Borraxe

especie de planta

A borraxe ou soaxe[1] (Borago officinalis) é unha planta herbácea anual, unha especie fanerógama pertencente á familia das boraxináceas, orixinaria de Siria[2], aínda que naturalizada por toda a rexión mediterránea, así como Asia Menor, zonas cálidas da Europa Occidental, África do Norte e Suramérica. É empregada tradicionalmente nalgunhas partes de España, en concreto en Aragón e Val do Ebro, e de Europa, como Liguria en Italia, o Midi (Francia) e Alemaña (Baden-Würtenberg).

Flor de borraxe

É unha planta comestible, consómense as flores crúas e as follas tenras de moitos xeitos. A auga de borraxe é unha infusión con propiedades diuréticas e sudoríficas.

Descrición editar

De talo groso, follas grandes e flores azuis, mide entre 60 a 100 cm de altura, cuberta de pelos ásperos e punzantes en talo e follas. As follas, de 5 a 15 cm de longo, son alternas e simples. As flores son completas, con 5 pétalos estreitos e triangulares terminados en punta, principalmente de cor azul, aínda que tamén se encontran en rosa e cultívanse variedades de flor branca. A floración xorde en cimas escorpioides e forma grandes ramos de flores que abren simultaneamente.

Cultivo e recolección editar

A planta cultívase con moita facilidade, por regra xeral no mes de abril -no hemisferio Norte-, sendo recollida tras as primeiras choivas outonais. Cando se recolecta adoitan cortarse as follas basais para ser empregadas como verdura, as flores recóllense máis adiante. Normalmente nas hortas onde se plantou, ela mesma renace. As flores apáñanse en primavera nun día seco e o seu desecamenton ha ser rápido. A variedade cultivada normalmente é a de flor branca, e silvestre a de flor azul. Empregada como verdura recoléctase practicamente todo o ano.

Uso gastronómico editar

A forma de cociñala é variada, pois emprégase de diferentes maneiras toda a planta, desde os talos, até as follas. De modo que son múltiples as súas formas de cociñala para sopas e caldos, aproveitando a auga de cocción rica en minerais. En cru tómanse as follas e os talos tenros para ensaladas. Tómanse cocidos ou ao vapor os talos limpos de peliños da forma tradicional ou con múltiples acompañantes. En forma de sobremesa tómanse as súas follas adozadas e fritas. Salteadas unha vez cocidos os seus talos, acompañadas de allos tenros e cogomelos en forma de revoltos con ovo. Dentro dunha tortilla española. Ou en forma de zumes e infusións. A versatilidade desta planta só a limita a imaxinación do cociñeiro.

É moi estimada gastronomicamente en certas partes de España. Na comunidade de Aragón, onde adquire carácter de prato nacional, consómese de diversas maneiras: só os talos en revolto con ovo, ou combinadas con cogomelos, ou con ameixas ou gambas, os talos cocidos con patacas e aliñadas con aceite de oliva cru unha vez servidas no prato. Combinada con acelga, allo e ovo (receita denominada "Revolto de Amelia"). As follas tenras rebozadas e fritas. E por último, como base de caldo vexetal soa ou con outras verduras. Na Rioxa e Navarra tamén é consumida como en Aragón. En Lleida cómense as follas (cocidas en salmoira), sendo as mellores para o seu consumo as inferiores. En Mallorca utilízanse para aromatizar chulas de vento. En ocasións, as flores desta planta empréganse en ensaladas. Na gastronomía granadina son moi típicos os papoviejos, ou follas de borraxes fritas nunha masa doce.[3] En Francia e Italia é considerada unha verdura de luxo, fina e de sabor delicado. Na rexión italiana de Liguria dentro da cociña típica é a base do preboggion, que canda unha mestura de herbas, forman un prato moi apreciado na rexión.

Usos medicinais editar

Desde antigo son coñecidos os seus efectos beneficiosos. Hoxe coñécense as súas cualidades diuréticas, sudoríficas, contra a inflamación de próstata, antiestrés e emoliente da pel. Para beneficiarse das propiedades sudoríficas empréganse as flores, que se toman en infusión. As follas empréganse en decocción para provocar diurese (ás veces acostumábase darlle aos enfermos con auga con sal como se foran espinacas) e como emplastos de función emoliente.
O aceite de sementes de borraxe actúa como emoliente e tonificante. É beneficiosa para as afeccións de pel, polo seu contido en niacina ou ácido nicótico. Suaviza ou amolece a pel e as mucosas, pero é moi potente e necesita supervisión médica. O aceite é rico en ácido gamma-linolénico que o noso organismo transforma en prostaglandinas. Bo para a tensión arterial alta, o exceso de colesterol, e a regulación de estróxenos. Os tratamentos prolongados deben ser coidadosos pola presenza de alcaloides pirrolizidínicos tóxicos para o fígado.[4]

Antigamente dicíase que a auga de borraxe en infusión das súas flores, era estimulante do corazón.

Notas editar

  1. Nomes vulgares galegos en Os cultivos agrícolas en Vocabulario do medio agrícola. Santiago de Compostela, Dirección Xeral de Política Lingüística, 1988. Diccionario das ciencias da natureza e da saúde (A-C). A Coruña, Deputación da Coruña, 2000. Termos esenciais de botánica. Santiago de Compostela, Universidade, 2004. Gran dicionario Xerais da lingua galega. Vigo, Xerais, 2009
  2. Donald G. Barceloux (2008). Wiley, ed. Medical Toxicology of Natural Substances: Foods, Fungi, Medicinal Herbs, Plants, and Venomous Animals (Hardcover ed.). p. 397. ISBN 0-471-72761-X. 
  3. Papoviejos en Granapedia
  4. Font Quer, Pío, Plantas medicinales - El Dioscórides Renovado, P. 550-552, Editorial Labor, Barcelona, 1980

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • Bézanger-Beauquesne, L; Pinkas, M; Torck, M. Les Plantes dans la Therapeutique Moderne. 2ª. París: Maloine, 1986, p. 107.
  • Bézanger-Beauquesne, L; Pinkas, M; Torck, M; Trotin, F. Plantes Médicinales des Regions Tempérées. París: Maloine, 1980, p. 279.
  • Bruneton, J. Elementos de Fitoquímica y Farmacognosia. Zaragoza: Acribia, 1991, p. 88; 395.

Ligazóns externas editar