga
Relixión	Relixión na Roma antiga
Actividade
Lugar de traballo	Roma Antiga
Ocupación	político , cavalry officer (en) , monarca
Período de tempo	Baixo Imperio Romano
Lingua	Lingua latina
Obra
Obras destacables (303) first edict of Diocletian against Christians (en)
Outro
Título	César (título) Augusto (título)
Cónxuxe	Prisca
Fillos	Galeria Valeria (pt) , Galerio, fillo adoptivo, Maximiano, fillo adoptivo
Nai	Dioclea (en)
Irmáns	Maximiano e Carausio
Cronoloxía
24 de febreiro de 303-313	Persecución de Diocleciano
293-324	Tetrarquía

Traxectoria

Diocles naceu, probablemente, en Salona, Dalmacia, cara ao ano 244. Os estudosos non se poñen de acordo sobre o nome orixinal que puido ser Διοκλής (Diocles), ou quizais Diocles Valerio. De baixo nível social, Diocles subiu os chanzos da carreira militar e distinguiuse baixo os emperadores Probo e Aureliano até ser nomeado cónsul. Acusado do asasinato de Numeriano en setembro de 284 xunto co prefecto do pretorio Arruis Aper, matou a este en público e, ese mesmo ano, se converteu en emperador en Nicomedia; pouco despois, venceu a Carino, fillo de Caro, en Moesia. Realizou reformas profundas a fin de salvar o imperio da caída inminente. Diocleciano tiña tres obxectivos: fortalecer o seu poder, reformar os métodos de goberno e rexenerar o exército. Para iso promoveu reformas na administración e no recrutamento militar (dobrando o número de lexións), pasou a usar mercenarios bárbaros e transformou os servizos do exército nas fronteiras en hereditarios. Nese último caso, os soldados non pasaban de servos do Estado, obrigados a loitar a cambio dunha paga fixa e do dereito de ocupar a terra.

A diarquía

O poder autocrático era incompetente para gobernar e defender o inmenso imperio e varias provincias tentaban liberarse e vivir baixo o goberno de emperadores propios. Dada a complexidade dos problemas políticos e administrativos derivados da extensión do Imperio Romano, así como a necesidade dun sistema organizado para a sucesión dos emperadores, xulgou Diocleciano que a forma de resolver esas cuestións sería dividir de feito (xuridicamente continuaba sendo un) o Imperio Romano en pars Orientis e pars Occidentis. O control da rexión occidental (pars Occidentis) foi transferido para Maximiliano, un xeneral da súa confianza. Reservando a rexión oriental (pars Orientis) para si, Diocleciano non dividiu propiamente o poder co seu compañeiro de armas Maximiliano, pois, na realidade, Diocleciano estaba colocado en posición superior á de Maximiliano. A partir de aí, o Imperio pasou a ter dos Augustos (augustus), cada cal con exército, administración e capital propios, aínda que Diocleciano continuase a ser o xefe do Estado, representando a unidade do mundo romano. Ese sistema ficou coñecido como diarquía.

A tetrarquía

Posteriormente, o Imperio foi dividido en 101 provincias, agrupadas en doce dioceses reunidas en catro prefecturas. Apartir de entón pasaron a existir catro emperadores, dous deles co título de Augusto e dous co título de César (caesar). Eses eran xefes militares capaces de gobernar e protexer o imperio, adoptados como fillos polos Augustos, a quen sucederían en caso de morte, incapacidade provocada pola vellez ou despois de vinte anos dos seus gobernos. Os césares, lugar-tenentes dos Augustos, tamén posuían capital, exército e administración propios. A esa organización dáselle o nome de tetrarquía, pois hai dos Augustos e dous Césares.

O Dominado

Diocleciano instaurou o Dominato, ou sexa, unha monarquía despótica e militar, de tipo helenístico. Baixo a influencia de ideas orientais, o Princeps converteuse en Dominus, isto é, en amo ou gobernante absoluto á fronte dunha gran burocracia. O emperador tornábase "señor e deus" e tódolos que eran admitidos na súa presenza eran obrigados a axeonllarse e beixar a punta do manto real. Extinguiuse, con iso, o principado: os civís foran derrotados polos militares. Paradoxalmente, a reforma de Diocleciano, continuada polos seus sucesores, ao mesmo tempo que garantiu a estabilidade do Imperio por máis de dous séculos, acentuou aínda máis a crise estrutural do Imperio Romano.

Ao aumentar a máquina administrativa e militar do Estado, que consumía recursos inmensos, aumentaba, consecuentemente, a espoliación dos súbditos a través da cobranza de altos impostos. Unha das formas atopadas polas masas populares para fuxir dos pagamentos dos tributos era a mudanza de domicilio e ocupación. A xeneralización dese proceso levou ao autócrata Diocleciano a procurar "fixar" os agricultores, colonos ou arrendatarios sobre as terras que cultivaban, prohibíndolles abandonalas. Con esa violenta supresión da liberdade individual, o home libre da época transformouse en servo do Estado. Xurdía a servidume. Os ideais greco-romanos dunha comunidade de cidadáns libres desapareceran. Determinou, aínda, que os traballadores urbanos deberían permanecer nas súas profesións, sen o dereito de abandonalas, debendo transmitilas aos descendentes, en carácter obrigatorio. Instituíase, dese modo, un sistema de castas ata entón descoñecido en Roma, co nítido obxectivo de manter estacionaria e inmobilizada a estrutura económica do Imperio. Os cidadáns transformaranse en súbditos dun déspota, servindo aos intereses do Estado. Creou tamén, empresas estatais monopolistas, incentivando a compra de materias primas para garantir o aprovisionamento do exército. Con Diocleciano, o dirixismo estatal alcanzou seu punto máis elevado.

Diocleciano procurou conter a alta dos prezos e salarios co Edicto Máximo (301). O "conxelamento" da economía acabou fracasando.

Diocleciano rehabilitou as vellas tradicións, incentivando o culto dos deuses antigos. Emprendeu a que é coñecida por algúns historiadores eclesiásticos como a penúltima grande persecución emprendida polo Imperio Romano contra o Cristianismo. Impuxo o uso do latín nas provincias do Oriente. Prestixiou as leis romanas.

Morte

Enfermo e debilitado, conforme establecera, Diocleciano abdicou o 1 de maio de 305, converténdose no primeiro emperador romano en deixar voluntariamente o seu su cargo. Desde entón, retirouse ao seu palacio na costa dálmata, dedicado ao coidado dos seus xardíns e hortas. O seu palacio converteuse no núcleo orixinal da actual cidade de Split (Croacia). Morreu o 3 de decembro de 311.

Imperio Romano
Segue a: Carino	Diocleciano (285-305)	Precede a: Segunda Tetrarquía
	Primeira Tetrarquía

Véxase tamén

Bibliografía

• Barnes, Timothy D. (1973). "Lactantius and Constantine". The Journal of Roman Studies (Cambridge) 63: 29–46. ISSN 0075-4358. doi:10.2307/299163. 
• Barnes, Timothy D. (1981). Constantine and Eusebius (en inglés). Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-16531-1. 
• Barnes, Timothy D. (1982). The New Empire of Diocletian and Constantine (en inglés). Cambridge, MA (EE.UU.): Harvard University Press. ISBN 0-7837-2221-4. 
• Harries, Jill (1999). Law and Empire in Late Antiquity (en inglés). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-41087-8. 
• Liebeschuetz, J. H. W. G. (1979). Continuity and Change in Roman Religion (en inglés). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-814822-4. 
• Potter, David S. (2005). The Roman Empire at Bay: AD 180–395 (en inglés). Nova York: Routledge. ISBN 0-415-10057-7. 
• Sayas Abengoechea, Juan José; Abad Varela, Manuel (2013). Historia Antigua de la Península Ibérica II. Época tardoimperial y visigoda (en castelán). Madrid: UNED. ISBN 978-84-362-6534-7. 
• Williams, Stephen (19997). Diocletian and the Roman Recovery (en inglés). Nova York: Routledge. ISBN 0-415-91827-8. 

Outros artigos

• Persecución de Diocleciano
• Lista de emperadores romanos