Datileira

Reino:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clase:	Liliopsida
Orde:	Arecales
Familia:	Arecaceae
Subfamilia:	Coryphoideae
Tribo:	Phoeniceae
Xénero:	Phoenix
Especie:	P. dactylifera

Nome binomial

Phoenix dactylifera
L.^[1]

A datileira (Phoenix dactylifera L. (árabe Tamr:تمر )), é unha palmeira froiteira cuxo froito é o dátil,^[2] probabelmente orixinaria do sueste asiático.^[3]

É unha das especies mais salientábeis do xénero Phoenix, que conta con outras quince, distribuídas dende o norte de África (incluíndo as Illas Canarias), o sur de Asia, até o Extremo Oriente.

Etimoloxía editar

O nome xenérico Phoenix vén do grego φσίνιξ (palmeira). O nome específico latino dactylifera, que xerou o vocábulo galego datileira, fai alusión á produción de dátiles.

Descrición editar

É unha palmeira dioica de toro único ou ramificado na base, de até 30 m de altura e 20 a 50 cm de diámetro, cuberto cos restos das follas vellas. As follas son pinnadas, espiñentas, de 6 a 7 m de longo, con folíolos duns 45 cm de lonxitude, de cor glauca. Inflorescencias erectas moi ramallosas xurdindo dunhas espatas bivalvas de cor acastañada entre as follas, nas femias tornándose pénsiles na frutificación. Flores bracteadas con 3 sépalos e 3 pétalos, as masculinas de cor crema con 6 estames, e as femininas verde amarelentas con xineceo tricarpelar de estigmas tortos cara ao exterior. Froitos oblongo ovoides, de 3 a 9 cm de lonxitude, de cor laranxa, coa polpa carnosa e doce, pasando ao encarnado acastañado ao chegar.

Cultivo e usos editar

Artigo principal: Dátil.

Planta foránea da península, da que non se atopa mosta até a Idade de Bronce. Nunha cove de Jumilla (Murcia) atopáronse osos que confirma o seu uso como alimentación no 2600 a.X.C.^{[Cómpre referencia]}

Multiplícase por sementes que tardan uns 2 meses en xermolar. É unha palmeira moi rústica e resistente a toda clase de solos sempre que haxa humidade e estea preto do mar Utilízase illada, ou en grupos (aliñada ou formando palmeirais). O transplante é doado.

Acios de dátiles.

En Elx (País Valenciano) atópase un coñecido palmeiral El Palmeral que ten máis de medio millón de exemplares de datileira. Crese que foron os cartaxineses os que o plantaron. O levante español é un lugar moi axeitado par ao cultivo de palmeiras. Os mellores exemplares deste gran palmeiral áchanse nunha horta chamada: Huerto del Cura. Algúns deles ten máis de 300 anos. Cómpre te ren conta que a vida media dunha palmeira va idos 250 aos 300 anos. En Elx frutifican no mes de outubro. A horta complétase co noutras especies tropicais.

É importante a industria datileira e de confección de palmas, que son as pólas desecadas cun proceso especial e ás veces artisticamente trenzadas. Para isto préganse as follas cubríndoas cunha carapucha que coa falla de sol albean e serven para a produción de palmas de Semana Santa. Esta tradición compártese coas pólas de oliveira. Esta actividade fraquea a planta. Estas follas, chamadas simplemente palmas, foron na Antigüidade un símbolo de vitoria. Poden verse en gravados de medallas como indicación da conquista dalgunha cidade. Era costume ademais outorgar unha palma aos atletas e corredores de carros triunfadores.

Na iconografía cristiá a presenza da palma na man do santo é sino de ter sufrido martirio.

Usos tradicionais do dátil en medicina editar

Os dátiles teñen moito tanino usado en medicina coma detersivo (poder limpador) e adstrinxente intestinal. Coma unha infusión, decocción, xarope, ou pasta, os dátiles poden administrarse para a ardencia da gorxa, arrefriados, catarreira bronquial, e para combater a febre. Outro uso é como desintoxicación do alcoholismo. O po de sementes úsase tamén nalgunhas menciñas tradicionais.

A goma exsudada do toro emprégase na India para tratar a diarrea e síndromes xenitourinarios. As raíces úsanse contra a dor de moas. O pole rende un principio estroxénico, a estrona, con efecto gonadotrópico en ratas novas.

Enfermidades editar

A palma datileira é susceptíbel a unha doenza causada polo fungo Fusarium oxysporum que mata as poboacións vellas de cultivares coma 'Deglet Nour' e fixo declinar a produción en Marrocos e no oeste de Alxeria. Porén, os novos cultivares resisten esta enfermidade.