Departamento do Istmo

O departamento do Istmo foi unha división administrativa e territorial da Gran Colombia que abarcaba o territorio do actual Panamá, así como un pequeno anaco de Costa Rica.

Departamento do Istmo

Localización
8°58′N 79°32′O
Poboación
Poboación	80.000 (1825)
Datos históricos
Creación	9 de febreiro de 1822
Disolución	6 de maio de 1830
Sucedido por	Provincia de Panamá e Provincia de Veraguas

O departamento foi creado en 1822, tras a Independencia do Istmo de Panamá de España, o 28 de novembro de 1821, e perdurou até a disolución do país en 1830.

A capital do departamento foi a cidade de Panamá.

Historia

O 28 de novembro de 1821, Panamá proclamouse independente de España. A independencia logrouse sen derramamento de sangue e coa participación dos homes máis prominentes do país, quen a través das súas achegas pecuniarias neutralizaron o exército español que custodiaba o Istmo. O movemento de Independencia de Panamá iníciase o 10 de novembro de 1821 coa Independencia da Villa de Los Santos, dirixida por Segundo Villarreal; dezaoito días máis tarde, o 28 de novembro, proclamouse oficialmente a emancipación do Imperio Español e a decisión de Panamá de unirse de maneira voluntaria á Gran Colombia.

Varios foron os factores que influíron na decisión final de unir a Panamá á Gran Colombia, no canto de facelo ao Perú (o seu principal socio comercial durante a época colonial española). Destes, o máis importante foi a figura de Simón Bolívar, que nese momento estaba en pleno apoxeo da súa gloria e popularidade.

O 9 de febreiro de 1822, mediante Decreto Executivo do Vicepresidente da Gran Colombia, Francisco de Paula Santander, creouse provisionalmente e até a reunión do próximo Congreso, o departamento do Istmo, cos mesmos dereitos concedidos aos departamentos orixinais creados pola lei de 2 de outubro de 1821.

O Istmo caracterizouse por unha forte tendencia ao autonomismo, como antecedente tense xa unha oposición tenaz por parte da súa clase política á adopción da constitución boliviana que se pretendía implantar na Gran Colombia, a pesar de todas as xestións do enviado especial por Simón Bolívar e da presión que exerceron o intendente e xefe militar no Istmo.

En 1826, o mesmo ano no que o Istmo rexeitou a constitución boliviana, celebrouse na capital do departamento o Congreso Anfictiónico de Panamá. Mais este notable acontecemento non foi obstáculo para que nese ano se producise a primeira tentativa de separación de Colombia. Sucedeu que o congreso colombiano facía caso omiso das solicitudes de franquías comerciais para o Istmo, o que frustraba as aspiracións panameñas. En consecuencia, xurdiu un movemento separatista para converter a Panamá nun país hanséatico, baixo a protección de Gran Bretaña e os Estados Unidos. O movemento foi, con todo, reprimido polos militares colombianos destacados no Istmo.

No que respecta a separacións concretizadas, a primeira foi realizada baixo o liderado do Xeneral José Domingo Espinar, que separou o Istmo o 26 de setembro de 1830. Con todo, volveu reintegralo á Gran Colombia o 11 de decembro dese mesmo ano. O segundo intento efectuouno o Coronel Juan Eligio Alzuru o 9 de xullo de 1831, seguindo o exemplo de Venezuela e Ecuador. Pero o movemento foi sufocado e os seus líderes axustizados o 29 de agosto dese ano por ordes do Xeneral Tomás Herrera.

Divisións administrativas

O departamento do Istmo foi constituído co territorio da actual República de Panamá, o norte do actual departamento do Chocó, na República de Colombia e o Pacífico sur costarriqueño (desde punta Burica até o golfo Dulce). En 1824, por medio da Lei de División Territorial da República de Colombia, o departamento subdividíase en provincias. De acordo ás leis da Gran Colombia, á cabeza do goberno civil do departamento achábase un intendente e a autoridade militar estaba representada polo Comandante Xeral do departamento.

De acordo ao disposto na Lei de División de Colombia do 25 de xuño de 1824, o departamento estaba constituído por dúas provincias e 10 cantóns:

• Provincia de Panamá. Capital: Cidade de Panamá. En 1822 estaba constituída por seis cantóns: Panamá, Portobelo, Darién del Sur, Natá e Los Santos. En 1824 a provincia de Panamá comprendía os cantóns de Panamá, Portobelo, Yaviza (antes Darién del Sur), Natá, Los Santos e Chorrera.
• Provincia de Veraguas. Capital: Santiago de Veraguas. En 1822 estaba constituída por dous cantóns: Santiago e Alanje. En 1824 a provincia de Veraguas estaba formada polos cantóns de Santiago, Alanje, La Mesa e Gaimí (cabeceira Remedios).