Wikipedia

Cláusula filioque

Na teoloxía cristiá, a cláusula filioque[1] ou cláusula Filioque[2][3][4] ou controversia filioque (ou Filioque) refírese á inclusión do termo Filioque (que significa "e do Fillo") no Credo niceno-constantinopolitano, á doutrina da cal é expresión, e á relativa disputa entre teólogos da Igrexa Católica e da Igrexa Ortodoxa.[5]

Icona da Santa Trindade no Mosteiro de Vatopedi do Monte Athos.

As Igrexas orientais difiren da occidental no texto do Credo de Nicea sobre o Espírito Santo. Na forma oriental dise: o Espírito Santo "procede do Pai" (sen engadir nin "e do Filho" nin "unicamente"). Na forma occidental, engádense as palabras "e do Fillo" (escrito en latín, Filioque).[5]

A Igrexa católica confesa unha dobre procesión do Espírito Santo: "do Pai e do Fillo", como dun só Principio.[6] A Igrexa latina confesa isto tamén polo uso do Credo con Filioque a non ser que a palabra "procedit" (procede) sexa representada pola palabra grega "προερχόμενον", que ten un sentido máis restringido, que non se pode aplicar á procesión do Espírito Santo a partir do Fillo.[7][8] Por esta razón, a tradución grega do Misal Romano exclúe o Filioque, e varios papas teñen recitado o Credo publicamente en grego sen o Filioque.[9][10] En xeral, as Igrexas católicas orientais non usan a cláusula, o que non é negar a doutrina, e a Santa Sé anima as que a introduciran a "volver ás súas raíces".[11]

Na Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity Marcus Plested sinala que os teólogos ortodoxos, mentres se opoñen, por unanimidade, a inclusión do Filioque no Credo de Nicea, descubriron agora modos posibles de conciliación en materia de doutrina e fraseoloxía.[12] Xa Sergei Bulgakov (1871-1944) declarou que o Filioque non se pode considerar nin un dogma, nin unha herexía, senón un theologoumenon, é dicir, unha opinión teolóxica aceptable.[13] Karl Barth e Yves Congar din que a visión de Bulgakov é compartida pola maioría dos teólogos ortodoxos.[14][15]

Non todos os teólogos ortodoxos comparten esta visión. Alén de moitas "pombas" hai tamén –observa o bispo ortodoxo Kallistos (Timothy) Ware[16][17][18]– os "falcóns", para os que o Filioque é unha herexía.[19] Un dos máis destacados destes era Vladimir Lossky (1903-1958), que no Filioque viu a raíz de todos os problemas dogmáticos das relacións entre Oriente e Occidente:[20] segundo el, a cuestión da procesión do Espírito Santo é a única razón dogmática para a separación de Oriente e Occidente; as outras diverxencias doutrinarias só son o resultado desta.[21][22]

Notas editar

  1. ↑ ¿Qué es la cláusula filioque?
  2. ↑ Antonio Bravo García, Viajes por Bizancio y Occidente (Dykinson 2014 ISBN 9788490852378), p. 269
  3. ↑ Daryl Aaron, Los 40 cristianos más influyentes (Charisma Media 2014 ISBN 9781621368342), p. 102
  4. ↑ Britannica Enciclopedia Moderna 2011 (ISBN 9781615355167), p. 1034
  5. ↑ 5,0 5,1 Catechismus Ecclesiae Catholicae, 184, "Symbolum Fidei Nicaenum-Constantinopolitanum": "qui ex Patre Filioque procedit"
  6. ↑ Catecismo da Igrexa Católica, 246, en portugués e en español
  7. ↑ Nota do Pontificio Consello para a promoción da unidade dos cristiáns, sobre as tradicións grega e latina en relación á procesión do Espírito Santo: texto en francés Arquivado 17 de novembro de 2015 en Wayback Machine.; en inglés; en italiano.
  8. ↑ Andrea Pacini, Lo Spirito Santo nella Trinità. Il Filioque nella prospettiva teologica di Sergej Bulgakov (Città Nuova 2004 ISBN 978-88-311-3273-2), p. 116
  9. ↑ Matthew Levering, "Rationalism or Revelation: St Thomas Aquinas and the Filioque" en Jeffrey W. Barbeau, Beth Felker Jones (ed.), Spirit of God: Christian Renewal in the Community of Faith (InterVarsity Press 2015 ISBN 978-0-8308-9775-9), p. 60
  10. ↑ John Panteleimon Manoussakis, For the Unity of All: Contributions to the Theological Dialogue Between East and West (Wipf and Stock 2015 ISBN 978-1-4982-0043-1), p. 15
  11. ↑ "Chaldean Catholic Diocese of St. Peter the Apostle: "The Reformed Chaldean Mass"". Arquivado dende o orixinal o 10 de novembro de 2015. Consultado o 03 de setembro de 2015. 
  12. ↑ Marcus Plested, "Filioque" en John Anthony McGuckin, The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity (John Wiley & Sons 2010 ISBN 9781444392548), p. 251–252
  13. ↑ Sergius Bulgakov, The Comforter (Eerdmans 2004 ISBN 9780802821126), p. 94
  14. ↑ Karl Barth, Church Dogmatics, vol. 1, part 1, p. 479
  15. ↑ Yves Congar, After Nine Hundred Years (Fordham University Press 1998 ISBN 978-0-82321857-8), pp. 147–148
  16. ↑ Timothy Ware (Kallistos de Dioclea), The Orthodox Church: An Introduction to Eastern Christianity (Penguin 1993 ISBN 9780141925004)
  17. ↑ "Anthony Dragani, Adrian Fortescue and the Eastern Christian Churches (Gorgias Press 2007 ISBN 9781593333454), p. 141". Arquivado dende o orixinal o 06 de marzo de 2016. Consultado o 31 de agosto de 2015. 
  18. ↑ O Bispo Kallistos Ware, despois de ser un feroz oponente do Filioque, concluíu que o problema reside non tanto na área de diferenzas doutrinárias fundamentais como no campo da semántica e de diversidade de énfase (Kallistos Ware, "Oriente e Occidente, fonti e speranze della Chiesa indivisa" de Philippe Baud, Maxime Egger (ed) Le ricchezze dell'Oriente cristiano. Teologia, spiritualità, arte, Pauline 2004 ISBN 9788831526289, p. 148 e Catholic Answers: Filioque Arquivado 05 de setembro de 2015 en Wayback Machine.)
  19. ↑ Timothy Ware (Kallistos de Dioclea), The Orthodox Church: An Introduction to Eastern Christianity (Penguin 1993 ISBN 9780141925004)
  20. ↑ Maria Rigel Langella, Salvezza come illuminazione. Uno studio comparato di S. Bulgakov, V. Lossky, P. Evdokimov (Editrice Pontificia Università Gregoriana 2000 ISBN 9788876528705), p. 139
  21. ↑ David Guretzki, "The Filioque: Reviewing the State of the Question" in Myk Habets (ed), Ecumenical Perspectives on the Filioque for the 21st Century (Bloomsbury 2014 ISBN 9780567164711)
  22. ↑ Daniel B. Clendenin, Eastern Orthodox Theology: A Contemporary Reader (Baker Academic 2003 ISBN 9780801026515)

Véxase tamén editar

Ligazóns externas editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cláusula_filioque&oldid=6690064»