Calendario maia
O calendario maia é un sistema de calendarios empregados na Mesoamérica precolombiana e en moitas comunidades modernas das terras altas de Guatemala,[1] Veracruz, Oaxaca e Chiapas, en México.[2]
Os elementos esenciais do calendario maia baséanse nun sistema que foi empregado de forma común en toda a rexión, que data de polo menos o século -V. Comparte moitos aspectos cos calendarios empregados por outras civilizacións mesoamericanas anteriores, como a zapoteca e a Olmec, e con outras civilizacións contemporáneas como a mixteca e a azteca.[3]
Segundo a tradición da mitoloxía maia, os documentos do Iucatán colonial e a reconstrución das inscricións tardías, clásicas e posclásicas, a deidade Itzamna é acreditada como a que lles deu o coñecemento dos calendarios ós antigos maias, xunto coa escrita e outros aspectos fundamentais da cultura maia.[4]
Descrición editar
No calendario maia coexisten varias contas de tempo:
- o calendario sacro (tzolkin ou bucxok, de 260 días).
- o ciclo solar (haab, de 365 días).
- a roda calendárica de 52 anos.
- a conta longa de 5200 anos.
- a conta lunar de 18 meses lunares
- a conta venusiana de 584 días
- a conta dos señores da noite de 9 días
O calendario maia é cíclico, porque se repite cada 52 anos maias. Na conta longa, o tempo de cómputo comezou o día 0.0.0.0.0 4 ajau e 8 cumkú (en notación maia) que equivale, segundo a correlación xeralmente aceptada, ó 11 de agosto do 3114 a.C.[5] no calendario gregoriano.[6] Porén, moitos maianistas prefiren igualmente a data do 13 de agosto de 3114 a. C. como a data do inicio da conta longa.
E a data de final foi o 21 de decembro de 2012 d. C. O período foi de 5.125,36 anos terrestres/solares, aínda que en termos maias si resulta unha cifra enteira e redonda posto que son 5.200 tunes, que son ciclos de 360 días (Tun), e tamén en días ou kines como un total de 1.872.000. Cinco repeticións ou cinco contas longas compoñen o gran ciclo de 26.000 tunes equivalentes a 25.626,8 anos. Desta maneira o gran calendario maia é visualizable como un círculo estruturado en cinco partes, cada unha de 5.200 tunes. A cifra de 26.000 non é de anos senón de tunes, e por iso non hai que confundilo con 26.000 anos nin tampouco co período de precesión dos puntos equinocciais e solsticiais da Terra cuxa cifra é semellante: 25.800 ó 25.920. O último día da 5ª conta longa e do calendario maia de 5 contas longas coincidiu con evento astronómico, o solsticio (21-22 de decembro de 2012 da era cristiá) e tamén con que actualmente os solsticios da Terra ocorren no momento en que o plano da eclíptica se interseca co plano ecuatorial da Galaxia.
A caste sacerdotal maia, chamada ah kin, era posuidora de coñecementos matemáticos e astronómicos que interpretaba de acordo coa súa cosmovisión relixiosa, os anos que iniciaban, os vindeiros e o destino do home.
O calendario maia, segundo algúns estudosos, aparece xa en culturas máis antigas como a olmeca; porén, para outros este calendario é propio da civilización maia. As similitudes co calendario mexica, ofrecen evidencia de que en toda Mesoamérica utilizouse o mesmo sistema calendárico.
Notas editar
- ↑ Tedlock, Barbara, Time and the Highland Maya Revised edition (1992 Page 1) "Scores of indigenous Guatemalan communities, principally those speaking the Mayan languages known as Ixil, Mam, Pokomchí and Quiché, keep the 260-day cycle and (in many cases) the ancient solar cycle as well (chapter 4)."
- ↑ Miles, Susanna W, "An Analysis of the Modern Middle American Calendars: A Study in Conservation." In Acculturation in the Americas. Edited by Sol Tax, p. 273. Chicago: University of Chicago Press, 1952.
- ↑ "Maya Calendar Origins: Monuments, Mythistory, and the Materialization of Time". Arquivado dende o orixinal o 17 de outubro de 2019. Consultado o 08 de outubro de 2018.
- ↑ See entry on Itzamna, in Miller and Taube (1993), pp.99–100.
- ↑ Finley (2002), Voss (2006, pág. 138)
- ↑ Antonio Canto López: Apuntaciones sobre Mesoamérica. Mérida (Yucatán): Ediciones de la Universidad Autónoma de Yucatán, 1991; ISBN 968-6160-75-2.